زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر ابراهیم رزم پا؛ جراح و متخصص گوش حلق و بینی

چرا آگاهی از عارضه دهان خشک اهمیت دارد ؟ اگر فردی دچار یکی از ناراحتی‌‌های عصبی ، آشفتگی و اضطراب و برخی بیماریهای نادر بافت همبند (مانند شوگرن و...)  شود با عارضه خشکی دهان مواجه خواهد بود. در سنین بالا نیز به علت تغییرات فیزیولوژیک بدن عارضه خشکی دهان زیاد دیده می‌‌شود. سیگاری‌‌ها نیز یکی از شکایات شایعشان خشکی دهان است. در عین حال اگر شخص بیمار در تمام یا قسمت عمده اوقات، دهان خشک داشته باشد، این حالت می‌‌تواند برای او غیرقابل تحمل شده ومنجر به مشکلات شدید جسمانی گردد.

پوسیدگی دندان
دهان خشک می‌‌تواند در ذائقه ( مزه غذا )، جویدن ، بلعیدن و صحبت کردن مشکلات بوجود آورد. می‌‌تواند شانس پیشرفت پوسیدگی دندانی و دیگر عفونت‌‌ها را در دهان افزایش دهد. می‌‌تواند به عنوان یک علامت برای یک بیماری و یا وضعیت اساسی باشد. می‌‌تواند به واسطه داروهای خاص یا درمانهای دارویی ایجاد شود. دهان خشک یک جزء طبیعی از گذشت عمر محسوب نمی شود. اگر فردی تصور می‌‌کند که دهان خشک دارد ،‌باید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه نماید یعنی کسانی که شخص بیمار می‌‌تواند آسایش و راحتی خود را مجدداً نزد آنها کسب نماید.
دهان خشک چیست ؟ 
دهان خشک وضعیتی است که بزاق به میزان کافی وجود ندارد یا بواسطه بیرون انداختن آب دهان ، محیط دهان خشک می‌‌شود. علائم مربوط به این عارضه : احساس خشکی و چسبندگی در دهان مشکل در جویدن ، بلع ، مزه کردن غذا و یا صحبت کردن احساس سوزش در دهان احساس خشکی در گلو لبهای ترک خورده زبان سخت و خشک زخمهای دهان یک عفونت در دهان واژه علمی بکار رفته برای عارضه دهان خشک گزروستودیا (Xerostomia ) می‌‌باشد.

برخی از مردم احساس می‌‌کنند که عارضه دهان خشک را دارند در عین حال غدد بزاقی آنها سالم است. افراد دچار بیماریهای خاص نظیر بیماری آلزایمر ( فراموشی ) یا آنهایی که دچار آسیب‌‌های شدید شده اند ممکن است قادر نباشند مرطوب بودن دهان خود را حس نمایند و لذا ممکن است تصور نمایند که دهانشان خشک است حال آنکه واقعاً‌ اینطور نیست.
چرا بزاق تا این حد اهمیت دارد؟
 بزاق اضافه براینکه دهان را مرطوب نگه می‌‌دارد اعمال زیر را نیز انجام می‌دهد: كمك به هضم غذا محافظت از دندان‌ها در برابر پوسیدگی پیشگیری از عفونت بوسیله کنترل باکتری‌ها و قارچ‌های دهان فراهم آوردن امکان جویدن و بلعیدن برای شخص بدون بزاق کافی، پوسیدگی‌‌های دندانی یا دیگر عفونت‌‌های دهان می‌‌توانند گسترش یابند. همچنین ممکن است مواد غذایی ضروری بدلیل مشکلات جویدن و یا بلع توسط بدن دریافت نشوند.
دلایل بروز عارضه دهان خشک چیست؟ 
زمانی که غدد بزاقی تولید کننده بزاق بطور صحیح فعالیت نکنند شخص بیمار دچار دهان خشک می‌‌شود. دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌‌دهد چرا این غدد (غدد بزاقی) درست عمل نمی‌کنند. عوارض جانبی برخی از داروها: بیش از ۴۰۰ نوع دارو می‌‌توانند ترشح غدد بزاقی را کاهش دهند.

داروهای مربوط به فشارخون و افسردگی اغلب باعث ایجاد دهان خشک می‌‌شوند. بیماری: برخی بیماری‌‌ها بر روی غدد بزاقی تأثیر می‌‌گذارند. سندرم شوگرن (مجموعه علائم بیماری است شامل خشکی قرنیه، التهاب حلق و بزرگ شدن غدد پاروتید و التهاب مزمن مفاصل) آلودگی و بیماری ایدز، بیماری قند دیابت و بیماری پارکینسون (لرزش شدید عضلات) همگی می‌‌توانند موجب بروز دهان خشک شوند. - پرتو درمانی (درمان با اشعه): غدد بزاقی ممکن است در صورتی که در مسیر تابش اشعه به منظور درمان سرطان قرار بگیرند دچار آسیب شوند. - شیمی درمانی -  آسیب‌‌های عصبی.

درخصوص دهان خشک چه کاری می‌توان انجام داد؟
درمان دهان خشک بستگی به عامل ایجاد این عارضه خواهد داشت. اگر فرد احساس می‌‌کند که دهان خشک دارد باید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کند. اگر عارضه دهان خشک بوسیله دارو ایجاد شده باشد ، پزشک باید دارو را تغییر داده یا میزان مصرف آنرا تنظیم نماید. اگر غدد بزاقی درست عمل نمی کنند ولی هنوز مقداری بزاق تولید می‌‌نمایند، پزشک یا دندانپزشک باید داروئی را تجویز نماید که کمک می‌‌کند تا غدد بزاقی بهتر عمل نمایند. پزشک یا دندانپزشک ممکن است به بیمار پیشنهاد نمایند برای مرطوب نگه داشتن دهان از بزاق مصنوعی استفاده نمایند.
شخص بیمار در این ارتباط چه کاری می‌تواند انجام دهد؟ 

اغلب مواقع آب یا نوشیدنی‌‌های بدون قند (شیرین) را مزه مزه کند. از خوردن نوشیدنی‌‌های حاوی کافئین مثل قهوه، چای و برخی انواع سودا اجتناب کند. کافئین می‌‌تواند دهان را خشک نماید. این اقدام جویدن و بلعیدن غذا را آسانتر می‌‌نماید. همچنین احساس مزه غذا را بهتر می‌‌کند. جویدن آدامس‌‌های بدون قند (شیرینی) یا مکیدن شیرینی‌‌های سفت (بدون قند شیرینی) برای تحریک جریان بزاق، همچنین استفاده از مرکبات، دارچین یا شیرینی‌‌های با طعم نعناع اقدام خوبی به شمار می‌‌روند. عدم استفاده از تنباکو یا الکل، این عوامل دهان را خشک می‌‌نمایند. باید دانست که غذاهای تند و یا شور ممکن است در یک دهان خشک ناراحتی ایجاد نمایند.