زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تدابير طب سنتی برای دوران سالمندی

 اول اکتبر مصادف با 9 مهرماه روز سالمند نام‌گذاری شده است. در آموزه‌‌های دینی، احترام به والدین و افراد مسن و احترام به پیشکسوتان توصیه می‌‌‌شود و این علاوه بر مبنای اخلاقی مبنای علمی، اقتصادی واجتماعی هم دارد. در تمام نقاط دنیا به احترام این روز خدمات ویژه‌‌ای را برای سالمندان در نظر می‌‌‌گیرند. این خدمات می‌‌‌تواند شامل خدمات تفریحی (شامل تماشای فیلم در سینما به صورت رایگان، استفاده از استخرهای عمومی و بازدید از موزه و. . . . می‌باشد)، پزشکی (معاینات رایگان سالمندان حتی در بهترین بیمارستان‌‌های خصوصی، تهیه دارو به صورت رایگان برای سالمندان، چک آپ‌‌های رایگان و. . . . ) و خدمات شهری (مانند استفاده رایگان از وسایل نقلیه شهری و. . . ) می‌باشد. دوره‌‌ای که شاید دیگر کمتر کسی به فکر گرفتن تولد یا حتی مراسمی مانند سالگرد ازدواج و. . . در آن باشد بنابراین روز سالمند می‌‌‌تواند بهترین بهانه برای توجه ویژه به افراد سالمند باشد. ما نیز به عنوان گروه طب سنتی دنیای سلامت وظیفه خود دانستیم تا در قالب هدیه‌‌ای کوچک به این طیف قابل احترام جامعه در این مقاله به بررسی دوران سالمندی از دیدگاه طب سنتی بپردازیم.

حرکت و سکون

ورزش و سکون را در دوره پیری و کهنسالی می‌‌‌توان از سه جنبه سلامت جسمی، سلامت روحی و نقش هوای سالم در تنفس فرد کهنسال مورد بررسی قرار داد. این جمله که ورزش در هرسنی مفید است کاملا صحیح است اما ورزش در دوره کهنسالی شرایط خاص خود را می‌‌‌طلبد و گاهی نه تنها می‌‌‌تواند مفید نباشد بلکه ممكن است بسیار زیان بار باشد. با توجه به افزایش سن در فرد سالمند و به تبع آن کاهش قدرت بدنی، قدرت عضلانی و کاهش انعطاف پذیری و افت تراکم استخوان از جمله چالش‌‌هایی به شمار می‌‌‌رود که در برنامه ورزشی سالمندان وجود دارد. اگر فرد کهنسالی از دوران جوانی ورزش خاصی را به صورت حرفه‌‌ای انجام می‌‌‌داده است، این مسئله بلا مانع است که در دوران کهنسالی نیز به صورت سبک‌تر آن ورزش را دنبال کند اما در غیر اینصورت به هیچ عنوان توصیه نمی‌گردد فرد کهنسال یک ورزش تخصصی را در دوران کهنسالی شروع کند.

بطور مثال در سن 60 سالگی یک فرد اصلا مجاز نیست تا ورزش بدنسازی یا پاورلیفتینگ را شروع کند. دلیل این امر هم این است که افراد کهنسال اکثرا دارای عضلات تحلیل رفته و به نسبت‌های مختلف دارای پوکی استخوان می‌‌‌باشند لذا در صورت بروز هرگونه مصدومیت می‌‌‌تواند عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.

ورزش در کهنسالی باعث روحیه بهتر کهنسالان می‌‌‌شود . نتایج تحقیقات اخیر دانشگاه اتریش بیانگر این مسئله است، افرادی که در کهنسالی ورزش می‌‌‌کنند کمتر دچار بیماری آلزایمر می‌‌‌شوند. همچنین کهنسالان ورزشکار کمتر دچار بیماریهای روحی ناشی از بالا رفتن سن می‌‌‌گردند.

نقش آخر ورزش در زندگی یک فرد کهنسال، تاثیر ورزش بر سلامت قلب، ریه و تنفس سالم است. برای حفظ سلامت قلبی و ریوی،سالمندان باید ورزش‌‌های هوازی را داشته باشند که به توصیه انجمن‌‌های مختلف ورزشی توصیه می‌‌‌شود، حداقل سه روز در هفته به مدت 30 دقیقه ورزش هوازی راانجام دهند. دیدگاه اشتباه و غلطی که در جامعه ما وجود دارد این است که هوای با اکسیژن زیاد و جذب این اکسیژن خصوصا در هنگام ورزش و تحرک برای هر فردی لازم و مفید است. در شرایطی که فرد سالم باشد و هیچ گونه بیماری قلبی و یا ریوی نداشته باشد اما در زمانی‌که ریه فرد ظرفیت پذیرش اکسیژن بالا را نداشته باشد و یا فرد دارای عارضه قلبی باشد توصیه می‌‌‌گردد فرد حتما با توجه به ظرفیت ریه خود به ورزش بپردازد.

بطور کلی توصیه می‌‌‌گردد که در دوران سالمندی از پیاده‌روی در محیط شیب دار رو به بالا به خاطر فشار به عضلات قلب، از پیاده روی در محیط شیب دار رو به پایین به خاطر فشار بر روی مفاصل و ورزش‌هایی با هیجان و استرس بالا و همچنین ورزش کوهنوردی بدون آمادگی قبلی پرهیز شود. توصیه می‌‌‌گردد سالمندان ورزش را در محیط بسته انجام دهند، کفپوش سالن ورزشی به گونه‌‌ای باشد که تعادل آنها را دچار اختلال نکند و در زمان ورزش کردن لباس و کفش مناسب را استفاده کنند. سالمندان باید توجه نمایند در مدت زمان انجام حرکات ورزشی هرنیم ساعت مایعات رامصرف کنندوپس ازپایان تمرینات ورزشی نیزمصرف مایعات راادامه دهند.

نکته آخر در مورد ورزش در دوران سالمندی اینکه، به یاد داشته باشیم ورزش در دوران سالمندی باعث کوتاه کردن دوره درمان بیماری‌ها، تاثیر بهتر دارو در این دوران، تقویت سیستم ایمنی بدن و همچنین کاهش روند خشکی مزاج افراد در کهنسالی می‌‌‌گردد و مزاج این افراد را در تعادل خود نگه می‌‌‌دارد.

معده، کبد و گوارش قربانی اصلی روشهای درمان در دوران کهنسالی

یکی از مهترین مشکلاتی که امروزه جامعه ما گریبانگیر آن است مصرف زیاد داروهای شیمیایی در دوران کهنسالی است که به نوعی اپیدمی در جامعه ما تبدیل شده است. مصرف انواع داروها به یک عادت روزمره تبدیل می‌‌‌شود و این عادت تا جایی ریشه می‌‌‌دواند که بعضا دیده می‌‌‌شود بیماری از لحاظ سلامت جسمانی بی‌نیاز به مصرف دارو است اما اعتیاد روانی فرد کهنسال مانع از قطع کردن دارو می‌‌‌گردد. براساس اصول پزشکی، همیشه باید برای سالمندان کمترین دوز موثر داروها تجویز شود، یعنی حداقل مقداری که می‌تواند اثرات درمانی موردنظر را ایجاد کند.

باید به این نکته توجه داشته باشیم که مشکلات گوارشی ناشی از عوارض داروها مشکلات بسیار وسیعی را شامل می‌شوند و ممکن است به صورت زخم ‌معده و اثنی‌عشر، التهاب، اسهال یا یبوست‌های عصبی بروز پیدا کند. علاوه بر همه این مشکلات گوارشی می‌‌‌بایست این را نیز اضافه کنیم که فرد مورد نظر ما یک فرد سالمند می‌‌‌باشد که هرگونه مشکلات گوارشی برایش ممکن است دیگر قابل درمان نباشد (از آنجایی که مشکلات گوارشی طول درمان طولانی دارند).

توصیه ما به سالمندان این است که مصرف داروهای گیاهی را تا حد‌امکان جایگزین داروهای شیمیایی کنند. داروهای گیاهی دارای اثرات زیان بار بسیار کمتری بر روی دستگاه گوارش نسبت به داروهای شیمیایی دارند. دستگاه گوارش سالم تضمین کننده جذب مواد غذایی به میزان کافی و دفع مواد زائد خواهد بود. هرچقدر دستگاه گوارش سالم‌تر باشد دفع و جذب به بهترین نحو و میزان صورت خواهد گرفت و این یعنی تضمین سلامت بخش عظیمی از دستگاه‌های درون حفره شکمی.

بیخوابی و کم خوابی در دوران کهنسالی

بطور کلی عواملی که سبب بی‌خوابی و بد خوابی می‌‌‌شوند به دو دسته تقسیم می‌‌‌گردند. دسته اول بی خوابهایی هستند که جنبه روانی دارند این دسته از بی خوابی‌ها اختیاری می‌‌‌باشند و دسته دوم از بی خوابی‌‌ها غیر اختیاری بوده و منشا آنها بیماری‌های فیزیولوژیک می‌‌‌باشند. لازم بذکر است که بی‌خوابی‌‌های اختیاری که با اختیار فرد می‌‌‌باشند در صورت تکرر و تداوم می‌‌‌توانند به بیماری تبدیل شوند و در حقیقت بی‌خوابی نوع اول که جنبه روانی داشته و اختیاری می‌‌‌باشد به بی‌خوابی نوع دوم که جنبه غیر اختیاری داشته و منشا آن بیماری می‌‌‌باشد تبدیل می‌‌‌گردد. نوعی از بیخوابی‌ها وابسته به بیماریهای کهنسالی می‌‌‌باشند. بیماری‌‌هایی مثل بزرگی پروستات، دیابت، دردهای مناطق مختلف بدن، مشکلات قلبی، پارکینسون و آلزایمر در سنین بالا شایعتر هستند و می‌توانند بیمار را در طول شب مکررا بیدار کنند. نتیجه کم خوابی سالمندان در طول شب، موجب می شود که فرد مسن در طول روز بیشتر چرت بزند. این حالت حتی در موقعیت‌‌هایی که خود فرد آگاه نیست می‌‌‌تواند اتفاق بیفتد. یکی از عوارض چرت‌‌های ناخودآگاه روزانه، افزایش ریسک افتادن‌‌ها و شکستگی‌‌ها است. همچنین اختلالات شناختی و حافظه که به طور معمول در این سنین شایعتر هست را تشدید می‌‌‌کند.

مشکلی که امروزه متاسفانه گریبانگیر قشر مختلف جامعه در طیف‌‌های سنی مختلف شده است بی‌خوابی‌های اختیاری است که به سبب مختلف مانند استفاده از مواد بازدارنده خواب مانند مصرف قهوه، چای، استعمال دخانیات و مصرف داروهای مختلف بروز می‌‌‌کنند. باید توجه كردکه این بی خوابیها و بد خوابیها قطعا عواقب بسیار خطرناکی بدنبال خواهند داشت. از دیدگاه طب سنتی اولین تغییر در این افراد با تغییر مزاج آنها از حالت تری به سمت خشکی است. همانگونه که می‌‌‌دانیم یکی از عوامل کاهنده خواب خشکی مزاج می‌‌‌باشد. این مسئله را نیز می‌‌‌بایست در نظر بگیریم که با افزایش سن افراد مزاج آنها از تری به سمت خشکی سوق داده می‌‌‌شود. بنابراین می‌‌‌توانیم نتیجه بگیریم که بی‌خوابی‌‌های اختیاری و افزایش سن افراد با تغییر مزاج فرد از حالت تری به خشکی سبب این می‌‌‌گردند که فرد دچار بی خوابی‌‌های غیر اختیاری گردد (بیخوابی‌هایی که از دیدگاه طب سنتی عامل آنها خشکی مزاج است).

البته باید به این نکته توجه کرد که از دیدگاه طب سنتی 24 عامل مختلف سبب بی‌خوابی‌های غیر اختیاری می‌‌‌شوند (مانند مشکلات گوارشی، مشکلات عاطفی، ورم‌‌ها و...). خشکی مزاج عاملی است که در کنار تمام این 24 عامل می‌‌‌تواند وجود داشته باشد و سبب افزایش حالت بی‌خوابی و کم‌خوابی گردد.

افراد سالمند باید برای داشتن خوابی مناسب از هر لحاظ (خواب در زمان مناسب با طول مدت کافی و با عمق مناسب) از شرایط خشکی و هر آنچه که سبب حرکت مزاج از تری به سمت و سوی خشکی می‌‌‌شود پرهیز کنند. بطور مثال یکی از این عوامل اقلیم‌‌های خشک است که سبب بی‌خوابی می‌‌‌گردد.

از لحاظ غذایی موادی که دارای خشکی می‌‌‌باشند (حال چه سرد و خشک و چه گرم و خشک) موجب بی‌خوابی می‌‌‌گردند. از لحاظ کیفیت طعم غذا، شوری، تندی، ترشی، تلخی و شیرینی بیش از اندازه غذا موجب بی‌خوابی می‌‌‌گردد و بهترین غذایی که حکما جهت این امر توصیه کرده‌اند غذایی با حالت تعادل در هر کدام مزه‌‌های اصلی می‌‌‌باشد. همچنین غذاهای با نمک بسیار، غذاهایی با میزان بالای چربی، غذاهای طبخ شده با ادویه بسیار برای افراد بی‌خواب و کم‌خواب بسیار مضر می‌‌‌باشند. سرکه، ترشی و آبغوره سبب افزایش و شدت بی‌خوابی می‌‌‌گردند. لازم بذکر است چای سبز که این روزها خواص بسیار اغراق‌آمیز و به دور از واقعیت به خصوص جهت کاهش وزن برای آن بیان می‌‌‌کنند و استفاده از آن بسیار در بین افراد جامعه رایج گردیده است بسیار بر هم زننده تعادل خواب می‌‌‌باشد و موجب بی‌خوابی و کم‌خوابی بسیار می‌‌‌گردد تا آنجا که در هندوستان و چین یکی از اصلی‌ترین گیاهان برای درمان پرخوابی همین چای سبز می‌‌‌باشد.

اثرات آلودگی هوا بر کهنسالان

شناخته شده‌ترین پیامد آلودگی هوا تنگی نفس و بیماری‌های قلبی و عروقی است. توجه داشته باشید که شیوع بیماری‌های قلبی و عروقی بیشتر در طیف کهنسال هر جامعه‌‌ای است. بحث در خصوص این مقوله بسیار است اما از آنجایی که به اندازه کافی در رسانه‌‌های مختلف به اثرات آلودگی هوا بر روی سیستم تنفسی پرداخته شده است لذا به صورت اختصار و گذرا به آن خواهیم پرداخت. آلودگی هوا در اغلب موارد علائمی شبیه آسم را در افراد مختلف از جوان گرفته تا یک فرد سالمند، بوجود می‌‌‌آورد که اگر کنترل نشوند این علائم تشدید می‌‌‌گردند. توصیه اول ما به سالمندان این است که تا حد امکان در روزهایی با میزان آلودگی هوای بالا از منزل خارج نشوند. همچنین توجه شود که از بین گیاهان دارویی معمولاً گیاهان با طبع سرد و تر می‌‌‌توانند در این مواقع کارا باشند. استفاده از عرقیات به صورت مداوم و روزمره در طی دوره استشمام هوای آلوده بسیار مفید است. توصیه می‌‌‌گردد اگر فردی سردی غالب ندارد روزانه نصف استکان عرق بهار نارنج و یا کیالک میل نماید. مصرف این دو عرق می‌‌‌تواند علاوه بر باز کردن مجراهای تنفسی به کنترل ضربان قلب و خون رسانی به بافت‌‌ها نیز کمک کند.

از میان دمنوش‌ها نیز دمنوش گل گاوزبان توصیه می‌‌‌گردد زیرا  این دمنوش به سیستم تنفسی کمک می‌‌‌کند، همچنین موجب تنظیم ضربان قلب می‌‌‌گردد. از دیگر فواید دمنوش گل گاوزبان در هنگام آلودگی هوا، تاثیر آن بر تنظیم خواب افراد می‌‌‌باشد زیرا خشکی هوا باعث کاهش خواب در افراد می‌‌‌شود و این دمنوش می‌‌‌تواند به تنظیم خواب در افراد کمک بسزایی کند.