دکتر حسین محمد ربیع؛ جراح و متخصص چشم؛ فلوشیپ سگمان قدامی و پیوند قرنیه مرکز فوق تخصصی چشم پزشکی بصی
گلوکوم یا آب سیاه چیست؟ گلوکوم بیماری عصب بینایی است .این بیماری معمولا در ابتدا علامتی ندارد اما با عدم تشخیص و درمان به موقع و پیشرفت آن بتدریج علائمی چون تاری دید و از بین رفتن دید محیطی پیدا میشود .از آنجائی‌که صدمات ناشی از گلوکوم غیرقابل برگشت است، تشخیص و درمان به موقع معمولاً باعث حفظ دید باقیمانده میگردد، در حالی‌که اگر بدون درمان باقی بماند منجر به نابینائی غیرقابل برگشت خواهد شد.
چه چیزی باعث گلوکوم میشود؟
مایع زلالی به نام زلالیه دائماً درحال ساخته شدن وترشح درچشم است .اگر مسیر تخلیه به هرشکلی بسته شود مایع نمی‌تواند ازچشم خارج شده و فشار چشم بالا می‌رود . فشار چشم حدود 15-21 میلی‌متر جیوه طبیعی فرض میشود. این فشار اگر بالاتر از حد نرمال باشد موجب آسیب عصب بینایی میگردد .
گلوکوم گاهی با برخی عوامل یا بیماری‌های دیگر بروز میکند، مثلاً استفاده از داروی کورتون در طولانی مدت می‌‌تواند باعث گلوکوم شود. عوامل دیگرشامل ضربه، جراحی‌های چشمی، التهاب چشم، عفونت، آب مرواریدی که بیش ازحد رسیده باشد، میباشند. انواع گلوکوم عبارتند از: گلوکوم مزمن، گلوکوم حاد، گلوکوم مادرزادی.
گلوکوم مزمن
خطر بروز این نوع گلوکوم با افزایش سن بیشتر میشود با گذشت زمان محل تخلیه زلالیه بخوبی کار نمی‌کند و خروج مایع بخوبی انجام نمی‌شود و فشارداخل چشم بتدریج بالا می‌رود درنتیجه عصب بینائی بتدریج صدمه می‌بیند .
گلوکوم حاد
در بعضی از چشم‌ها که اغلب اندازه کوچکی داشته و دوربین هستند ممکن است عنبیه به زاویه تخلیه بچسبد و آنرا کاملاً ببندد، در نتیجه فشار چشم به سرعت بالا رفته و حمله گلوکوم زاویه بسته حاد ایجاد میگردد. این حمله ممکن است در نور کم، قطرههای گشاد کننده مردمک، داروهای آنتی هیستامین یا سرماخوردگی و برخی داروهای آرامبخش و ضدافسردگی ایجاد شود .
دید طونلی
گلوکوم با زاویه باز را اغلب دزد بی سروصدای بینائی گویند، زیرا شما در ابتدا هیچگونه علائم هشدار دهنده و مشکلی ندارید. درصورت عدم تشخیص ودرمان بیماری پیشرفت کرده و تنها دید مرکزی باقی می‌‌ماند که به آن اصطلاحاً دید تونلی گویند. در این وضعیت بیمار تنها اشیایی را که مستقیماً در جلوی وی قراردارد را می‌بیند. درصورتی که درمان نشود دید مرکزی نیز از بین خواهد رفت و نابینائی کامل بروز میکند.
علائم ونشانه‌ها
تاری دید، درد شدید چشم، سردرد، قرمزی چشم، دیدن هاله رنگین اطراف رنگین کمان و تهوع و استفراغ. این یک وضعیت اورژانس چشم است و اگر ظرف چند ساعت درمان شروع نشود صدمات غیرقابل برگشتی به عصب بینائی وارد خواهد آمد .
گلوکوم مادرزادی
گلوکومی است که بدلیل اختلال مادرزادی در ساختمان‌های تخلیه زلالیه چشم، فشارچشم‌ها از بدو تولد بالاست. درصورتیکه نوزاد دچار ترس از نور است یا در نور، چشم‌هایش را می‌‌بندد و یا اشک‌ریزش و قرمزی چشم دارد، سریعاً وی را به چشم پزشک نشان دهید .در حالت طول کشیده چشم‌ها کدرشده و قرنیه کودك بزرگ‌تر از حد عادی میشود.
چه کسی در معرض خطرگلوکوم است؟
مهمترین این عوامل شامل :سن بالا، افزایش فشار چشم، سابقه خانوادگی بیماری گلوکوم، دوربینی و نزدیک بینی، صدمات ناشی از ضربه به چشم در گذشته، مشکلات سلامتی عمومی مثل دیابت، سردردهای میگرنی و گردش خون ناکافی می‌باشد.
چگونه گلوکوم تشخیص داده میشود؟
معاینات منظم چشم به وسیله چشم پزشک بهترین راه تشخیص گلوکوم مزمن است. این معاینات شامل :اندازه‌گیری فشار چشم، معاینه زاویه چشم، معاینه عصب بینائی، آزمایش دید محیطی چشم، اندازه‌گیری ضخامت قرنیه، عکسبرداری دوره‌ای از عصب بینائی است. این معاینات ازسنین 40-50 توصیه میگردد.
گلوکوم چگونه درمان میشود؟
به عنوان یک قانون، صدماتی که به عصب بینائی ناشی از گلوکوم وارد شده قابل برگشت نیست .قطرههای چشمی، لیزردرمانی و جراحی، روش‌های درمانی گلوکوم میباشند. در بعضی موارد داروهای خوراکی نیز ممکن است تجویز شود .با هر درمانی که شروع میشود معاینه و آزمایشات دوره‌ای بسیار مهم است.
داروها
داروها با کاهش تولید مایع زلالیه در چشم و یا بهبود تخلیه آن باعث کاهش فشار چشم می‌شوند .در نظر داشته باشید که داروها بیماری را برطرف نمی‌کنند بلکه فشار چشم را پایین نگاه می‌دارند و وقتی تجویز شدند دیگر بدون نظر پزشک نبایستی دریافت آنها را تغییر داد .حتی اگر داروها تمام شد و دسترسی به پزشک نداشتید بایستی دارو را تهیه نموده و تا زمان ویزیت مجدد ادامه دهید .
لیزردرمانی
به وسیله لیزر یا سوراخ‌های ریزی در ناحیه تخلیه زلالیه ایجاد شده که کمک به تخلیه بیشتر زلالیه میکند و یا با ایجاد یک سوراخ در عنبیه جریان زلالیه به محل تخلیه تسهیل میشود .
جراحی
در این روش با اصلاح مسیر تخلیه زلالیه و یا با ایجاد مسیرجدید باعث تخلیه بیشترمایع زلالیه ازچشم شده و فشار چشم پائین می‌‌آید.
