زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تب‌خال بيماری آزاردهنده

ویروس هرپس (HSV)، ویروسی است كه منجر به عفونت دهان، صورت، اندام تناسلی، پوست، باسن و مقعد می‌شود. در این مقاله روی تبخال‌های غیر تناسلی تمركز می‌كنیم و به علل و درمان آن خواهیم پرداخت. بسیاری از افراد این ویروس را جذب می‌كنند؛ بدون اینكه هیچ نشانه و علامتی داشته باشند؛ اما بعضی افراد در نزدیكی منطقه‌ای كه ویروس وارد بدن آنها شده است، دچار تاول‌های دردناك می‌شوند. به‌طور معمول این تاول‌ها كاملاً بهبود یافته و درمان می‌شوند، اما ممكن است دوباره در آینده‌ای نزدیك در همان نقطه یا محل دیگری از بدن ظاهر شوند. در بین این دو دوره، ویروس‌ها در اعماق ریشه‌های اعصاب منطقه درگیر، ساكن می‌شوند. اگر این عفونت‌ها در محل‌های رایج مثل لب و دهان به‌وجود آیند، به آن تب‌خال می‌گویند.

عوامل

این عفونت‌ها به دو گروه تقسیم می‌شوند. گروه اول تب‌خال‌ها و عفونت‌هایی هستند كه در اعضای بالای كمر به‌وجود می‌آیند و بسیار رایج‌اند؛ اما عفونت‌های نوع دوم، به‌طور عمده نواحی زیر كمر و ناحیه تناسلی را درگیر می‌كنند. اگر چه، هر دو نوع این عفونت‌ها، قادرند هر قسمتی از پوست بدن را آلوده و عفونی كنند، عفونت تب‌خال معمولاً برای بار دوم، در همان قسمتی به‌وجود می‌آید كه اولین بار تشكیل شده بود. حتی ممكن است در طول یك‌سال چندین مرتبه در یك محل خاص، عود كند. پس از عفونت، ویروس وارد سلول‌های عصبی و از آنجا به مكانی به نام گانگلیون منتقل می‌شود. این مرحله را مرحله خفته یا نهفته گویند كه پس از آن ویروس به سمت اعصاب پوست حركت كرده و در آنجا فعال می‌شود و تاول و یا زخم ایجاد می‌كند.

 عوامل تشدید

 تب سرماخوردگی و یا آنفلوآنزا  اشعه ماورای بنفش (قرار گرفتن در برابر نور خورشید)  استرس   تغییرات سیستم ایمنی بدن  تروما در ناحیه درگیر

گاهی اوقات نیز هیچ دلیلی برای عود عفونت وجود ندارد.

 گسترش و پخش تب‌خال

عفونت ناشی از ویروس هرپس، مسری است. این ویروس از طریق بوسیدن، تماس نزدیك با فرد و یا حتی لمس پوست فردی كه هیچ نشانه ظاهری ندارد ولی به ویروس مبتلاست، منتقل می‌شود. بزاق آلوده، یكی از راه‌های رایج انتقال ویروس است. بیشترین خطر انتقال ویروس در مرحله‌ای است كه روی پوست، زخم تاول مانندی به‌وجود آمده باشد؛ اما زمانی كه تاول‌ها خشك شده و ظرف چند روز بسته می‌شوند، خطر سرایت به میزان قابل توجهی كاهش می‌یابد. با این حال خطر انتقال بیماری همیشه وجود دارد و به وجود نشانه و تاول و یا فقدان آن ارتباطی ندارد؛ زیرا گاهی اوقات بدون وجود هیچ زخمی، ویروس وارد بزاق می‌شود. علی‌رغم تصور عموم، ویروس از طریق حوله یا لباس به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.

 علائم و نشانه‌های تب‌خال

یكی از نشانه‌های ابتلا به ویروس تب‌خال، تاول‌های ریز قرمز و كوچك در یك منطقه از پوست است. این تاول‌ها به سرعت خشك شده و درمان می‌شوند، ولی ویروس آن ممكن است تا چند هفته در بدن باقی بماند؛ به همین دلیل تا مدتی پس از درمان نیز امكان انتقال ویروس وجود دارد. ولی اگر این تاول‌ها بعد از چند هفته خوب نشد، باید در جستجوی علت بود؛ زیرا تب‌خال به سرعت و ظرف چند روز درمان می‌شود. هنگامی كه تب‌خال‌ها در حال خشك شدن هستند، گاهی خارش می‌گیرند. در برخی بیماران نیز قبل از بروز تاول‌ها، علائمی همچون احساس سوزش و یا سوزن سوزن شدن دیده می‌شود.

تب‌خال اولیه دهان

هرپس اولیه به اولین اپیزود از نشانه‌ها پس از عفونت اشاره می‌كند كه اغلب با زخم‌های دردناك روی لب‌ها، لثه و دهان همراه است. برخی افراد وقتی اولین بار به این عفونت مبتلا می‌شوند، نشانه‌هایی مثل تب، تورم غدد، خونریزی لثه‌ها و درد در ناحیه زخم‌ها دارند. این علائم و نشانه‌ها ممكن است تا چند روز ادامه داشته باشند و موجب اشكال در خوردن و آشامیدن شوند كه همین امر نیز به خودی خود منجر به كم آبی بدن می‌شود. این زخم‌های شدید معمولاً ظرف دو الی سه هفته كاملاً بهبود می‌یابند. سیستم ایمنی بدن به‌طور خودكار برای مقابله با این ویروس، آنتی‌بادی ترشح می‌كند. این آنتی‌بادی علاوه بر جلوگیری از عود عفونت، شدت علائم را نیز كاهش می‌دهد و از انتقال ویروس به سایر نقاط بدن جلوگیری به عمل می‌آورد، در غیر این صورت، ویروس به راحتی می‌توانست به سایر نقاط بدن منتقل شود و آنها را عفونی كند؛ مثلاً با شستن صورت، این ویروس به سایر نقاط صورت و دست‌ها نیز سرایت می‌كرد. شكل ظاهری تب‌خال به مكانی كه در آن به‌وجود می‌آید، بستگی دارد. اگر چه دهان، شایع‌ترین محل عفونت و تشكیل تب‌خال است.

 نواحی دیگری كه امكان ابتلا به تب خال را دارند

هرپس لبی: این نوع تب‌خال روی لب ظاهر می‌شود و در صورت عود، معمولاً در همان محل قبلی با چند میلی‌متر فاصله به وجود می‌آید.

هرپس انگشتی: گاهی اوقات تب‌خال روی نوك انگشت ظاهر می‌شود. این امر به ویژه در دندانپزشكان و پزشكانی كه بدون دستكش كار می‌كنند، اتفاق می‌افتد؛ زیرا ویروس به راحتی از دهان و بزاق بیمار به انگشت پزشك منتقل می‌شود.

هرپس گلایاتور: به دلیل قوی بودن نوع تب‌خال، به این نام معروف شده است كه می‌تواند در هر جایی از بدن ظاهر شود؛ مثل صورت، گردن، بازو و ...

 نشانه‌های تب‌خال

این عفونت با لكه‌های قرمز ملتهب آغاز و تبدیل به تاول و در نهایت تبدیل به زخم می‌شود. این دوره دو الی سه روز طول خواهد كشید و اغلب پس از حداكثر 10 روز زخم‌ها به‌طور كامل ناپدید می‌شوند و پوست به حالت عادی باز می‌گردد. در هرپس اولیه فرایند درمان دو الی سه هفته طول می‌كشد؛ اما درد ممكن است تا شش هفته نیز وجود داشته باشد.

 عوارض احتمالی

تب‌خال می‌تواند از یك قسمت به قسمت دیگری از بدن سرایت كند. به‌طور مثال، لمس كردن تب‌خال لبی می‌تواند منجر به تب‌خال انگشتی شود. احتمال این سرایت در روزهای اولیه بیشتر است؛ زیرا زمانی كه سیستم ایمنی بدن، ویروس را شناسایی و علیه آن، آنتی‌بادی تولید كند. احتمال گسترش تب‌خال كمتر می‌شود. در بیشتر مواقع (نه همیشه)، آنتی‌بادی در جلوگیری از گسترش تب‌خال موفق است. عارضه جدی‌تری كه احتمال ابتلا به آن وجود دارد، تب‌خال چشمی است كه چشم نیز درگیر می‌شود و در صورتی كه درمان به‌درستی صورت نگیرد، به آسیب‌های جدی و یا حتی كوری منجر می‌گردد. به ندرت ممكن است عفونت به مغز برسد و باعث آنسفالیت شود؛ اما در صورت اتفاق، بیمار در بیمارستان بستری می‌شود و داروهای ضد ویروسی داخل وریدی برای او تجویز می‌گردد. تب‌خال، در افرادی كه دچار نقص سیستم ایمنی هستند، بیشتر رخ می‌دهد؛ مانند كسانی كه تحت شیمی درمانی قرار دارند و یا افرادی كه سرما خورده‌اند. در تعداد كمی از افراد، شیوع تب‌خال با اریتم ندورز همراه است كه یك واكنش غیر اختصاصی پوستی می‌باشد؛ به این معنی كه پوست دچار توده‌های قرمز رنگ و دردناكی، معمولاً روی پاها می‌شود. این مشكل نیز ظرف شش هفته برطرف خواهد شد.

 تشخیص

تب‌خال معمولاً تنها از روی ظاهر تشخیص داده می‌شود و برای تشخیص عفونت نیز آزمون‌های مختلفی وجود دارد. ویروس 48 ساعت قبل از تاول زدن در آزمایشگاه قابل تشخیص است. آزمایش خون در تشخیص چندان مؤثر نیست. تنها زمانی آنتی‌بادی موجود در خون قابل تشخیص است كه فرد قبلاً به این بیماری مبتلا شده باشد و وجود آنتی‌بادی در خون، لزوماً به معنی ابتلا به تب‌خال نخواهد بود.

 درمان تب‌خال

در حال حاضر هیچ واكسن و یا درمان قطعی برای ویروس تب‌خال وجود ندارد؛ با این حال اجتناب از عوامل تسریع كننده بیماری، مثل آفتاب سوختگی یا استرس، موجب پیشگیری از آن می‌شود. در واقع درمان تب‌خال به معنی كاهش مدت زمان بهبود زخم، كاهش درد و در موارد خاص، جلوگیری از عود بیماری است.

 درمان بدون دارو: شستن مداوم دست‌ها از گسترش ویروس به سایر نقاط بدن و سرایت آن به سایر افراد جلوگیری خواهد كرد. استفاده از كمپرس سرد، درد را كاهش می‌دهد و مانع از خشك‌ شدن و ترك خوردن تب‌خال می‌شود.

 داروهای موضعی: بیشتر داروهای موضعی، فقط علائم بیماری را تسكین می‌دهند و در مدت زمان بهبود چندان تأثیرگذار نخواهند بود. استفاده از بی‌حس كننده‌های موضعی كه حاوی 5 - 20 درصد بنزوكائین، 5/0 - 4 درصد لیدوكائین، 2 درصد تتراكائین و 25/0 - 1 درصد دیبوكائین هستند، فقط درد، سوزش و خارش را كاهش می‌دهد. مؤثرترین داروی موضعی كه معمولاً استفاده از آن به بیماران توصیه می‌شود، ژل زیلاكتین (Zilactin) و لیپاكتین (Lipactin) است. داروهایی همچون «Allantoin» و «Dimethicone» و وازلین نیز به حفظ رطوبت زخم كمك و از ترك خوردن آن جلوگیری می‌كند. استفاده از كرم‌های ضد آفتاب نیز مانع از شیوع بیماری می‌شود. در صورت درد بیش از حد، برای تسكین آن می‌توان از آسپرین، ایبوپروفن و استامینوفن استفاده كرد. كرم دوكازانول (Docosanol) به درمان سریع‌تر كمك می‌كند. اگر این كرم در اولین ساعات بروز نشانه‌های تب‌خال مصرف شود، زمان التیام و درمان را كاهش می‌دهد و باید دست كم پنج بار در روز مصرف شود. عوارض جانبی مصرف این كرم، ایجاد خارش در محل مصرف می‌باشد. درمان و استفاده از داروهای موضعی همچون «Zovariax» 

5 درصد و «Denavir» 1 درصد نیز موجب كاهش درد می‌شود و تقریباً سرعت درمان را تا 12 ساعت (یك نیم روز) افزایش می‌دهد. كرم «Zovarian» پنج بار در روز و كرم «Denavir» هر دو ساعت یكبار به مدت یك هفته باید استفاده شود. در حال حاضر داروهای خوراكی كه برای درمان این ویروس توسط FDA تأئید شده‌اند، عبارتند از: آسیكلوویر، والاكسی كلاویر و فامی كلاویر (Valacycbvir,Acyclovir,Famciobvir). داروی فامی كلاویر روی كودكان آزمایش نشده است، ولی علائم بیماری و مدت زمان عود بیماری را در بزرگسالان كاهش می‌دهد؛ به ویژه هنگامی كه در اولین ساعات بروز نشانه‌ها استفاده گردد. اغلب این داروها، عوارض جانبی بسیار كمی دارند؛ اما شایع‌ترین عوارض آنها سردرد، حالت تهوع و استفراغ است. داروی والاكسی كلاویر به صورت خوراكی و مدت استفاده آن یك روز است و 2 گرم از آن در هر 12 ساعت تجویز می‌شود. داروی فامی كلاویر در یك دوز و 1500 میلی‌گرم به صورت خوراكی و آسیكوویر نیز به صورت خوراكی و 400 میلی‌گرم به مدت پنج روز و هر روز پنج بار تجویز می‌گردد. استفاده از این داروها، در دوران بارداری كاملاً بی‌خطر است. از داروهای Acyclovir و Valacyclovir نیز می‌توان در دوران شیردهی استفاده كرد. با این وجود بهتر است قبل از مصرف با پزشك مشورت شود. افرادی كه در عرض چهار ماه بیش از دو بار به این ویروس مبتلا شوند؛ به‌طوری كه زندگی روزمره آنها تحت تأثیر قرار گیرد، لازم است از روش‌های جدی‌تر و البته مؤثرتری استفاده كنند. FDA تأئید كرده است كه استفاده روزانه از والاكسی كلاویر Valacyclavir در افرادی كه سیستم ایمنی طبیعی دارند، موجب سركوبی ویروس می‌شود. مكمل‌های لیزین، لاكتو با سیلوس اسید و فیلوس، مركبات، ویتامین E,C و B12 نیز در درمان تب‌خال مؤثرند. اگر چه صرفاً استفاده از آنها به عنوان یك شیوه تك داروئی توصیه نمی‌شود.