دکتر مهدی مؤیدفر - فوق تخصص جراحی زانو
تحریریه زندگی آنلاین : زانو یکی از مهم‌ترین مفاصل بدن است که در طی فعالیت‌های روزانه نیروی زیادی را متحمل می‌شود. در هر بار قدم زدن نیرویی به اندازه‌ی 3 تا 8 برابر وزن بدن فرد به زانوها وارد می‌شود. به دلیل وجود ساختارهای غضروفی در سر استخوان‌ها و مینیسک زانو، این نیروها تا حدی خنثی می‌شوند. پای پرانتزی نوعی شکل غیرطبیعی در پاها است که هنگام حالت ایستاده که مچ دو پا به هم متصل است، فاصله‌ای بین دو زانو وجود دارد. پای پرانتزی بسته به میزان فاصله‌ی دو زانو از هم می‌تواند خفیف تا شدید باشد. در این حالت، با توجه به اینکه راستای استخوان‌های زانو مناسب نیستند بنابراین نیروی وارده بر بخش‌های مختلف زانو نیز به‌صورت متعادلی پخش نمی‌شوند. در این حالت آن بخشی از زانو که نیروی بیشتری دریافت می‌کند زودتر دچار آسیب می‌شود و شاهد تخریب غضروف بخش میانی یا جانبی زانو می‌شویم.
بیشتربخوانید:
پای پرانتزی
جراحی اصلاحی پای پرانتزی با اصلاح استخوان درشت نی (HTO) چیست؟
برای اصلاح الگو و زاویه‌ی صحیح استخوان‌های مرتبط با زانو می‌توان استخوان ران در بالای زانو یا استخوان درشت نی در زیر زانو دستکاری کرد. جراحی استئوتومی درشت نی (High Tibial Osteotomy) نوعی از جراحی اصلاحی برای پای پرانتزی است که هدف از آن، بازسازی الگوی صحیح و زاویه‌ی مناسب استخوان درشت نی و استخوان ران با یکدیگر است که با تغییر و اصلاح شکل استخوان درشت نی صورت می‌گیرد و استخوان ران بدون تغییر باقی می‌ماند. اصلاح شکل استخوان درشت نی می‌تواند با برش و جداسازی بخشی از استخوان درشت نی و یا برش و سپس اضافه کردن ساختارهای استخوانی از سایر بخش‌های بدن به آن انجام گیرد. این جراحی گاهی با فرایند بازسازی غضروف همراه می‌شود تا نتایج بهتری به همراه داشته باشد.
برای انجام این جراحی ابتدا تصویر اشعه‌ی ایکس و ام آر آی از زانوی فرد گرفته می‌شود. این تصاویر به پزشک کمک می‌کنند تا محلی از زانو را که نیروی بیشتری تحمل می‌کند تشخیص دهد. تصویر ام آر آی نیز از وضعیت ساختارهای غضروفی و رباط‌های زانو اطلاعاتی فراهم می‌کند.
برای اصلاح ساختار استخوان درشت نی دو رویکرد اصلی وجود دارد.
برش استخوان درشت نی و حذف ساختار گووه ای: در این رویکرد، بخشی از استخوان درشت نی در زیر زانو به شکل گووه برش داده می‌شود. در صورتی که پای پرانتزی موجب آرتروز در بخش میانی زانو شده باشد ساختار گووه ای برش داده شده و از آن جدا می‌شود. سپس دو انتهای استخوان با استفاده از صفحات فلزی به هم متصل و توسط پین‌هایی سفت می‌شوند.
برش استخوان درشت نی و باز کردن ساختار گووه ای: در این حالت استخوان درشت نی در بخش درونی بریده می‌شود تا ساختار گووه ای ایجاد شود. سپس استخوانی که معمولاً از لگن به دست آمده است به شکاف ایجادشده واردشده و پیوند استخوان صورت می‌گیرد. برای حفظ پایداری این ساختار، از صفحه‌ی فلزی و پین‌هایی برای سفت کردن استفاده می‌شود.
جراحی اصلاحی پای پرانتزی HTO برای چه افرادی مناسب است؟
این جراحی برای افراد دارای پای پرانتزی که دارای شرایط زیر هستند نتایج بهتری نشان می‌دهد:
افرادی که جوان و فعال هستند و سن آنها زیر 50 سال است
افرادی که وضعیت عروقی مناسبی دارند
افرادی که چاق نیستند و اضافه وزن ندارند
افرادی که زانوی پرانتزی آنها دچار درد شده است که این درد با زندگی روزمره‌ی آنها تداخل ایجاد می‌کند
افرادی که تنها یک زانوی آنها در اثر پرانتزی بودن آسیب دیده است.
افرادی که می‌توانند شرایط پس از جراحی را تحمل کنند.
بیشتربخوانید:
پای ضربدری و پرانتزی در كودكان
چه زمانی جراحی اصلاحی پای پرانتزی توصیه نمی‌شود؟
اگرچه باید توجه داشت که تصمیم مناسب با توجه به وضعیت کلی هر فرد صورت می‌گیرد اما معمولاً در افرادی که شرایط زیر را دارند جراحی اصلاحی پای پرانتزی با نتایج قابل قبولی همراه نیست:
افرادی که زانوی آنها دچار آرتروز ملتهب شده است
افراد چاق و دارای اضافه وزن که شاخص توده‌ی بدنی آنها (BMI) بیشتر از 35 است.
افرادی که زانوی آنها نیاز به اصلاح بیش از 20 درجه دارد.
افرادی که مبتلا به آرتریت پاتلوفمورال هستند
افرادی که دارای ناپایداری رباط زانو هستند
افرادی که زانوی آنها در بازه‌ای کمتر از 90 درجه می‌تواند حرکت کند.
مزایای جراحی اصلاحی پای پرانتزی چیست؟
زمانی که زانو دچار درد یا کاهش بازه‌ی حرکتی شود می‌توان از این جراحی استفاده کرد. پس از این جراحی و اصلاح زاویه‌ی استخوان‌های پا نسبت به هم، نیروی وارده بر بخش‌های آسیب‌دیده‌ی زانو نیز کاهش می‌یابد، در نتیجه این بخش‌ها نسبت به قبل کمتر آسیب می‌بینند.
کاهش فشار بر این ساختارها موجب می‌شود تا فرد دیرتر به جراحی تعویض کامل مفصل زانو نیازمند شود. دیگر مزیت این جراحی این است که با ایجاد تعادل در فشار قسمت‌های مختلف زانو از میزان درد و سفتی زانو نیز کاسته می‌شود.
مطالعات نشان داده‌اند که 80 درصد افراد تا 5 سال پس از جراحی، 70 درصد افراد تا 10 سال پس از جراحی و کمتر از 50 درصد افراد تا 15 سال پس از جراحی اصلاحی پای پرانتزی از دردهای زانو شکایتی نداشته‌اند.
خطرات و معایب جراحی اصلاحی پای پرانتزی با برش استخوان درشت نی چیست؟
این جراحی نیز مانند هر جراحی دیگری با خطراتی همراه است. اگرچه این جراحی به‌صورت کلی یک جراحی ایمن محسوب می‌شود با این حال ممکن است مشکلات زیر نیز بروز کنند:
خون‌ریزی
عفونت
ایجاد لخته‌ی خونی در زانو
سفتی زانو
آسیب عروق خونی یا اعصاب زانو
مشکل در جوش خوردن استخوان برش خورده
ناراحتی زانو به دلیل صفحات فلزی استفاده شده در زانو
شکستگی غیر قابل پیش‌بینی در استخوان‌ها
شکست جراحی و نیاز به جراحی‌های تکمیلی
