از علائم مربوط به دیابت نوع یک می‌‌توان افزایش قندخون، تکرر ادرار، تشنگی زیاد، کاهش قابل توجه وزن، کاهش مایعات بدن و... را نام برد. برنامه درمانی مبتلایان به این نوع از بیماری، شامل انسولین درمانی، فعالیت فیزیکی منظم و در عین حال نظم درمقدار و زمان مصرف کربوهیدراتها در رژیم غذایی است.
زیرا که میزان انسولین تزریقی با مقدار و زمان غذا خوردن ارتباط مستقیم دارد. از علائم مربوط به دیابت نوع ۲ هم می‌‌توان به افزایش قندخون، خستگی، تشنگی زیاد و تکرر ادرار اشاره کرد.
انواع دیابت
- دیابت نوع 1
- دیابت نوع ۲
دیابت نوع 1
یک فرد زمانی مبتلا به این نوع دیابت میشود که سلول‌های لوزالمعده دیگر هیچ انسولینی ترشح نکنند.
اکثر مبتلایان به دیابت نوع یک را کودکان و نوجوانان و افراد زیر ۳۰ سال تشکیل می‌‌دهند.
تاکنون علت دقیق بروز این نوع بروز دیابت نوع یک منجر شود:
۱- داشتن زمینه ابتلا به دیابت
۲- ویروس‌هایی که می‌‌توانند به پانکراسی صدمه برسانند.
۳- وجود اختلال در سیستم دفاعی بدن که سبب از بین رفتن سلول‌های تولید کننده انسولین در لوزالمعده میشود.
علائم دیابت نوع یک
تشنگی فراوان، خستگی، گرسنگی شدید، تکرر ادرار، کاهش وزن بدن و بی حوصلگی
اگر به دیابت نوع یک مبتلا هستید، برنامه درمانی شما احتمالاً شامل این موارد خواهد بود:
شرکت مستمر در کلاس‌های آموزشی، تزریق انسولین، داشتن یک برنامه غذایی صحیح، فعالیت و ورزشی و علاوه بر تمامی این موارد کنترل روزانه متابولیسم یعنی اندازه‌گیری قندخون و قند ادرار توسط نوارهای موجود در بازار.
دیابت نوع ۲
این نوع دیابت، مهمترین نوع بیماری است که به دیابت بزرگسالی نیز معروف است. حدود ۹۰ درصد دیابتی‌ها دچار این نوع بیماری هستند.
در بدن این افراد، هرچند انسولین به اندازه کافی ترشح میشود اما به عللی، مؤثر واقع نمی‌شود.
اصولا اختلال در پاسخ هورمونی و مقاومت به انسولین عامل اصلی ایجاد «هایپرگلیسمی» یا افزایش قندخون است.
معمولاً افراد زیر ممکن است به دیابت نوع ۲ مبتلا شوند:
و افراد با سن بالای ۳۰ سالی
افرادی که استعداد چاقی دارند.
افرادی که در خانواده درجه اول آنان فرد دیابتی وجود دارد یا استعداد ابتلا به دیابت دارند.
برخی خانم‌های باردار
افرادی که دارای فشارخون بالا هستند.
افرادی که از میزان بالای چربی خون برخوردارند.
در بسیاری از افراد، علائم دیابت نوع ۲ چندان مشهود نیست و بروز و پیشروی آن بسیار تدریجی و کند است و به همین دلیل تشخیصی این نوع دیابت غالبا دیرهنگام صورت می‌‌گیرد و متأسفانه اغلب این دیابتی‌ها زمانی به پزشک مراجعه می‌‌کنند که بسیاری از ایشان، دچار یکی از عوارضی دیابت شده‌اند.
مهمترین علائم دیابت نوع ۲
1- تشنگی فراوان
2- تکرر ادرار
3- عصبی و بی حوصله شدن
4- اختلال در بینایی
5- بی‌حسی یا مورمور شدن انگشتان
6- ایجاد زخم و دیر بهبود یافتن زخم‌ها
دیابت نوع ۲ اکثرا در ارتباط با درمان یک بیماری دیگر یا هنگام یک آزمایش تصادفی، تشخیص داده میشود.
اگر به دیابت نوع ۲ مبتلا هستید، بدانید که پایه اساس درمان، غیر فعالیت جسمی (ورزش) است.
در بعضی موارد، داروی خوراکی یا تزریق انسولین نیز بخشی از درمان است.
در هر حال اصول درمان دیابت نوع ۲ بر کاهش وزن، رعایت تغذیه صحیح و ورزش استوار است.
توصیه‌هایی جهت کنترلی قند خون
وزن خود را در محدوده عادی (نرمال) نگه دارید. یک روش ساده برای کاهش وزن، کم کردن یک برش ۳۰ گرمی از نان مصرفی روزانه است که با ادامه این کار (همان کاهش یک تکه از نان مصرفی روزانه) باعث کاهش وزن ۶ کیلوگرم در پایان سال میشود. فعالیت بدنی، تحت یک برنامه منظم نیز برای این منظور پیشنهاد میشود.
مقدار انرژی دریافتی و چربی رژیم خود را با کمک روش‌‌های زیر کاهش دهید
1- مصرف سبزی چه به صورت خام و چه پخته بسیار مفید است، البته لازم است خوب جویده شوند.
2- مصرف گوشت‌های لخم و بدون چربی (حتی گوشت چرخ کرده نیز بدون چربی باشد) توصیه میشود.
3- محصولات لبنی کم‌چرب یا بدون چربی میل کنید. مقدار مورد نیاز ۲ تا ۳ «سروینگ» در روز است (هر سروینگ معادل یک لیوان شیر یا سه چهارم لیوان ماست است).
4- مصرف آجیلها (پسته، فندق، انواع بادام، تخمه) به صورت خام و بدون نمک به مقدار کم (نصف فنجان روزانه) مفید است.
5- به جای گوشت قرمز، حبوبات در حد معمول مصرف کنید. برای رفع نفخ حبوبات، آن را از ۲۴ ساعت قبلی در آب قرار داده و آب ان را قبل از مصرف دور بریزید.
6- ماهی و مرغ را به صورت بخارپز، آبپز یا کبابی تهیه و مصرف کنید.
7- از مصرف غذاها به صورت سرخ کرده و شناور در روغن، جدا خودداری کنید.
8- تا حد امکان از مصرف چربی‌های حیوانی مضر مانند کره، خامه، سرشیر، شیر و ماست پرچرب، دنبه، کله پاچه، جگر و قلوه خودداری کنید.
9- مصرف روغن‌های گیاهی مانند آفتابگردان، ذرت و زیتون به مقدار کم بلامانع است.
۱۰- مصرف میوه در این افراد باید تحت کنترل باشد و ۲ تا ۳ واحد در روز توصیه میشود.
یک واحد میوه می‌‌تواند شامل میوه‌هایی مانند: سیب، پرتقال، نارنگی، کیوی، گلابی، شلیل (یک عدد)، میوه‌هایی مانند زردآلو (۴ عدد)، سیب گلابی (۲ عدد)، آلوزرد (۲ عدد)، گیلاس (۱۲ عدد)، آلبالو (سه چهارم لیوان)، میوه‌های برشی مانند هندوانه (۲ قاج چنگالی ۴۰۰ گرم) طالبی و خربزه (۳۰۰ گرم) باشد.
برای اطلاع از فهرست جانشین میوهها، با کارشناس تغذیه مشورت کنید.
۱۱- در حد امکان (در صورتی که مشکلی دندان و مشکلات گوارشی ندارید) میوه را به صورت خام و با پوست مصرف کنید.
در صورت ابتلا به مشکلات گوارشی، مصرف میوه به صورت پخته و بدون قند، مجاز است.
۱۲- مصرف سبوس غلاتی چون جودوسر، گندم، برنج به مقدار فراوان توصیه میشود.
۱3- غلات مانند نان، برنج، ماکارونی، ورمیشل (رشته فرنگی) اصلی‌ترین اجزای رژیم بوده و مقدار مصرف آنها مهم است.
مصرف ۶ تا ۸ واحد از این گروه غذایی در روز مجاز است. (هر واحد غلات معادل ۳۰ گرم یا معادل یک برش ۱۰ × ۱۰ نان یا یک سوم برنج پخته یا ماكارونی است) در ضمن سیب‌زمینی، نخودفرنگی، ذرت نیز جزو غلات بوده و باید در صورت مصرف از مقدار نان و برنج مصرفی كم شود بهتر است نان مصرفی از نوع سبوس‌دار، بدون جوش شیرین و كم‌نمك باشد.
14 - مصرف مواد غذایی حاوى قندهای ساده مانند عسل، قند، شکر، مربا، نبات، نوشابه، پولک و... باید تا حد ممکن محدود شود.
15- برای كنترل فشارخون، مقدار مجاز نمك مصرفی مبتلایان به دیابت، یک قاشق مرباخوری روزانه است و باید مصرف غذاهای پرنمک، فرآوری شده و کنسروی که حاوی نمک زیاد هستند را تا حد امکان محدود کرد.
16- کاهشی حجم وعده غذایی و افزایش تعداد وعده‌ها و منظم غذا خوردن برای این افراد بسیار مهم است.
17- کسانی که تحت درمان با انسولین هستند نیاز به سه وعده غذایی اصلی و دو میان وعده عصر و قبل از خواب (متناسب با دفعات تزریق و نوع انسولین) نیاز دارند.
چند توصیه مهم تغذیه‌ای
1- رعایت اصل تنوع در برنامه‌ریزی و توجه به عادات غذایی و شیوه زندگی فرد سالمند در تنظیم برنامه غذایی بسیار اهمیت دارد.
2- رژیم غذایی افراد سالمند باید دارای مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و املاح به‌ویژه کلسیم و آهن باشد، لذا مصرف شیر و لبنیات، غذاهای گوشتی و سبزی‌ها و میوهها بسیار تأکید میشود.
3- توصیه میشود تعداد وعده‌های غذایی سالمندان افزایش داده شود (حداقل 5 وعده در روز) و در هر وعده مقدار غذای کمتری مصرف شود.
4- تاکید میشود که سالمندان از غذاهای پر چرب و سرخ شده، سس مایونز، سبزی‌های نقاخ مانند کلم، گل کلم، پیاز و... استفاده نکنند.
5- با توجه به شیوع مشکلی یبوست در اکثر سالمندان، مصرف کافی مایعات (۸ تا ۱۰ لیوان در روز) و مواد پرفییر نظیر نان تهیه شده از گندم کامل و میوه‌هایی مانند گلابی رسیده، آلو، آلوزرد و سبزی‌ها اهمیت دارد.
6- در سالمندانی که جویدن غذا برای آنها مشکل است، مصرف غذاهای نرم مانند انواع پوره گوشت نرم، سوپ، آشی که حبوبات زیاد ندارد و آب میوه توصیه میشود.
7- برخی از سالمندان ممکن است مبتلا به فشارخون بالا باشند. در این مورد رژیم غذایی کم سدیم و در صورت نیاز، کاهش وزن پیشنهاد میشود.
کنترل فشارخون سالمندان
- میزان مصرف نمک را به یک قاشق مرباخوری در روز محدود کرده و از مصرف غذاهای نمکی مانند انواع کنسروها و تن ماهی، چیپس، نان فانتزی نمکی، پفک نمکی، خیارشور و شورها، پنیرهای محلی و کشک شور، لواشک و سوسیس و کالباس بپرهیزید.
- از مصرف پنیرهای شور بپرهیزید، بهتر است پنیر را از شب قبل در آب نهاده و صبح قبل از مصرف، اب ان را دور ریخته و سپس میل کنید.
- مصرف ماهی، روغن سویا، روغن کانولا، روغن افتابگردان و گیاهان برگ سبز و آجیلها نیز برای تنظیم فشار خون مفید است.
- برای تنظیم رژیم غذایی برای کاهش وزن در سالمندانی که اضافه وزن دارند، حتما باید با متخصص تغذیه مشورت کنید.
- برای جلوگیری از مشکلات عاطفی - احساسی سالمندان، بهتر است به عادات غذایی آنها احترام گذارده شود و هرگونه تغییر احتمالی در رژیم غذایی یا عادات تغذیه‌ای آنان به تدریج و با ملایمت و تفاهم به وجود اید.
- یک رژیم غذایی سالم برای سالمندان جهت کاهش احتمال ابتلا به دیابت شامل محدودیت مصرف نمک، محدودیت مصرف غذاهای جامد، جلوگیری از افزودن شکر به غذاها و کاهش مصرف غلات تصفیه شده (بدون سبوس) است.
