تحریریه دنیای سلامت
آستیگماتیسم یكی از عیوب قابل درمان و متداول چشم است و وقتی به وجود می‌آید كه انحنای قرنیه یكنواخت و كروی نباشد و در یك نقطه انحنای بیشتر و در نقطه دیگر انحنای كمتری داشته باشد. آستیگماتیسم یك عارضه مادرزادی است كه با بالا رفتن سن و پیری تشدید نمی‌شود.
در این حالت شعاع نوری خارج از سطح پرده شبكیه به صورت افقی یا عمودی در دو سطح مختلف تجمع می‌كند و تصویر حالت كج و غیرواقعی به خود می‌گیرد. آستیگماتیسم باعث تار شدن دید در تمام فواصل می‌شود و می‌تواند با نزدیك‌بینی یا دوربینی همراه باشد (آستیگماتیسم ساده نزدیك‌بین یا دوربین یا تركیبی از نزدیك‌بینی و آستیگماتیسم نزدیك‌بین، دوربینی و آستیگماتیسم دوربین). برای درمان این عیب، غیر از جراحی می‌توان از عینك و یا لنزهای تماسی استفاده كرد.
نشانه‌ها
انحراف بخشی از میدان دید، سردرد، تاربینی، خستگی چشم
زمان مراجعه به پزشك
وقتی كه كیفیت دید كم شود و در نهایت توانایی فرد برای انجام كارهای روزمره كاهش یابد، باید به پزشك متخصص مراجعه كرد. چشم پزشك می‌تواند مقدار آستیگماتیسم چشم را تشخیص دهد و برای بهتر شدن دید چشم‌ها روش‌هایی را توصیه كند. اگر بیش از 40 سال سن دارید، باید تا سن 65 سالگی هر 2- 4 سال یكبار به چشم پزشك مراجعه كنید تا چشم‌های‌تان را معاینه كند. بعد از 65 سالگی، هر 1-2 سال یكبار این كار را انجام دهید و اگر مشكل چشمی دارید (مثل آستیگماتیسم) در فواصل كمتری به پزشك مراجعه نمایید.
علل
چشم‌ها شامل دو قسمت هستند كه روی تصاویر متمركز می‌شوند: قرنیه و عدسی. در یك چشم كامل و بی‌عیب، قرنیه یك ساختمان شفاف و بدون رگ خونی و مهم‌ترین بخش برای شكست یا انكسار نور است. عدسی، پشت مردمك و عنبیه قرار دارد و دارای یك ساختمان شفاف و بی‌رنگ با تحدب دو طرفه می‌باشد.
عدسی، در برابر نوری كه از اجسام دور می‌آید قطرش كم و در برابر نوری كه از اجسام نزدیك می‌آید، قطرش زیاد می‌شود و در نتیجه تصویر روی شبكیه متمركز می‌گردد. شبكیه داخلی‌ترین لایه چشم است كه نور رسیده از اشیا را به پیام عصبی تبدیل می‌كند. اگر قرنیه چشم یا عدسی به طور یكنواخت انحنا نداشته باشد، اشعه نور به درستی شكسته نمی‌شود و مشكل انكساری پدید می‌آید. در واقع آستیگماتیسم نوعی مشكل انكساری است كه در آن قرنیه یا عدسی در یك قسمت انحنای بیشتری دارد.
اگر این مساله در قرنیه به وجود آمده باشد، فرد آستیگماتیسم قرنیه دارد و اگر در عدسی باشد، آستیگماتیسم عدسی. در هر دو حالت دید فرد تار می‌شود و ممكن است این تیره و تار شدن چشم فقط در یك حالت از چشم روی بدهد: عمودی، افقی و یا مورب. آستیگماتیسم ممكن است با سایر مشكلات انكساری نور نیز همراه باشد. این مشكلات عبارتند از:
نزدیك‌بینی
اگر كره چشم از حد معمول بزرگ‌تر باشد، تصویر اشیای دور در جلوی شبكیه تشكیل می‌شود؛ به همین دلیل شخص در دیدن اشیای دور مشكل دارد و گفته می‌شود دچار نزدیك‌بینی است. این افراد باید از عینك‌های دارای عدسی واگرا استفاده كنند تا پرتوهای نوری اشیای دور كه در جلوی شبكیه به هم می‌رسند، روی شبكیه یكدیگر را قطع كنند و تصویر روی شبكیه ایجاد شود.
دوربینی
اگر كره چشم از حدمعمول كوچكتر باشد، تصویر اشیای نزدیك در پشت شبكیه تشكیل می شود؛ به همین خاطر شخص در دیدن اشیای نزدیك مشكل دارد و دوربین است. این افراد باید از عینكی با عدسی همگرا استفاده كنند.
آزمایش و تشخیص
پزشك ممكن است از برخی وسایل و ابزار برای آزمایش چشم استفاده كند: كه كراتومیتر (چاقوی قرنیه شكافی) این وسیله می‌تواند شعاع انحنای قرنیه را در محورهای مختلف اندازهگیری كند. همین شعاع انحنای قرنیه است كه باعث پیدایش سه نوع اختلال ذكر شده، یعنی نزدیك‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم می‌شود.
كراتوسكوپ و ویدئو كراتوسكوپ
این دستگاه میزان شعاع انحنای قرنیه را اندازه می‌گیرد و نوع و میزان آستیگماتیسم را مشخص می‌كند. به كراتوسكوپ یك دوربین ویدئویی متصل می‌شود كه به آن ویدئو كراتوسكوپ می‌گویند و برای اندازهگیری تغییرات سطح قرنیه مناسب است.
روش‌های درمان
هدف از درمان آستیگماتیسم، یكنواخت كردن انحنای قرنیه یا عدسی برای بهبود تاری دید است. استفاده از لنزهای مناسب و عینك یا عمل جراحی، دو روش اصلی برای درمان استیگماتیسم است. لنزهای مناسب كمك می‌كنند تا قرنیه چشم به طور یكنواخت انحنا داشته باشد.
لنزهای تماسی
لنزهای تماسی هم برای آستیگماتیسم قرنیه و هم آستیگماتیسم عدسی به كار می‌روند. انواع لنزهای تماسی عبارتند از: لنز سخت، نرم، دوكانونی و ... نوع لنز مورد استفاده را چشم‌پزشك تشخیص می‌دهد. برخی از این لنزها اگر هر روز چند ساعت روی چشم‌های‌تان بگذارید، پس از مدتی انحنای شبكیه یا عدسی یكنواخت و مشكل برطرف می‌شود.
عمل لیزیك
این عمل شامل چند مرحله می‌باشد. اولین مرحله شامل اندازه‌گیری‌ها و معاینات قبل از عمل است كه به صورت سرپایی انجام می‌گیرد و با اینكه جراحی هر چشم در طول چند ثانیه انجام می‌شود.
در مرحله دوم به وسیله دستگاهی به نام میكروكراتوام، پوسته‌ای از قرنیه به قطر تقریبی 9 میلی‌متر از وسط قرنیه جدا می‌شود. در سومین مرحله یا همان لیزر اكسایر، چشم بیمار برای انجام لیزر آماده است. در این حالت پوسته اولیه به بالا تا می‌خورد، سپس سطح باز قرنیه توسط جراح خشك شده و نور دستگاه لیزر در مركز قرنیه قرار می‌گیرد و بیمار باید فقط به نقطه قرمز و تیره‌ای كه داخل دستگاه لیزر است نگاه كند. در مرحله چهارم بعد از انجام عمل جراحی، بیمار به منزل باز می‌گردد و داروهای لازم را طبق توصیه پزشك مصرف خواهد كرد.
