دكتر سپیده خانزادی؛ دندانپزشك
دندانپزشكی و ورزش از دو جنبه با هم ارتباط دارند: بررسی سلامت دهان و دندان ورزشكاران و درمان تروماهای فك و صورت. دندان‌ها از جهات مختلفی می‌توانند در فعالیت و كیفیت زندگی ورزشكاران تاثیر بگذارند. از جمله حفظ ظاهر و داشتن لبخندی زیبا و یا در صحبت كردن. پوسیدگی دندان شایع‌ترین بیماری شناخته شده است كه در موارد پیشرفته و درگیر كردن پالپ دندان می‌تواند منجر به دردهای شدید و ناگهانی شود. این امر در ورزشكاران حرفه‌ای یك اورژانس جدی به حساب می‌آید.
ترومای دهان و دندان ممكن است باعث آسیب‌های جدی به فرد شود كه گاه منجر به تغییرات پایدار و دائمی در عملكرد و یا زیبایی عضو ناحیه در گیر می‌گردد. این آسیب‌ها در سنین رشد می‌توانند باعث ایجاد اختلالات رفتاری یا گفتاری شوند. در بررسی اتیولوژی آسیب‌های دهان و فك، ورزش همیشه به عنوان یك امر جدی مطرح است كه پس از بازی كودكان عامل اتیولوژیك دوم از نظر آماری در وقوع آسیب‌های فك و صورت می‌باشد. این امر ضرورت توجه بیشتر به این مقوله و كاربرد روش‌های پیشگیری در ورزشكاران حرفه‌ای و آماتور را متذكر می‌شود. ورزشكاران برخی از رشته‌های ورزشی بیش از سایرین در معرض این نوع آسیب‌ها هستند كه به آنها ورزش‌های تماسی می‌گویند. از جمله این ورزش‌ها می‌توان به فوتبال آمریكایی، بسكتبال، بوكس، كشتی، ورزش‌های رزمی و.... اشاره كرد كه بیشترین آمار آسیب‌ها را به خود اختصاص می‌دهند. ورزش‌هایی كه از سرعت بالایی برخوردار هستند، مانند اسكی و اسكیت نیز می‌توانند آسیب‌های جدی را به دنبال داشته باشند.
ترومای ناشی از ورزش ممكن است نواحی مختلف دهان فك و صورت را درگیر كند. در نگاهی اجمالی می‌توان این آسیب‌ها را به دو گروه بافت نرم و سخت تقسیم‌بندی كرد. بافت نرم شامل لب‌ها، گونه، بافت نرم بینی، لثه و مخاط دهان است كه آسیب این نواحی بسته به شدت تروما می‌تواند به صورت كوفتگی، له‌شدگی و یا پارگی باشد. آسیب‌های بافت سخت شامل شكستگی استخوان‌های صورت، شكستگی فك، آسیب مفصل گیجگاهی فكی و آسیب‌های دندانی می‌باشند. یكی از آسیب‌های شایع دندانی در ورزشكاران خارج شدن كامل دندان از حفره است. این اتفاق گرچه در ابتدا بسیار جدی و نگران‌كننده به نظر می‌رسد، اما شناخت و نحوه صحیح برخورد با آن در كوتاه‌ترین زمان ممكن، نتیجه بسیار مطلوبی در پی دارد. عامل موفقیت درمان در این آسیب، زمان و نحوه نگهداری دندان در مدت زمان خارج بودن از دهان است. امروزه محلول‌های فیزیولوژیكی به صورت آماده در دسترس است كه می‌تواند دندان را تا زمان ملاقات با دندانپزشك در شرایط مطلوب حفظ كند.
با توجه به اینكه انواع آسیب‌های دهان و دندان در ورزش‌های مختلف ورزشكاران را تهدید كرده و گاه منجر به صدماتی می‌شود كه در زیبایی و یا عملكرد ناحیه درگیر تاثیرات همیشگی دارد، بحث پیشگیری بسیار جدی و ضروری است. انواع متنوع و مختلفی از محافظ‌های صورت و دهان وجود دارد و یا به طور اختصاصی برای هر ورزشكار ساخته می‌شود كه تاثیر بسیاری در كاهش آسیب‌ها دارد. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد كه درصد بسیار كمی از ورزشكاران حرفه‌ای یا آماتور از این وسایل محافظ استفاده می‌كنند كه بیشتر به دلیل عدم آگاهی ورزشكاران یا مربیان آنها از فواید این‌گونه وسایل ست. درصد كمی از ورزشكاران نیز كه از محافظ دندانی استفاده كرده‌اند، از سختی تنفس و صحبت كردن شكایت داشته‌اند. بدیهی است افزایش آگاهی ورزشكاران و مربیان تیم‌های ورزشی از فواید محافظ‌های دندانی و نیز بهبود كیفیت ساخت و عملكرد آن می‌تواند باعث استقبال استفاده ورزشكاران از این محافظ‌های دندانی شود.با توجه به اینكه امروزه دندانپزشكان متخصص عضو تیم پزشكی ورزشی نیستند، آگاهی پزشكان ورزشی تیم‌ها با آسیب‌های دهان و دندان و چگونگی برخورد صحیح و ارجاع بموقع ورزشكار آسیب‌دیده به متخصص مربوطه امری ضروری است.
