تحریریه زندگی آنلاین- گروه دنیای سلامت
آكنه منافذ بسته‌شده غدد چربی (دانههای سرسیاه و سرسفید)، جوشها و ضایعات عمیقتر (كیستها یا ندولها) است كه در صورت، گردن، سینه، پشت، شانهها و حتی بازوها بروز می كند. اكثر نوجوانان كم و بیش به آكنه مبتلا میشوند؛ با این حال این بیماری به گروه سنی خاصی محدود نمیشود و بزرگسالان حتی تا 40 سالگی نیز ممكن است درگیر آن شوند.
اگر چه آكنه معمولاً بعد از چند سال خود به خود خوب می‌شود، ولی نمیتوان آن را به حال خود رها كرد؛ زیرا آكنهای كه درمان نشود، ممكن است تا پایان عمر جوشگاههایی بدشكل روی پوست باقی بگذارد كه البته این جوشگاهها نیز قابل ترمیم است. اگرچه آكنه بیماری وخیمی نیست، اما میتواند باعث بدشكل شدن صورت و در نتیجه ناراحتی روحی بیمار گردد.
همچنین در موارد حاد و شدید، موجب پیدایش جوشگاه‌های بسیار بدشكل و دائمی می‌شود. باید در نظر داشت كه حتی آكنه‌های خفیف نیز میتوانند موجب پیدایش جوشگاهها شوند.
عوامل
بهداشت پوست
آكنه به خاطر آلودگی و كثیفی پوست به وجود نمیآید. ماده موجود در نوك جوشهای سرسیاه چربی خشك‌شده و سلولهای مرده است كه منفذ خروجی فولیكول مو را مسدود كرده است. برای مراقبت طبیعی از پوست، روزی دو بار صورت خود را با صابون ملایم و آب ولرم بشویید.
شستشوی زیاد ممكن است سبب تشدید آكنه شود. شستشوی مرتب سر با شامپو نیز توصیه می‌شود. اگر موهای شما چرب است، شاید لازم باشد دفعات شستشو را افزایش دهید. متخصص پوست میتواند در انتخاب شامپو و صابون مناسب به شما كمك كند. مردانی كه مبتلا به آكنه هستند، باید هم ریشتراش برقی و هم تیغ را امتحان كنند و هر كدام را كه راحتتر است و جوش كمتری ایجاد میكند، انتخاب نمایند.
اگر از تیغ استفاده میكنید، قبل از اصلاح، موی صورت‌تان را كاملاً با آب گرم و صابون شسته و نرم كنید و سپس از خمیر ریش برای اصلاح استفاده نمایید. برای جلوگیری از زخمی شدن جوشها، ریش‌تان را خیلی از ته نتراشید؛ صورت‌تان را فقط وقتی كه واقعاً لازم است، اصلاح كنید و همیشه تیغ نو و تیز به كار ببرید.
رژیم غذایی
غذاهایی كه میخورید نقشی در ایجاد آكنه ندارند. متخصصان پوست در مورد اهمیت رژیم غذایی در درمان آكنه عقاید متفاوتی دارند، اما مسلما رعایت یك رژیم غذایی شدید و سخت هیچ تأثیری در بهبود آكنه نخواهد داشت. از سوی دیگر، بعضی افراد احساس می‌كنند بعضی از غذاها باعث تشدید آكنه در آنها میشوند. در این صورت، از خوردن این گونه غذاها باید اجتناب كرد. لطفا در قضاوت عجله نكنید.
آكنه به خودی خود فراز و نشیبهای زیادی دارد و گاهی بدتر و گاه بهتر می‌شود. داشتن یك رژیم غذایی متعادل، حاوی كلیه مواد غذایی لازم برای رشد، به خصوص در سنین نوجوانی و جوانی از اهمیت زیادی برخوردار است. نور خوشید و برنزه شدن پوست میتواند آكنه را مخفی كند، ولی فواید آن زودگذر است.
از سوی دیگر، نور خورشید موجب پیری زودرس پوست شده و باعث سرطان پوست می‌شود، لذا از تماس زیاد با نور خورشید، استفاده از چراغهای خورشیدی، آفتاب سوختگی و برنزه شدن زیاد اجتناب كنید. بهتر است از یك ضدآفتاب مناسب برای پوستهای آكنهای استفاده نمایید.
فرآوردههای آرایشی
اگر از كرم پودر یا كرم مرطوب كننده استفاده میكنید، به دنبال آنهایی باشید كه فاقد چربی (Oil- Free) هستند و تنها به اینكه پایه آبی (Water- Based) داشته باشند، اكتفا نكنید. فرآوردههایی را انتخاب كنید كه غیرآكنهزا (Non- Acnegenic) و غیر كومدونزا (Non-Comedogenic) باشند.
هر شب مواد آرایشی را با آب و صابون (و اگر صابونها پوست‌تان را خشك می‌كنند، با شیر و لوسیون مناسب پوستهای آكنهای) از روی پوست‌تان پاك كنید. یك لوسیون پوشاننده با رنگ ملایم (فرآوردههایی كه قرمزی، التهاب و جای آكنه را میپوشانند)، میتواند به خوبی و در نهایت سلامت ضایعات پوست‌تان را از نظرها مخفی نگه دارد.
برای این منظور پوردهای مایع با پایه بدون روغن (Oil- Free) مناسب هستند. در موقع استفاده از فیكساتورها، اسپریها و ژلهای مو، صورت‌تان را بپوشانید. در صورت پاشیده شدن اسپری یا ژل مو بر روی پوست صورت، ممكن است به دلیل حساسیت به مواد آرایشی آكنه به وجود آید.
درمان
درمان آكنه یك فرایند مداوم و طولانی است. تمام درمانهای آكنه برپیشگیری از بروز ضایعات جدید متكی هستند. ضایعات موجود باید خودشان بهبود یابند و این بهبودی، زمان میطلبد. تا یك ماه پس از شروع درمان مناسب و موثر، بیشتر از 10 درصد بهبودی در ضایعات، مورد انتظار نیست و كنترل كامل ضایعات تا شش ماه ممكن است طول بكشد.
اگر جوشها پس از 6 تا 8 هفته بهتر نشدند، شاید لازم باشد روش درمان شماتغییر كند. روش درمانی كه توسط متخصص پوست و مو پیشنهاد می‌شود، بسته به نوع آكنه تفاوت خواهد داشت. به ندرت، مصرف محصولات آرایشی و بهداشتی پوست و یا داروهای خوراكی، ضایعات شبیه آكنه ایجاد می‌كنند. آكنه همچنین میتواند به دلیل اختلالات هورمونی در بدن به وجود آید. آگاه كردن پزشك از نوع موادی كه به پوست‌تان میمالید و یا نوع داروهایی كه مصرف میكنید، در انتخاب روش صحیح درمان آكنه بسیار حائز اهمیت است.
تغییرات عادت ماهیانه زنان نیز در آكنه موثراست و باید پزشك را از آنها آگاه كرد. بسیاری از كرمها و لوسیونهای ضدآكنه كه بدون نسخه به فروش می‌رسند، به درمان موارد خفیف آكنه كمك می‌كنند. با این وجود، بعضی از این فرآوردهها در صورت مصرف مداوم موجب خشكی پوست میشوند.
اگر از این گونه محصولات استفاده میكنید، به دقت دستورالعمل آن را مطالعه و براساس آن عمل كنید. ممكن است متخصص پوست برایتان كرمهای موضعی و لوسیونهایی از قبیل ”اسید ویتامینآ“ و ”بنزوئیل پراكسید“ تجویز كند تا منافذ بسته شده باز شود و تعداد باكتریهای روی پوست كاهش یابد. این داروها ممكن است موجب خشكی و پوسته پوسته شدن پوست شوند. متخصص پوست روش صحیح استفاده از این فرآوردهها و نیز چگونگی مقابله با عوارض جانبی آنها را به شما توضیح خواهد داد.
همچنین آنتیبیوتیكهایی هم وجود دارند كه به صورت موضعی روی پوست مالیده میشوند. از این داروها می‌توان برای درمان مواردی از آكنه كه چندان حاد نیستند، استفاده كرد. زمانی كه آكنه به صورت تودههای قرمز و ملتهب خود را نشان میدهد، ممكن است متخصصان پوست با تزریق مستقیم بعضی داروها در داخل ضایعه، به بهبود آن كمك كنند.
پزشك شما ممكن است تصمیم به تخلیه جوشها و یا دانههای سرسیاه و سرسفید بگیرد، ولی خودتان هیچ‌وقت اقدام به فشردن، كندن یا تخلیه محتویات جوش نكنید؛ زیرا ممكن است موجب تشدید تورم و التهاب و به جای گذاشتن جوشگاه شود. آنتیبیوتیكهای خوراكی از قبیل داكسی سیكلین، تتراسیكلین یا اریترومایسین، اغلب در موارد متوسط یا شدید آكنه و به خصوص وقتی تعداد زیادی جوش روی پشت و قفسه سینه وجود دارد، تجویز میشوند.
این آنتیبیوتیكها تعداد باكتریهای موجود در فولیكول را كاهش داده و ممكن است مستقیماً موجب كاهش قرمزی جوش نیز بشوند. بر اساس گزارش مرکز آموزش و پژوهش بیماری‌های پوست، بعضی زنان هنگام مصرف آنتیبیوتیكهای خوراكی، ممكن است دچار عفونتهای قارچی دستگاه تناسلی شوند.
در این صورت ضمن قطع مصرف آنتیبیوتیك، باید به پزشك خود مراجعه كنند تا عفونت قارچی درمان شود. توجه داشته باشید كه آنتیبیوتیكهای خوراكی برای درمان آكنه باید مدت طولانی مصرف شوند. مصرف طولانی این داروها اگر با تجویز و تحت نظر متخصص پوست باشد، عوارض جانبی مهمی نخواهد داشت و ترس بیجا از عوارض این داروها باعث اختلال در روند درمان خواهد شد. زنانی كه قرص ضدبارداری خوراكی مصرف می‌كنند، ممكن است متوجه بهبودی چشمگیر در آكنه خود بشوند.
حتی گاهی قرصهای ضدبارداری خوراكی به طور اختصاصی برای درمان آكنه به كار برده میشوند. نكته مهم دیگر اینكه آنتیبیوتیكهای خوراكی ممكن است موجب كاهش تأثیر و كارآیی قرصهای جلوگیری از بارداری شوند. این عارضه اگرچه شایع نیست، ولی احتمال آن وجود دارد و به خصوص اگر تغییر در عادت ماهیانه ایجاد شود، حتماً باید به پزشك مراجعه كرد.
مانند سایر داروها، در صورت حاملگی یا شیردهی حتماً در مورد مصرف و عدم مصرف آنتیبیوتیكها با پزشك خود مشورت كنید. در موارد آكنه شدید ممكن است داروهای دیگری هم به صورت خوراكی تجویز شوند. یكی از آنها هورمونهای جنس مونث و یا داروهایی هستند كه سبب كاهش اثرات هورمونهای مردانه میشوند.
داروی خوراكی دیگری كه برای آكنه بسیار مقاوم تجویز می‌شود، ایزوترتینوئین (با نام تجاری آكوتان) است. بیمارانی كه این دارو را مصرف می‌كنند، باید كاملاً از عوارض جانبی آن آگاه باشند. معاینات پزشكی و بررسیهای آزمایشگاهی مكرر برای پیگیری سیر درمان و جلوگیری از عوارض ناخواسته در حین مصرف این دارو ضروری است.
همچنین جلوگیری از حاملگی الزامی است، زیرا مصرف این دارو در زمان بارداری آثار غیرقابل جبرانی بر روی جنین خواهد داشت. نكته مهم در مورد این دارو، كامل كردن دوره درمان است، چرا كه احتمال عود آكنه به دنبال قطع دارو زیاد است.
درمان جوشگاه‌های آكنه
متخصصان پوست برای درمان جوشگاه‌های آكنه از روشهای مختلفی استفاده می‌كنند. به عنوان نمونه می‌توان به لیزر، تراشیدن پوست و لایهبرداری (پیلینگ شیمیایی) برای صاف كردن جوشگاه‌های فرورفته اشاره كرد. با تزریق كلاژن یا چربی نیز می‌توان جوشگاه را صاف نمود. به طور كلی، با استفاده مناسب از مجموع این روشها می‌توان به طور قابل ملاحظهای جوشگاهها را ترمیم كرد.
لزوم مراقبت دقیق و مرتب از پوست
صرف‌نظر از درمان اختصاصی كه پزشك تجویز میكند، بیمار بایستی مراقبت از پوست را مادامی كه دوره آكنه خاتمه نیافته، ادامه دهد. هیچ درمان سریع یا دائمی برای آكنه وجود ندارد؛ ولی این بیماری قابل كنترل است و درمان مناسب مانع از به جا ماندن جوشگاه‌های بدشكل بر روی پوست می‌شود.
