سلامت : گلوكوم Glaucoma یا آب سیاه بیماری‌ای است كه سبب تخریب عصب بینایی می‌شود. این بیماری در آغاز هیچ علامتی ندارد ولی می‌تواند در طول زمان به كاهش بینایی و در نهایت، به نابینایی منجر شود....
طبق مطالعاتی که در تهران و بعضی از استان‌ها صورت گرفته، میزان شیوع گلوکوم در افراد بالای 40 سال، حدود 4/1 درصد است.
اینها گوشه‌هایی از صحبت‌های دکتر حیدر امینی، جراح و متخصص بیماری‌های چشم، استاد و رییس بخش گلوکوم بیمارستان فارابی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران است
در بیماری گلوکوم چه اتفاقی در چشم رخ می‌دهد؟
گلوکوم یک بیماری نیست و انواع متفاوتی دارد. در این بیماری، عصب بینایی بر اثر افزایش فشار داخل چشم تحلیل می‌رود که البته گاهی ممکن است این اتفاق بدون افزایش فشار داخل چشم هم رخ بدهد.
بیشتربخوانید:
گلوکوم؛ دزد خاموش بینایی
به چه دلایلی فشار داخل چشم افزایش پیدا می‌کند؟
ببینید، یک مایع به طور دایم در داخل چشم از زواید جسم مژگانی در حال ترشح است که وظیفه تغذیه بافت‌های مجاور را به عهده دارد. این مایع همان‌طور که ترشح می‌شود از قسمت دیگری از چشم خارج می‌شود. در بیشتر انواع گلوکوم، سدی در راه خروج مایع زلالیه ایجاد می‌شود که باعث می‌شود مایعی که دایما در حال ترشح است خارج نشده و در نتیجه فشار داخل چشم افزایش یابد.
گلوکوم دو نوع زاویه باز و بسته دارد. این سد در نوع شایع بیماری که همان گلوکوم زاویه باز است در ساختمان خروجی مایع زلالیه قرار دارد که معمولا به‌طور ارثی ایجاد می‌شود.
فرد مبتلا چه طور می‌بیند؟
در گلوكوم زاویه باز ابتدا علامت خاصی وجود ندارد و دید طبیعی است. اما اگر بیمار به موقع مراجعه نکند و درمان نشود، ممكن است به مرور دیدش محیط نداشته باشد. درست مانند این است كه از درون یك لوله به اطراف نگاه می‌كند.
چه عواملی زمینه‌ساز آن است؟
در انواع اصلی بیماری معمولا زمینه‌های ارثی دخالت دارند؛ یعنی اگر فردی در خانواده و بستگان نزدیک‌اش بیمار مبتلا به نوع شایع گلوکوم باشد، حتما باید از نظر این مشکل بررسی شود. عامل دیگر، نژاد است. در بعضی از نژادها مانند نژاد سیاه، گلوکوم بیشتر دیده می‌شود. در بعضی از قسمت‌های دنیا هم گلوکوم‌های زاویه بسته بیشتر دیده می‌شود مانند شرق دور، و به خصوص چین که در آنجا شایع‌تر هستند.
عامل دیگر افزایش سن است که میزان ابتلا را بیشتر می‌کند. دوربینی، نزدیک‌بینی یا عوامل خاص چشمی مانند کمی ضخامت قرنیه و یک‌سری فاکتورهای دیگر مانند استفاده طولانی مدت از استروییدها (كورتون) به اشكال گوناگون تزریقی، خوراكی و حتی نوع جلدی، خطر بروز آب سیاه یا گلوكوم را افزایش می‌دهند. همچنین التهاب داخل چشمی، ضربه و خونریزی داخل چشم، در بروز گلوكوم موثرند.
بیماری آب سیاه در افراد مبتلا به دیابت و فشار خون چگونه است؟
دیابت و فشار خون جزو عوامل مساعدکننده اصلی محسوب نمی‌شوند ولی به طور کلی بیماران دیابتی بیشتر از بقیه به گلوکوم مبتلا می‌شوند.
بیشتربخوانید:
راهکارهای تغذیه ای برای آب سیاه چشم
سن و جنس تا چه حدی در ابتلا به این مشکل دخیل‌اند؟
البته هیچ سنی از ابتلا به گلوکوم مصون نیست. حتی این بیماری ممکن است در نوزادان هم یافت شود ولی شیوع آن خیلی کم است. به طور کلی، هر چه سن بالاتر برود، میزان شیوع بیماری گلوکوم بیشتر می‌شود. جنس هم تاثیر چندانی در ابتلا به گلوکوم ندارد. فقط در انواع خاصی از بیماری ممکن است تاثیر جنس اهمیت داشته باشد.
علایم انواع گلوکوم متفاوت است ولی در نوع شایع بیماری که گلوکوم زاویه باز و شایع‌ترین نوع گلوکوم است متاسفانه تا مراحل آخر، هیچ علامتی وجود ندارد، بنابراین باید قبل از اینکه گلوکوم دید بیمار را از بین ببرد، تشخیص داده شود و این امر تنها با مراجعات مکرر و منظم به چشم‌پزشک امکان‌پذیر خواهد بود.
چنانچه بیماری به موقع تشخیص داده شده و درمان شود، بهبودی حاصل خواهد شد ولی در مراحل پیشرفته امکان برگشت دید حتی با درمان هم وجود نخواهد داشت و قطعا به نابینایی منجر می‌شود.
گلوکوم مادرزادی چه‌طور؟ این گلوکوم به چه صورت ایجاد می‌شود؟
گلوکوم مادرزادی بسیار نادر است و میزان شیوع آن در کشور ما و خاورمیانه تقریبا یک در 6 تا 7 هزار تولد است. بنابراین صحبت کردن در مورد آن ممکن است سبب هراس خانواده‌ها شود ولی به‌طور کلی گلوکوم مادرزادی دارای علایمی چون بزرگی قرنیه نوزاد، اشک ریزش و ترس از نور دارد که معمولا در سه سال اول زندگی تظاهر می‌کنند.
بیشتربخوانید:
پیشگیری از سندروم بینایی رایانه
پیشگیری از آب سیاه
بعضی از انواع گلوکوم زاویه بسته معمولا با استفاده از اشعه لیزر قابل پیشگیری است اما متاسفانه انواع دیگر گلوکوم‌ها راه پیشگیری ندارند. البته گلوکوم زاویه بسته در ایران هم زیاد است و اگر بیماران به موقع مراجعه کنند، نجات پیدا می‌کنند.
برای درمان چه کارهایی برای افراد مبتلا انجام می‌شود؟
تنها درمانی که می‌توانیم روی آن حساب کنیم، پایین آوردن فشار داخل چشم است و روش‌های درمانی دیگر هنوز قابل قبول تعمیم نیست. فشار داخل چشم را می‌توانیم با دارو پایین بیاوریم و چنانچه با دارو پایین نیامد، از اشعه لیزر استفاده می‌کنیم و باز اگر به فشار مطلوب نرسیدیم، به عمل جراحی دست می‌زنیم.
آیا پس از همه این درمان‌ها دید چشم به حالت طبیعی برمی‌گردد؟
خیر! چون عصب بینایی تخریب شده و قابل برگشت نیست، در نتیجه بینایی به حالت اول برنمی‌گردد. به همین دلیل اصرار به تشخیص سریع بیماری داریم تا زودتر نیز درمان شود.
کلام آخر: توصیه‌ام به همه افراد، به خصوص در سنین بالا، این است که معاینات دوره‌ای چشم‌پزشکی داشته باشند. افرادی هم که فاکتورهای مساعدکننده بیماری را دارند، بهتر است از 40 سالگی به بعد هر سال به چشم‌پزشک مراجعه کنند.
