دكتر محمدعلی افسری؛ فوق تخصص جراحی قفسه سینه و ریه
چه عواملی باعث ایجاد تنگی نفس می‌شوند؟
علل و عوامل مختلفی در ایجاد این بیماری نقش دارند كه یكی از آنها آلرژی ریه است؛ به این معنا كه ریه نسبت به ماده‌ای در محیط اطراف بیمار واكنش نشان می‌دهد و این، به همان «آسم» معروف است. به طور كلی، تنگی نفس ناشی از حساسیت را آسم می‌گویند. مورد دیگر، بیماری مجرای تنفسی است كه شایع‌ترین آن «برونشیت» می‌باشد. برونشیت می‌تواند به صورت حاد و مزمن باشد.
برونشیت حاد معمولا به دنبال سرماخوردگی كه روی تنفس تاثیر می‌گذارد، ایجاد می‌شود و عامل ایجاد برونشیت مزمن معمولا سیگار و هوای آلوده است. گاه تنگی نفس به دلیل بیماری‌هایی مانند سل ریه بروز می‌كند، گاهی هم مربوط به ریه نبوده و علت آن عصبی است. تنگی نفس همچنین می‌تواند علت خونی داشته باشد (افرادی كه دچار بیماری‌های خونی هستند) و یا در بیماران قلبی، و در كل بیماری‌های مجرای تنفسی و بیماری‌هایی كه در سطح سلول می‌توانند اثر كنند، ایجاد می‌شود (به عنوان مثال سیانور مانع ورود اكسیژن به سلول می‌شود و تنگی نفس در سلول پدید می‌آید).
این بیماری چقدر با سن ارتباط دارد؟
تنگی نفس در هر سنی می‌تواند رخ دهد و این بستگی به علت بیماری دارد. مثلا در دوران كودكی بیماری‌های مادرزادی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. در دوران نوجوانی سرماخوردگی و برونشیت حاد و در سنین بالا بیماری انسدادی مزمن ریه در افراد سیگاری یا كسانی كه در فضاهای آلوده به سر می‌برند، می‌تواند علت ایجاد این بیماری باشد.
آیا تغذیه می‌تواند در كاهش شدت بیماری نقش داشته باشد؟
بله، نوع تغذیه می‌تواند موجب كاهش شدت یا بهبود این بیماری شود. بعضی مواد غذایی، تحریك‌‌كننده هستند، از جمله اینكه از غذاهای نفاخ و پرحجم، ادویه‌جات، آب بسیار سرد یا داغ و ... استفاده نكنند.آنها باید بیماری خود را جدی بگیرند و حتما به پزشك مراجعه كنند تا علت بیماری و راه درمان را بیابند و متوجه شوند كه تنگی نفس آنها ریوی است یا قلبی یا ... . نكته مهم دیگر اینكه بیشتر مردم تصور می‌كنند كه هر تنگی نفس، آسم است و این در برخی موارد مشكلاتی ایجاد می‌كند. بارها مشاهده شده كه مریض بعد از پنج، شش ماه مراجعه كرده، به خیال اینكه بیماری‌اش آسم است، ولی در معاینات معلوم شده كه دچار بیماری قلبی است. بنابراین، بیماران باید تنگی نفس خود را جدی بگیرند و هرچه سریع‌تر، قبل از تشدید بیماری، به پزشك مراجعه و درمان را آغاز كنند.
بیماری تنگی نفس بیشتر روی كدام عضو بدن تاثیر می‌گذارد؟
تنگی نفس می‌تواند روی همه اعضا تاثیر بگذارد. كسی كه تنگی نفس دارد، اكسیژن به خوبی به بدنش نمی‌رسد، مواد زائد دفع نمی‌شوند و حتی بسته به شدت بیماری روی دید چشم، مغز و... تاثیر می‌گذارد. نكته مهم آنكه تنگی نفس در كودكی می‌تواند مانع رشد شود و به علت كمبود اكسیژن و نرسیدن آن به بافت‌های بدن، اختلالات جسمی و روحی در كودك ایجاد نماید.
این بیماری معمولا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص، بستگی به علائم دارد و گرفتن شرح حال بیمار بسیار مهم است. این شرح حال، پزشك را در یافتن علت تنگی نفس راهنمایی و كمك می كند كه مثلا مشكل ریوی است یا قلبی؟ به طور مثال اگر بیمار فقط شب‌ها دچار تنگی‌نفس شود، نشانه آسم است. یا مثلا اگر كسی در حین انجام فعالیت دچار این حالت شود، می‌تواند ناشی از بیماری قلبی باشد. در مواردی هم تنگی نفس به دلایل عصبی است كه معمولا فرد احساس می‌كند طنابی به دور گردنش افتاده است. بنابراین، با توجه به این موارد، تشخیص بیماری بستگی به علائم و عوامل آن دارد.
راه‌های درمان این بیماری چیست؟
درمان بیماری بستگی به تشخیص علت آن و اینكه در چه مرحله‌ای است، دارد. اگر تنگی نفس شما ناشی از آسم باشد، با توجه به اینكه آسم یك بیماری آلرژیك ریوی است، ابتدا سعی می‌كنیم عامل حساسیت‌زا را كشف كنیم و آن را از بین ببریم و اگر عامل اصلی كشف نشد، مجبوریم مدتی به آزمایش مواد گوناگون (اعم از غذایی یا محیطی) بپردازیم و ضمن اینكه به دنبال عامل اصلی هستیم، عوامل تشدیدكننده را هم بررسی كنیم. مثلا به مریض می‌گوییم كه مدتی فلفل نخورد و یا سعی كند دچار هیجان و استرس نشود و ورزش نكند. بعد برای او در چند مرحله، دارو تجویز می‌كنیم. در مرحله آخر، داروهای كورتون‌دار تجویز می‌شود. متاسفانه، گاه از همان ابتدا بیمار یا پزشك از این داروها استفاده می‌كنند كه كار بسیار غلطی است؛ چرا كه كورتون موجب پوكی استخوان، فشارخون، عفونت و چاقی نامتناسب می‌شود.
