دكتر امیرحسین براتی
كمردرد یكی از شایع‌ترین علائم در افراد معمول جامعه و نیز دربین ورزشكاران است. حدود 85 درصد افراد جامعه در طول عمر خود كمردرد را تجربه می‌كنند و 90 درصد این كمردردها در مدتی حدود سه ماه بهبود مییابد اما نزدیك 50 درصد این افراد یكبار دیگر عود كمردرد را تجربه می‌كنند هزینه‌های اقتصادی كه كمردرد بر پیكر جامعه وارد می‌كند قابل توجه است و طبق آمارهای موجود حدود 50 میلیون دلار در آمریكا صرف هزینه‌های درمانی و نیز غیبت از كار ناشی از كمردرد میگردد. بیشترین علت ناتوانی در جوامع پیشرفته در افراد زیر 5 سال كمردرد است و بیشترین هزینه‌های درمانی در افراد 20 تا 50 سال را نیز كمردرد به خود اختصاص می‌دهد.
مهم‌ترین مسئله در درمان كمردرد معاینه دقیق و انتخاب روش درمانی مناسب است توجه به شغل بیمار و نیز سطح عملكرد او و همچنین سن بیمار و وجود بیماری‌های همراه است. در افراد مسن توجه به موارد جدی و كنار گذاشتن این موارد از ابتدایی‌ترین و در عین حال اساسی‌ترین نكات است كه یك پزشك و نیز همراهان بیمار درخصوص ارجاع به موقع آن به یك فرد متخصص می‌بایست به آن توجه داشته باشند. در مردان كمردرد تا سن 50 سالگی از افزایش پیشرونده برخوردار است اما بعد از سن 50 سالگی از شیوع آن كمتر شده و در عوض در خانم‌ها میزان آن افزایش مییابد كه در این خصوص توجه به كمردردهای ناشی از پوكی استخوان و نیز شكستگی‌های ناشی از پوكی استخوان حائز اهمیت است لازم به ذکر است كه برای افراد استئوپروز نیز تمرینات خاصی وجود دارد و این افراد با انجام تمرینات تنظیم و اختصاصی در كنار تغذیه و روش زندگی مناسب و در صورت لزوم استفاده از دارو می‌توانند از یك زندگی سالم بدون كمردرد بهره‌مند شوند. در خصوص عوامل دخیل در ایجاد كمردرد مطالعات گسترده صورت گرفته است كه لازم است در این خصوص به چند مورد اشاره شود مثلا كشیدن سیگار همبستگی بسیار بالایی با كمردرد مزمن دارد.
نكاتی برای پیشگیری از كمردرد
مشاغلی كه در آنها خم شدن یا خم شدن همراه با چرخش برای جابجایی اجسام انجام می‌گیرد و این عمل با وضعیت گیری نامناسب همراه است از احتمال بالایی برای ابتلا به كمردرد برخوردار می‌باشند از این رو طریقه صحیح نشستن، خوابید، بلند كردن و انتقال اجسام سنگین و نیز كار كردن صحیح با رایانه از مواردی است كه در پیشگیری از كمردرد حائز اهمیت است. افزایش قدرت و نیز استقامت عضلات ناحیه پشت در جلوگیری از كمردرد نقش دارد علیرغم باور عوام دارا بودن قد بلند و یا چاقی نسبی ارتباط تعریف شده‌ای با كمردرد ندارد برعكس افراد چاق یا نسبتاً چاق كه رژیم‌هایی غیر منطقی اتخاذ می‌كنند با از دست دادن توده عضلانی و كاهش استقامت عضلانی فرد را بیشتر در معرض ابتلا به درد كمر و نیز سایر دردهای اسكلتی – عضلانی می‌نمایند. استرس، اضطراب افسردگی رابطه تعریف شده‌ای با ابتلا به كمردرد دارد و انجام تمرینات منظم علاوه بر تأمین آمادگی جسمانی مناسب از طریق آزادسازی واسطه‌های شیمیایی مطلوب در دستگاه عصبی مركزی موجب كاهش فشارهای روانی میگردد.
عضلات مهم در كمردرد
از لحاظ ساختاری اندام‌هایی كه موجب انتقال درد در ستون فقرات می‌شوند شامل دورا، لیگامنت‌ها، لامینا، عضلات و فاسیای آنها و در نهایت حلقه نگهدارنده دیسك است و حلقه نگهدارنده دیسك با حركت فلكسیون به همراه چرخش برای بلند كردن یك جسم سنگین حساس بوده و در این حالت مستعد آسیب است از این رو الگوهای حركتی كه مستلزم این دو نوع حركت توام با یكدیگر باشد دیسك را مستعد آسیب می‌نماید. از طرفی تحقیقات اخیر ثابت نموده یكی از عضلاتی كه پس از یک حمله كمردرد دچار بی‌كفایتی و ضعف می‌شود عضله چند سری است. این عضله در ثبات ستون فقرات نقش بسیار مهمی را ایفا می‌كند و متاسفانه پس از رفع درد حاد بیمار به حالت اولیه خود باز نمی‌گردد. از این رو انجام تمرینات خاص این عضله در پیشگیری از عود كمردرد مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر عضلات كمر، عضلات شكمی نیز در حفظ ستون فقرات نقش مهمی را ایفا می‌كنند، از جمله مهم‌ترین این عضلات، عضله عرضی شكم و بعد از آن عضله مایل داخلی است.
تمرینات تقویتی عضله شكم كه زیر نظر متخصص پزشكی ورزشی انجام می‌گیرد به بازآموزی انقباض به موقع این عضله در هنگام فعالیت‌های روزمره و حفظ ثبات ناحیه ستون فقرات كمك می‌كند. تمرینات منظم در افراد دچار كمردرد حاد و مزمن غیر‌اختصاصی قابل ارائه است. یك ارزیابی با تكیه بر تاریخچه پزشكی و معاینه فیزیكی و مرور علائم هشدار قبل از تجویز فعالیت ورزشی الزامی است. رویكرد همه جانبه به یك بیمار مبتلا كمردرد مزمن خصوصا ملاحظات روانشناختی از اهمیت خاصی برخوردار است و تجویز ورزش‌های مناسب این افراد علاوه بر منافع جسمانی به لحاظ تقویت و بهبود جنبه‌های روانی موثر خواهد بود. انواع ورزش‌های پیشنهادی براساس دستورالعمل كالج پزشكی ورزشی آمریکا در جدول زیر نشان داده شده است.
انواع ورزش‌های پیشنهادی بر اساس دستورالعمل كالج پزشكی ورزشی آمریکا
مدت شدت حمله در هفته نوع ورزش
150 تا 300 دقیقه در هفته با تكیه
بر طول دوره ونه شدت فعالیت ورزشی 80-60درصد ضربان قلب بیشینیه یا درجه خستگی متوسط تا نسبتا سخت 7-5 هوازی:
مثال: شنا، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری،
قایقرانی و ورزش‌های آبی
در افراد زیر 50 سال تعداد 15-10 تکرار
در افراد بالای 50 سال تعداد 12-8 تكرار
در هر دو گروه شامل 10-8 حركت در حد سن روزانه مقاومتی:
مثال: تقویت عضلات شكمی
و تقویت عضلات پشتی و اندام تحتانی
هر كشش به میزان 2 دقیقه برای
هر گروه عضلانی و به میزان سه تكرار تا حد كشش عضله كه منجر
به آزردگی عضله نگردد روزانه انعطاف‌پذیری:
شامل ورزش‌های كششی‌كه نباید موجب تشدید كمردرد شود.
