زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر محمدمهدی شجری؛  متخصص گوش، حلق و بينی

پدیده سالمندی با كاهش عملكرد بسیاری از دستگاه‌های بدن همراه است و سیر آن تمام قسمت‌های گوش را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، اگرچه بزرگ‌ترین اثر كلینیكی سالمندی بر روی گوش داخلی است. 

تاثیرات سالمندی می‌تواند به صورت اختلال در قسمت شنوایی و همچنین تعادلی گوش باشد، پیرگوشی كه به صورت افت شنوایی همراه با افزایش سن می‌باشد.

رایج‌ترین و مهمترین مشكلات دستگاه شنوایی در سالمندان است كه می‌تواند به عوامل زیر ارتباط داشته باشد 

- تحلیل رفتن سلول‌ها از نظر وزنی، حجمی و فعالیت 

- ضربات صوتی 

- بیماری‌های گوش 

- عوامل ژنتیكی 

- رژیم غذائی 

- بیماری‌های عمومی بدن 

نشانه‌های مشكلات تعادلی مرتبط با گوش نیز در بیش از نیمی از افراد سالمند دیده می‌شود. در ایجاد تعادل بدن قسمت‌های مختلف از جمله گوش‌ داخلی، چشم‌ها، سیستم تعادلی مغزی (مخچه) و سیستم عصبی جانبی (غیرمغزی) نقش دارند، در نتیجه هر گونه اختلال در عملكرد آنها می‌تواند بر تعادل بدن موثر باشد. 

گوش خارجی نیز كه شامل لاله گوش، مجرای گوش و پرده صماخ می‌باشد می‌تواند در سالمندان دچار مشكل شود. لاله‌ی گوش معمولا درگیر بیماری‌های پوستی می‌شود و گاهی نیز می‌تواند دچار بیماری‌های بدخیم تبدیل گردد. حفاظت از نور مستقیم خورشید و در صورت هر گونه ضایعه زخم شونده و مزمن، معاینه توسط پزشك متخصص می‌تواند در تشخیص و درمان سرطان‌های پوستی لاله‌ی گوش موثر باشد. 

ترشحات داخل گوش (جرم گوش) در سنین بالا به‌تدریج كم می‌شود و در نتیجه خشكی گوش افزایش می‌یابد بنابراین شانس عفونت گوش خارجی بیشتر می‌شود. همچنین با افزایش رشد موهای گوش، تجمع جرم در گوش نیز می‌تواند افزایش یابد. با كاهش ترشحات داخل گوش خارش پوست و شكنندگی پوست كانال خارجی افزایش یافته و هرگونه دستكاری می‌تواند باعث زخم شدن پوست مجرای گوش خارجی و در نتیجه عفونت گوش خارجی (اوتیت اكسترنال) گردد. 

افت شنوایی سالمندان (پیرگوشی)

طبق بررسی‌ها، تا 40 درصد از سالمندان از پیرگوشی رنج می‌برند. تخمین زده می‌شود 8/8 درصد كل جمعیت آمریكا دچار افت شنوایی باشند كه البته عدم اطلاع تعدادی از سالمندان از افت شنوایی، برآورد آمار واقعی این اختلال شنوایی را مشكل می‌سازد.

این افت شنوایی گاهی تا حدی است كه اثرات مخربی بر ارتباط‌های فردی و اجتماعی سالمند دارد و در بسیاری از موارد مشكلات اجتماعی و معیشتی سالمند می‌تواند حاصل افت شنوایی وی باشد. عوامل موثر بر افت شنوایی سالمندی می‌تواند حاصل اثرات عملكرد متمادی گوش، ضربه‌های صوتی، برخی داروها و حتی اثر مواد شیمیایی موجود در محیط زندگی بر سلول‌های حسی عصبی شنوایی باشد. 

تغییرات فیزیولوژیك مانند كمبود اكسیژن، كم شدن جریان خون، جمع شدن چربی در سلول‌ها و بالا رفتن كلسترول خون نیز می‌تواند از عوامل موثر بر افت شنوایی باشد. 

فراموش نكنیم كه عوامل ارثی نقش مهمی را در افت شنوایی ایفا می‌كنند ولی اثبات آن تا حدی مشكل است. افت شنوایی انتقالی در سنین بالا می‌تواند در اثر كم شدن حركت مفصل‌های داخل گوش میانی باشد. 

معمولا افت شنوایی سالمندان به 4 دسته تقسیم می‌شود

نوع اول: در این دسته، افت شنوایی سریع و تند در فركانس‌های بالا كه دو طرفه است ولی بسیار آهسته به سوی بدتر شدن می‌رود و معمولا از سنین میانی شروع می‌شود. این نوع افت شنوایی از نوع حسی – عصبی می‌باشد. 

نوع دوم: در این دسته، افت شنوایی بسیار آهسته و در فركانس‌های بالا صورت می‌گیرد و در صحبت كردن افراد می‌تواند بسیار موثر باشد. سمعك می‌تواند باعث افزایش مشكلات در این گروه باشد. این نوع افت شنوایی نیز از نوع حسی – عصبی است. 

نوع سوم: در این دسته، افت شنوایی از دهه‌ی سوم الی ششم زندگی شروع شده و به آهستگی زیاد می‌شود. مشكلات گفتاری در این گروه ناچیز است. این نوع افت شنوایی معمولا ارثی است و سمعك در این دسته مفید می‌باشد. این نوع افت شنوایی نیز همانند 2 دسته قبلی از نوع حسی – عصبی می‌باشد. 

نوع چهارم،  در این گروه، افت شنوایی دوطرفه، شبیه هم و به صورت انتقالی وجود دارد ولیكن در این نوع، مشكل گفتاری وجود ندارد. 

علت‌هایی كه می‌تواند برای افت شنوایی سالمندان در نظر گرفته شود 

1- مشكلات جریان خون در بدن (اتروالكلروزین، فشارخون مزمن) 

2- دیابت 

3- ضربه‌های صوتی: ضربه‌های صوتی ناگهانی (مانند صداهای انفجاری) و یا به صورت مداوم (مانند استفاده از هدفون) باشد. ضربه‌های صوتی می‌تواند باعث اسپاسم رگ‌های خونی شده و باعث افت شنوایی شود. افزایش غلظت خون در اثر امواج صوتی نیز می‌تواند عامل افت شنوایی باشد. 

4- تغذیه: در تحقیقات انجام شده، ثابت شده است كه كاهش كلسترول خون می‌تواند باعث بهتر شدن شنوایی گردد. همچنین كمبود پروتئین می‌تواند از عوامل افت شنوایی باشد. 

5- عوامل ژنتیكی: تشخیص آن از طریق بررسی افت شنوایی در خانواده و نوع افت شنوایی می‌تواند امكان‌پذیر شود. 

«یكی از جالب‌ترین بررسی‌های انجام شده در سال‌های اخیر نشان داده است كه افت شنوایی در سالمندی و آلزایمر، ارتباط خاصی با هم ندارند.» 

درمان افت شنوایی سالمندان

با توجه به اثرات افت شنوایی در سالمندان بر عملكرد فردی و اجتماعی وی می‌بایست در صورت امكان نسبت به رفع عامل ایجادكننده مشكلات مسوولین در سالمند اقدام و در صورت لزوم از روش‌های دیگر جهت افزایش شنوایی فرد استفاده نمود.  از جمله:  

1- اطمینان دادن به سالمند و عدم طرد آنها از خانواده و جامعه. 

2- استفاده‌ از وسایل توانبخشی (سمعك) در صورت نیاز. 

3- كاشت حلزون در افت شنوایی كامل دو طرفه، در سالمندان می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد.