دكتر ابوالفضل شفیعی؛ متخصص دندانپزشكی كودكان
ویژگی‌های خمیردندان مناسب
بدون آسیب زدن به مینای دندان، به تمیز کردن سطح دندان کمک میکند.
زیبایی دندان‌ها را بهبود می‌بخشد.
از طعم مطبوعی برخوردار است و دهان را خوشبو میکند.
از نظر شیمیایی و فیزیکی پایدار است.
ترشح آب دهان را زیاد میکند.
تاثیر ضد پوسیدگی قوی دارد.
دندان را در برابر بیماریهای لثه و پریودنتال محافظت میکند.
تشکیل جرم بر روی دندان‌ها را به تاخیر می‌اندازد.
حساسیت دندان‌ها را کاهش می‌دهد.
بسته‌بندی مناسب دارد.
قیمت مناسب دارد.
مورد تایید سازمان‌‌های استاندارد و انجمن‌‌های دندانپزشکی است.
طبقه بندی خمیردندان‌ها
خمیردندان‌های درمانی :
هدف از کاربرد آنها، کاهش دادن یک بیماری خاص و یا عوامل مرتبط با آن در محیط دهان است. از این منظر خمیردندان‌های درمانی خود به چند دسته تقسیم می‌‌شوند:
خمیردندان‌های ضد پوسیدگی:
حاوی ترکیبات فلوراید هستند و از پوسیدگی دندان پیشگیری میکنند.
خمیردندان‌های ضدپلاک و ضد ژنژیویت:
دارای ترکیباتی چون کلرهگزیدین، سانگواینارین، استانوس فلوراید، بیکربنات سدیم، پراکسید هیدروژن و تریکلوزان هستند. هدف اصلی از کاربرد آنها پیشگیری از بیماریهای لثه و بافت‌های حمایت کننده اطراف دندان است.
خمیردندان‌های ضد حساسیت:
با داشتن ترکیباتی چون نیترات پتاسیم، اکسیلات پتاسیم، کلرید استرانسیوم و سیترات سدیم، حساسیت دندان(مثلا درد لحظه ای با سرما یا گرما به خاطر عقب نشینی لثه و استخوان اطراف دندان در افراد مسن) را کاهش می‌دهند.
خمیردندان‌های ضد جرم:
پروسه معدنی شدن پلاک دندانی و در نتیجه رسوب جرم بر روی دندان را بوسیله عواملی چون پیروفسفات‌‌ها و کلرید روی کاهش می‌دهند.
1) خمیردندان‌های سفیدکننده: تغییر رنگ دندان را یا ازطریق روشهای مکانیکی(ذرات ساینده) یا شیمیایی کاهش می‌دهند.
2) خمیردندان‌های آرایشی: هدف از کاربردشان، تمیز و پالیش کردن سطح دندان‌ها به منظور زیبایی است.
اجزای خمیردندان‌ها
1) ذرات ساینده : این ذرات کمک میکنند خرده‌‌های غذایی و پلاک میکروبی از سطح دندان پاک شود ولی نباید خودشان آسیبی به مینای دندان وارد کنند.
2) آب
3) مواد نگهدارنده رطوبت : این مواد، رطوبت خمیر دندان را حفظ و از سخت شدن آن جلوگیری میکنند.
4) عامل کف کننده : مثل سدیم لوریل سولفات. خاصیت کف کنندگی به حذف بهتر دبریهای غذایی و پلاک میکروبی که در اثر موهای مسواک ازسطح دندان کنده شده‌اند، کمک میکند.
5) عامل باندینگ : از ته نشین شدن مواد جامد یک خمیردندان جلوگیری میکنند.
6) عامل طعم دهنده: اضافه کردن اسانس‌‌ها و عصاره‌‌های معطری باعث پذیرش عمومی بیشتر یک خمیردندان می‌‌شود.
7) عامل شیرین کننده
8) عامل درمانی: مانند ترکیبات دارای فلوراید که باعث اثر ضدپوسیدگی خمیردندان می‌‌شوند.
9) مواد نگهدارنده: مثل سدیم بنزوات.از رشد باکتریها و قارچ‌ها در خمیردندان جلوگیری میکنند.
فلوراید در خمیردندان‌ها
رایج‌ترین ماده درمانی اضافه شده به خمیردندان، فلوراید است که با مقاوم کردن مینای دندان به پیشگیری از پوسیدگی کمک میکند. امروزه مقدار فلوراید درخمیر دندان‌هایی که بدون نسخه به فروش میرسند، معمولا درحد 1000-1100 PPM است و برای خمیردندان‌های نیازمند به نسخه پزشک می‌‌تواند تا 5000 PPM در هر تیوب باشد. در خمیردندان‌های کودکان میزان فلوراید کمتر و در حد 550 PPM مطلوب است. عامل درمانی درخمیردندان‌های امروزی،معمولا یکی از سه ترکیب سدیم فلوراید، استانوس فلوراید یا سدیم منوفلورو فسفات هستند که مورد تایید انجمن دندانپزشکی آمریکا قرار گرفته‌اند.
خمیردندان‌های کودکان
اجزای خمیردندان‌های کودکان متناسب با سن آنها تعدیل شده اند. هدف این است که با کاربرد آنها، هم دندان‌های کودک تمیز شوند و سالم باقی بمانند و هم عارضه خاصی برای کودک نداشته باشد.همچنین نوع بسته بندی و طعم خمیردندان‌های کودکان، عموما به صورتی است که برای آنها جذاب باشد.
از آنجا که بلع ناخواسته خمیردندان در کودکان حین مسواک زدن خطرناک بوده و می‌‌تواند منجر به ایجاد مسمومیت حاد (از عوارض گوارشی مثل استفراغ تا عوارض قلبی) یا مزمن فلوراید(تغییر رنگ‌‌های قهوه ای نازیبا روی دندان‌های دایمی) شود، بهتر است برای بچه‌‌های زیر سه سال، دندان‌ها بدون کاربرد خمیردندان مسواک زده شوند یا از خمیردندان‌های بدون فلوراید مخصوص کودکان زیر سه سال استفاده گردد. برای بچه‌‌های بزرگتر بهتر است از خمیردندان‌های مخصوص کودکان که هم سایندگی کمتری دارند و هم میزان فلورایدشان مناسب سن کودک است، آن هم به مقدار کم (اندازه یک نخود) استفاده شود. ضمنا باید کودک را تشویق کرد حین مسواک زدن، مکررا کف خمیردندان را از دهانش خارج کند.
خمیردندان مناسب بزرگسالان
افرادی که بهداشت دهانی خوبی دارند و دندان و لثه‌‌هایشان سالم و طبیعی است، لزومی به تغییر خمیردندان مصرفی خود ندارند ولی فردی که مبتلا به بیماری یا مشکل خاصی در دهانش است، باید با مراجعه به دندانپزشک و مشاوره با وی، خمیردندان خود را انتخاب کند. به عنوان مثال: برای فردی که بر اساس تشخیص دندانپزشک مبتلا به ضایعات پوسیدگی اولیه است، خمیردندان‌های محتوی فلوراید بالاتر ترجیح دارد.
فردی که دندان‌هایش سالم هستند ولی به دلیل تحلیل لثه واستخوان در ناحیه طوق دندان، مبتلا به حساسیت و درد لحظه‌ای دندان به سرما یا گرما شده است، احتمالا بهتر است با نظر دندانپزشک، مدتی از خمیردندان ضد حساسیت استفاده کند. البته معمولا این افراد باید جهت رفع اساسی مشکل‌شان به یک دندانپزشک متخصص بیماریهای لثه مراجعه کنند.
