زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

برنزه كردن؛ روشی پُر‌خطر

اگرچه، تمامی پزشكان دائماً به ما یادآوری می‌كنند كه نورخورشید برای پوست مضر است، اما بسیاری از مردم عملاً در برابر اشعه آفتاب قرار می‌گیرند تا پوست‌شان تیره و برنز شود. برای برنز شدن دو روش طبیعی و مصنوعی وجود دارد كه در روش طبیعی با قرار گرفتن در معرض نورخورشید، رنگ پوست تغییر می‌كند. به این روش اصطلاحاً «حمام آفتاب» می‌گویند. در روش مصنوعی با استفاده از تخت برنزه، اسپری، كرم‌های مخصوص و... رنگ پوست را تغییر می‌دهند. استفاده از نور آفتاب به مقدار كافی و مناسب، تأثیرات سودمندی از جمله دریافت ویتامین D دارد؛ اما قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه‌های ماوراءبنفش برای سلامتی مضر است و می‌تواند موجب آفتاب سوختگی و حتی سرطان پوست شود. در حالی كه بیشتر مردم برای دور ماندن از آفتاب و جلوگیری از آفتاب سوختگی، ضدآفتاب استفاده می‌كنند، برخی دیگر برای سرعت بخشیدن به روند تیره شدن پوست‌شان از روغن‌های برنزه بهره می‌گیرند. بعضی افراد نسبت به سایرین، سریع‌تر برنزه یا آفتاب سوخته می‌شوند. این مسأله ناشی از رنگ پوست و ژنتیك است. به طور كلی پوست‌های روشن نسبت به پوست‌های تیره، سریع‌تر تغییر رنگ می‌دهند. برنزه شدن از فرهنگ غرب و اروپا آغاز شد؛ زمانی كه زنان جوان و سفیدپوست تمایل پیدا كردند رنگ پوستشان را تغییر دهند.

روش‌های طبیعی و مصنوعی برنزه شدن

ملانین توسط سلول‌هایی به نام «ملانوسیت‌ها» تولید می‌شود. ملانوسیت‌ها دو نوع ملانین تولید می‌كنند. كه عبارتند از: فئوملانین (قرمز) و ائوملانین (قهوه‌ای خیلی تیره). ملانین‌ها با جذب اشعه خورشید، از بدن محافظت می‌كنند تابش بیش از حد آفتاب به پوست، به طور مستقیم و غیرمستقیم به آن آسیب می‌رساند و پوست با تولید بیشتر ملانین سعی می‌كند بدن را از آسیب حفظ و قسمت‌های آسیب‌دیده را ترمیم كند. تولید بیشتر ملانین، به معنای تیره‌تر شدن پوست و در بعضی موارد آفتاب سوختگی است. این روش، شیوه طبیعی برنزه شدن است؛ اما می‌توان با روش‌های مصنوعی نیز برنزه شد كه شامل دو مكانیسم متفاوت می‌باشد. در روش اول، تابش اشعه تولید استرس اكسیداتیو می‌كند و ملانین‌های موجود اكسیده می‌شوند و در نتیجه به سرعت تغییر رنگ می‌دهند. در روش دوم، بدن نسبت به اشعه ماوراء بنفش واكنش نشان داده و ملانین‌های بیشتری تولید می‌كند كه آثار برنزه شدن بعد از 72 ساعت به تدریج نمایان می‌گردد. در این روش، مدت ماندگاری تغییر رنگ پوست طولانی‌تر است. فركانس‌های اشعه ماوراءبنفش كه مسؤول تغییر رنگ پوست هستند، به دو نوع تقسیم می‌شوند UVB و UVA.

UVA: محدوده طول موج این اشعه 320 الی 400 نانومتر است. این اشعه به طور یكنواخت در طول روز و در هر زمانی از سال در فضا پراكنده است و باعث آزاد شدن ملانین موجود در ملانوسیت‌ها و تركیب آنها با اكسیژن (اكسیده شدن) و تولید رنگ قهوه‌ای می‌شود. كرم‌های ضدآفتاب در رفع این اشعه تأثیر چندانی ندارند؛ ولی لباس و پوشش پارچه‌ای روی پوست می‌تواند تا حدی بدن را از قرار گرفتن در معرض این اشعه حفظ كند.

 UVB: محدوده طول موج این اشعه 280 الی 320 نانومتر است. UVB مستقیماً روی DNA تأثیر گذاشته و بدن نیز برای مقابله با این آسیب‌دیدگی، ملانین بیشتری تولید می‌كند. همچنین با قرار گرفتن در معرض این اشعه احتمال آفتاب سوختگی بیشتری وجود دارد. كرم‌های ضدآفتاب با SPF‌های مختلف می‌توانند تأثیر این اشعه را روی پوست كاهش دهند. به نظر می‌رسد كه عامل اصلی تشكیل خال و انواع سرطان‌های پوست نیز این اشعه باشد. البته این موضوع هنوز اثبات نشده است. پوست انسان، با قرار گرفتن در معرض آفتاب، واكنش‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهد. رنگ طبیعی پوست از قهوه‌ای خیلی تیره تا تقریباً بی‌رنگ (كه حتی ممكن است به دلیل جریان خون زیر پوست قرمز به نظر برسد) متفاوت است.

اجتناب از خطوط برنزه شدن

گاهی اوقات به دلیل اینكه پوشش فرد كامل نیست و بعضی از قسمت‌های بدن در معرض آفتاب قرار می‌گیرند، فقط آن قسمت‌ها تغییر رنگ می‌دهند و در نتیجه بدن دو رنگ و خطوطی روی آن ایجاد می‌شود كه مرز میان رنگ طبیعی بدن و پوست سوخته یا برنزه شده است. برای جلوگیری از ایجاد این خطوط، باید پوشش كامل‌تری داشته باشید و كسانی كه تمایل دارند تمام بدن آنها برنزه شود، باید پوشش خود را كم كرده و حمام آفتاب بگیرند. در برخی كشورها، قسمتی از ساحل را فقط به این كار اختصاص داده‌اند و در آن قسمت افراد آزادند با هرگونه پوششی، بدن خود را در معرض آفتاب قرار دهند. عده‌‌ای نیز از لباس‌های میكرونی استفاده می‌كنند كه روی آنها بیش از هزاران سوراخ كوچك وجود دارد و با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود؛ اما نورخورشید از این سوراخ‌های تقریباً نامرئی عبور كرده و پوست را برنزه می‌كند. از آنجا كه قرار گرفتن بیش از حد در برابر آفتاب می‌تواند منجر به آفتاب سوختگی شود، اغلب افرادی كه می‌خواهند برنزه شوند، از كلاه و عینك ضدآفتاب استفاده می‌كنند و هرازگاهی به سایه می‌روند و خود را با آب خنك می‌كنند.

مضرات  تخت  برنزه

یكی از دلایل مهم سرطان پوست، بالا رفتن سن پوست، چین و چروك، جهش DNA و كاهش سیستم ایمنی بدن و همچنین قرار گرفتن بیش از حد در برابر اشعه ماوراءبنفش است. استفاده از تخت‌های برنز خطر ابتلا به سرطان پوست را سه برابر افزایش می‌دهد. سازمان بهداشت آمریكا اعلام كرد كه یكی از مهم‌ترین علل سرطان پوست، تخت‌های برنزه و لامپ‌های خورشیدی است و افراد زیر 30 سال كه از این شیوه‌ها برای برنزه شدن استفاده می‌كنند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پوست قرار دارند. البته این موضوع هنوز اثبات نشده و برخی پژوهشگران نیز نظر مخالف دارند؛ مثلا دكتر مایكل هالیك، استاد سابق دانشگاه بوستون معتقد است كسانی كه از این طریق ویتامین D جذب می‌كنند، كمتر به بیماری سرطان، دیابت و دیگر بیماری‌های فصلی دچار می‌شوند؛ اما دكتر Elewski از آكادمی پوست آمریكا اعتقاد دارد كه قرار گرفتن بیش از حد در برابر نورخورشید بسیار خطرناك است و افراد می‌توانند ویتامین D را از مكمل‌های غذایی تأمین كنند.

برنزه شدن بدون آفتاب

در فصل‌هایی كه آفتاب وجود ندارد و یا افراد دوست ندارند در برابر اشعه آفتاب قرار بگیرند، از روش‌های بدون آفتاب، برای برنزه شدن استفاده می‌شود كه شامل اسپری‌هایی با تركیب دی‌هیدروكسیاتسون و یا تیروزین می‌باشد. بعضی افراد نیز از كرم‌های موقت برنزه كه جنبه آرایشی دارند، استفاده می‌كنند و عده‌ای هم از تخت‌های برنزه و یا لامپ آفتابی (نوعی لامپ كه نور فرابنفش تولید می‌كند) بهره می‌گیرند كه عملكرد آن دقیقاً شبیه همان اشعه آفتاب است. امروزه تولید محصولاتی مانند انواع مختلف كرم‌ها، ژل‌ها، لوسیون‌ها و اسپری‌های برنزه، در بیشتر كشورهای اروپایی، بسیار رونق یافته است و اكثر افراد به دلیل سهولت استفاده، تمایل به مصرف این محصولات دارند. (اگرچه اغلب آنها به صورت موقت و كوتاه مدت، رنگ پوست را تغییر می‌دهند). برنزه شدن به‌وسیله اسپری، به‌این معنا نیست كه رنگ قهوه‌ای روی بدن اسپری می‌شود، بلكه در این روش ماده شیمیایی بی‌رنگی روی سلول‌های مرده پوست پاشیده شده و این سلول‌ها را كه در خارجی‌ترین لایه پوست قرار دارند، می‌سوزانند و در نتیجه رنگ آنها به قهوه‌ای تبدیل می‌شود. از این روش در بیشتر سالن‌های برنزه، استفاده می‌گردد. DHA ماده‌ای است كه در اكثر فروشگاه‌های لوازم آرایشی و محصو لات برنزه كننده وجود دارد؛ اما FDA سلامت آن را تأیید نمی‌كند و غیرمجاز است.

تاریخچه برنزه كردن

در طول تاریخ، گاهی برنزه كردن رواج داشته و گاهی اصلاً دیده نمی‌شده است. در كشورهای اروپایی قبل از سال 1920، كسانی كه رنگ پوست‌شان تیره بود، از طبقه پایین جامعه و افراد فقیر به شمار می‌آمدند و بیشتر زنان سعی می‌كردند با استفاده از لوازم آرایش پوست خود را سفید‌تر نشان دهند؛ اما از آنجایی كه لوازم آرایش در آن زمان حاوی سرب بود و كیفیت پایینی داشت، اكثراً دچار مسمومیت با سرب می‌شدند. آنها برای سفید كردن پوست خود از آرسنیك و پودر نیز استفاده می‌كردند. تا پایان دوره سلطنت ملكه ویكتوریا، زنان برای جلوگیری از تیرگی پوست‌شان در خارج از منزل از چتر و دستكش استفاده می‌كردند. در سال 1903 ، فینسن فیلز جایزه نوبل پزشكی را از آن خود كرد. او دریافت كه با قرار گرفتن در برابر نورخورشید و جذب ویتامین D می‌توان بیماری‌های عفونی، از جمله بیماری‌ لوپوس و لگاریس و نرمی استخوان را درمان كرد؛ بنابراین نوردرمانی را مرهمی بر درمان بیماری‌های متعدد دانست.

 كاهش اثرات منفی برنزه شدن

 به تدریج، خودتان را برنزه كنید: سعی كنید ساعات كمتر، ولی روزهای بیشتری در معرض آفتاب قرار بگیرید مثلاً به جای اینكه یك روز، سه ساعت زیر آفتاب بمانید، سه روز، روزی یك ساعت این كار را انجام دهید. این كار خطر ابتلا به آفتاب سوختگی را كاهش می‌دهد.

 به جای اینكه با قرار گرفتن زیر آفتاب، دوباره خود را برنزه كنید، سعی كنید رنگ پوست قبلی را به مدت طولانی‌تری حفظ كنید. از آنجایی كه ملانین لایه بیرونی پوست عامل تغییر رنگ آن می‌باشد، سعی كنید با جلوگیری از پوسته شدن و لایه‌برداری پوست، مانع بازگشت رنگ پوست به رنگ طبیعی آن شوید.

 اگر پوست‌تان را به صورت دائم برنزه می‌كنید، حتماً سالی یك بار به متخصص پوست مراجعه كنید تا شما را معاینه كند.

 از قرص‌ها یا مكمل‌هایی كه ادعا می‌كنند می‌توانند ملانین‌ها را تحریك و رنگ آنها را تغییر دهند، هرگز استفاده نكنید، زیرا هیچ شواهد علمی برای صحت این موضوع وجود ندارد و ممكن است عوارض ناگواری داشته باشند.

 هیچ‌یك از شیوه‌های برنزه كردن، ایمن نیستند و هر یك از آنها عوارض خاص خود را دارند.

 در كشورهایی كه به خط استوا نزدیك‌ترند و در ارتفاعات بالا قرار دارند، ساكنان آن بیشتر در معرض آفتاب سوختگی قرار دارند.

 مخرب‌ترین ساعات اثر خورشید بر پوست، بین ساعت 10 الی 4 بعدازظهر است، سعی كنید در این ساعات از منزل خارج نشوید و یا حتماً از كرم ضدآفتاب استفاده كنید.

نكاتی برای جلوگیری از آفتاب سوختگی:

 استفاده از كرم ضدآفتاب با حداقل SPF 15: حتی در روزهای ابری نیز وقتی از منزل خارج می شوید، از ضدآفتاب استفاده كنید و حداقل 30 دقیقه قبل از خروج، آن را روی پوست خود بمالید و هر یك ساعت یكبار نیز آن را تجدید كنید و از انجام هر فعالیتی كه موجب پاك شدن كرم ضدآفتاب می‌شود (مثل شنا كردن، دست مالیدن و یا تعریق زیاد) بپرهیزید. ضدآفتاب‌هایی كه حاوی اكسید میكرونیزه تیتانیوم یا اكسید روی و یا اوُبنزون هستند، از پوست در برابر اشعه UVA بیشتر محافظت می‌كنند. در ضمن توجه داشته باشید كه حتماً با مشورت پزشك از كرمی استفاده كنید كه منافذ پوست شما را نبندد؛ در غیر این صورت، پوست نمی‌تواند تنفس كند و آكنه‌ها به تدریج روی پوست پدیدار می‌شوند.

 استفاده از كلاه و عینك در جلوگیری از تابش اشعه آفتاب بسیار مفید است.

 كسانی كه ورزش‌های زمستانی مثل اسكی روی برف انجام می‌دهند نیز حتماً باید از كرم ضدآفتاب استفاده كنند.

 داروهای خاصی مثل آنتی‌بیوتیك و قرص‌های جلوگیری از بارداری حساسیت پوست را به آفتاب افزایش می‌دهند.

 ویتامین C روند برنزه شدن را به تأخیر می‌اندازد. خوردن مقدار زیادی پرتقال یا نوشیدن آب پرتقال و یا آب لیمو، مانع از برنزه شدن می‌شود. همچنین سایر مركباتی كه حاوی ویتامین C هستند و یا جعفری و تره نیز از آفتاب سوختگی جلوگیری می‌كنند.

 موادی كه حاوی ویتامین A می‌باشند، مثل انبه، خربزه، هلو و ماهی از سوختن پوست جلوگیری می‌‌كنند.

 نوشیدن آب زیاد، به‌خصوص آب هندوانه نیز پوست را از آفتاب سوختگی حفظ می‌كند.

 بیش از 60 درصد بدن ما از آب تشكیل شده است، بنابراین آب در رفع ضایعات بدن و بازسازی پوست، نقش مهمی دارد و  در حفظ دمای بدن نیز بسیار تأثیرگذار است. هنگامی كه در برابر نورخورشید قرارمی‌گیرید، بدن شما عرق می‌كند و آب بدن كاهش می‌یابد. در روزهای گرم تابستان كرفس، انگور، خیار و تربچه بخورید تا آب بدن تنظیم شود. توجه داشته باشید كه نوشیدنی‌‌های كافئین‌دار مثل قهوه، چای و نوشابه نه تنها آب بدن را تأمین نمی‌كنند، بلكه باعث می‌شوند بدن آب بیشتری نیز از دست بدهد و آن را از بدن دفع كند.

 احتمالاً با اثرات و خواص مفید هویج آشنا هستید. یكی دیگر از خواص هویج، تأثیر آن در تغییر رنگ پوست بدن است. خوردن هویج خام، به برنزه شدن پوست كمك می‌كند.

 اسفناج، آب سبزیجات، غذاهای سرخ‌شده و زردآلو به برنزه شدن پوست كمك می‌كنند.

 برای درمان آفتاب سوختگی، برش‌های گوجه‌فرنگی را به مدت 15 دقیقه روی پوست قرار دهید، مواد مغذی گوجه‌فرنگی پوست را ترمیم می‌كنند(البته اگر پوست شما به گوجه‌فرنگی حساسیت نداشته باشد). اگر پوست شما به علت قرار گرفتن در معرض نورخورشید خشك و قرمز شده است، چند عدد هلو را داخل مخلوط‌كن بریزید و آن را به مدت 10 دقیقه روی پوست قرار داده و سپس با آب ولرم بشویید.