زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر ابوالفضل شفيعی سورك؛ متخصص دندانپزشكی كودكان، عضو تحريريه دنيای سلامت

در این نوشته سعی شده بطور خلاصه به معرفی رشته‌‌های تخصصی دندانپزشکی پرداخته شود تا بتواند راهنمای بیماران جهت دریافت خدمات مورد نیازشان قرار گیرد.

رشته  اندودانتیکس (درمان ریشه دندان)

تخصص اندودانتیکس، دانش پیشگیری، تشخیص و درمان بیماریهای مرتبط با بافت‌های داخل ریشه دندان (پالپ) می‌‌باشد. درمان ریشه دندان که به نام‌های روت کانال تراپی، اندو و در اصطلاح عامیانه عصب‌کشی هم گفته می‌‌شود، معمولا زمانی لازم می‌شود که پالپ دندان در اثر پوسیدگی‌‌های عمیق، ضربه و یا شکستگی دندان، دچار التهاب یا عفونت شود. درمان ریشه، معمول‌ترین درمانی است که توسط متخصصین این رشته انجام می‌‌شود .در این درمان، بافت پالپی عفونی و ملتهب داخل ریشه خارج شده، کانال‌‌های ریشه پاکسازی و شکل‌دهی شده و توسط مواد خاصی پر می‌‌شود. سایر خدمات ارایه شده توسط متخصصین اندودانتیکس شامل انجام موارد پیچیده درمان ریشه مثلا در دندان‌های با خمیدگی شدید ریشه، درمان مجدد ریشه، درمان پالپ دندان‌های دایمی جوان در کودکان و نوجوانان، جراحی‌‌های ریشه دندان و غیره می‌‌باشد.

رشته دندانپزشکی ترمیمی

یکی از رشته‌‌های تخصصی دندانپزشکی است که فعالیت آن عمدتاً بر روی پیشگیری و تشخیص پوسیدگی‌های دندانی و بازسازی تاج دندان به منظور برگرداندن عملکرد و زیبایی آن متمرکز است. ترمیم تاج دندانهای پوسیده یا شکسته با مواد همرنگ یا غیرهمرنگ، ونیرهای کامپوزیتی و لمینیت، سفید کردن دندانهای تغییر رنگ یافته، بستن فاصله‌‌های کم بین دندانها با مواد ترمیمی، بازسازی زیبایی تاج دندانهای کوچک یا بدشکل و اسپلینت دندان‌ها بعد از درمان ارتودنسی، از جمله خدماتی است که متخصصین دندانپزشکی ترمیمی ارایه می‌‌کنند.

رشته پروتزهای دندانی

پروتزهای دندانی، علم جایگزینی دندان‌ها و بافت‌‌های از دست رفته دهان، فک و صورت به منظور بازگرداندن زیبایی و عملکرد آنها برای بیمار می‌‌باشد. این رشته دارای چند حیطه از جمله پروتز‌‌های ثابت، پروتزهای متحرک پارسیل، پروتزهای متحرک کامل و ایمپلنت‌‌های دندانی می‌‌باشد. به زبان ساده متخصصین پروتزهای دندانی، گذاشتن انواع دندان مصنوعی، روکش و پروتز ایمپلنت را به صورت حرفه‌ای انجام می‌دهند.

رشته جراحی دهان، فک و صورت

حیطه فعالیت این رشته شامل تشخیص و درمان جراحی بیماری‌‌ها، ضایعات، صدمات، ناهنجاری‌ها و نواقص زیبایی و مادرزادی و اکتسابی نسج نرم و سخت ناحیه دهان، فک و صورت می‌‌باشد. خارج کردن دندان‌های نهفته و یا اضافه به روش جراحی، تصحیح روابط استخوانی فک بالا و پایین با جراحی، خارج کردن ضایعات، کیست‌‌ها و تومورهای ناحیه فک و صورت، جراحی جایگذاری ایمپلنت‌‌های دندانی، درمان آسیب‌‌های وارد شده به ناحیه فک و صورت در اثر ضربه و انجام برخی جراحی‌‌های زیبایی صورت، از جمله خدمات ارایه شده توسط متخصصین جراحی فک و صورت  می‌‌باشد.

رشته ارتودنسی

ارتودنسی علم تصحیح مال اکلوژن یا جفت شدن نامناسب دندانهاست. این موضوع می‌تواند ناشی از موقعیت نادرست دندان‌ها، موقعیت نادرست دو فک نسبت به هم و یا درجاتی از هر دو مشکل در کنار هم باشد. درمان‌های ارتودنسی ممکن است تنها بر تصحیح موقعیت دندانها و یا تغییر الگو و جهت رشد فکین (درمان‌های ارتوپدیک) متمرکز باشند. بطور کلی می‌توان درمانهای ارتودنسی را به درمان با دستگاه‌های متحرک و یا ثابت تقسیم نمود. دستگاه‌های متحرک انواعی هستند که بیمار می‌تواند در طول درمان، آنها را از دهان خارج کند. این نوع دستگاه‌ها در بین مردم بیشتر به "پلاک" مشهورند ومعمولا برای کودکان قبل از جهش رشدی دوره بلوغ استفاده می‌‌شوند. دستگاه‌های ثابت دستگاه‌هایی هستند که در سنین بالاتر بکار می‌‌روند و نیازی به خارج نمودن آنها از دهان در طول درمان توسط بیمار وجود ندارد و اجزای اصلی تشکیل دهنده آنها براکت و سیم می‌باشد. با انجام ارتودنسی فرد می‌‌تواند هم عملکرد جویدن بهتری حین غذاخوردن داشته باشد و هم از چهره و دندانهای زیباتری برخوردار شود.

رشته پریودونتولوژی

پریودنتولوژی (Periodontology) یک لغت لاتین بوده که شامل سه جزء “Peri” به معنای "اطراف"، “odont” به معنای "دندان" ، و “logy” به معنای "علم شناخت" می‌‌باشد. به عبارت دیگر پریودنتولوژی شاخه‌ای از دندان‌پزشکی است که به پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌های مربوط به بافت‌های نگهدارنده اطراف دندان شامل لثه، استخوان آلوئل، لیگامان پریودنتال و سمنتوم می پردازد. اگر بهداشت دهان ودندان به درستی رعایت نشود، با ایجاد پلاک دندانی و ترشح سموم از میکروب‌های موجود در آن، بافت‌های اطراف دندان تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این بیماری معمولا بدون علامت و بدون درد است ولی گاهی در مراحل اولیه با ایجاد التهاب لثه، باعث تورم و قرمزی خفیف آن و نیز خونریزی در هنگام مسواک زدن یا گاز زدن سیب می‌شود. اگر بهداشت دهان بخوبی رعایت نشود، در مراحل بعدی، با رسوب مواد معدنی بزاق بر روی پلاک میکروبی، ماده‌ای سخت بنام جرم دندانی روی دندان‌ها تشکیل می‌‌شود و با درگیر شدن الیاف نگهدارنده و تحلیل استخوان دور دندان، بیماری به مراحل پیشرفته‌تری می‌رسد. با فرا رسیدن حالت پیشرفته، بوی بد دهان ایجاد شده و دندان‌ها بتدریج لق شده و از دست می‌روند. متخصصین این رشته، خدماتی از قبیل دادن آموزش بهداشت دهان به بیمار، انجام معاینات دوره‌ای، جرمگیری، جراحی‌‌های لثه از جمله جراحی حذف عفونت لثه، جراحی بازسازی زیبایی لثه، جراحی‌‌های لثه مرتبط با درمانهای ترمیمی، ارتودنسی و پروتز، جراحی اصلاح شکل و ناهنجاری‌های لثه، جراحی بازسازی لثه‌‌های تحلیل رفته و نیز جراحی گذاشتن ایمپلنت‌‌های دندانی و غیره را به عهده دارند.

رشته دندانپزشکی کودکان

رشته دندان پزشکی کودکان شاخه‌ای از علم دندانپزشکی است و حیطه اصلی فعالیت این بخش شامل پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌‌های دهان و دندان کودکان و نوجوانان سالم و یا با نیازهای خاص است.
از جمله خدمات ارایه شده توسط یک متخصص دندانپزشکی کودکان میتوان به انجام معاینات دوره‌ای کودک و ارایه مشاوره‌‌های لازم جهت حفظ و ارتقای سلامت دندانها، فلورایدتراپی، فیشورسیلنت(شیارپوش)، ترمیم دندان، درمان ریشه دندان‌های شیری و دایمی نابالغ، روکش دندان‌های شیری، کشیدن دندان‌‌های شیری، قرار دادن دستگاه‌های فضا نگهدارنده و انجام برخی درمانهای ارتودنسی پیشگیری برای کودکان اشاره کرد. همچنین در صورت لزوم، درمان‌های دندانپزشکی تحت آرام‌بخشی یا بیهوشی برای کودکان غیر همکار یا معلول یا در سنین خیلی پایین توسط متخصص دندانپزشکی کودکان ارایه می‌‌شود.

رشته پاتولوژی(آسیب شناسی) دهان، فک و صورت

بصورت معمول متخصصین این رشته با بررسی میکروسکوپی نمونه‌‌های بافتی تهیه شده از ضایعه دهانی یا فکی که توسط جراح به آزمایشگاه فرستاده می‌‌شود، کمک می‌‌کنند تا تشخیص دقیقی از ماهیت بیماری حاصل شود.

رشته رادیولوژی دهان، فک و صورت

تخصصی از دندانپزشکی است که با تهیه تصاویر رادیولوژی و تفسیر آن، به تشخیص و درمان بیماری‌ها و ضایعات ناحیه دهان، فک و صورت کمک می‌‌کند.
متخصصین این رشته علاوه بر احاطه به مبانی فیزیک تصویر‌برداری و حفاظت و بهداشت اشعه، انواع  مختلف رادیوگرافی داخل و خارج دهانی را بنا به درخواست دندانپزشک از بیمار تهیه می‌‌کنند و با دانشی که در مورد علائم رادیولوژیک بیماری‌‌ها دارند، در صورت لزوم تفسیری از علایم مشاهده شده در رادیوگرافی را برای کمک به تشخیص و درمان بهتر ضایعه  بیمار، به دندانپزشک ارایه می‌‌نمایند. 

رشته بیماری‌های دهان

بیماریهای دهان یا یکی از تخصص‌‌های دندانپزشکی است که به تشخیص و درمان ضایعات و بیماریهای بافت‌های نرم و سخت دهان می‌پردازد. این بیماریها ممکن است ویژه حفره دهان باشند و یا بخشی از یک بیماری عمومی باشند که علایم آن در ناحیه دهان نیز بروز کرده است. یک متخصص بیماریهای دهان معمولا به ارایه خدماتی چون تشخیص و درمان ضایعات مخاطی دهان، بیماری‌های غدد بزاقی، دردهای صورتی فكی، اختلالات مفصل گیجگاهی فكی و نیز درمان دندانپزشكی مبتلایان به بیماریهای سیستمیك از جمله دیابت، بیماریهای قلبی، نارسایی کلیه و غیره می‌پردازد.