دكتر اكبر فاضل؛ متخصص پروتزهای دندانی
شاید شما كمتر فرد مسنی را دیده باشید كه دندان مصنوعی نداشته باشد و كم نیستند افرادی كه از دندان‌های مصنوعی به جای دندان‌های كشیده شده خود استفاده می‌كنند. پروتزهای دندانی، یكی از رشته‌های اصلی در كلینیك‌های دندانپزشكی محسوب می‌شود و عمده كارهای مطب در بحث پروتزهای دندانی است.
پروتزهای دندانی به 2 نوع ثابت و متحرك تقسیم‌بندی می‌شوند.
مدت‌های طولانی است كه پروتزهای دندانی جایگزینی مناسب برای دندان‌های از دست رفته می‌باشد. استفاده از پروتز دندانی مناسب، سبب ایجاد فانكشن (Function) مناسب دندانی و استیل مناسب هنگام صحبت كردن می‌شود.
موارد استفاده از پروتز ثابت یا متحرك
در صورتی كه تعداد دندان‌های از دست رفته زیاد نباشد، معمولا با استفاده از پروتز ثابت در طرح درمان قرار می‌گیرد؛ ولی اگر تعداد دندان‌های از دست رفته زیاد باشد، باید از پروتز متحرك استفاده نمود.
مراحل بازسازی دندان
الف – آماده‌سازی بستر مناسب جهت انجام كارهای پروتز از مراحل ابتدایی كار در هنگام بازسازی دندان است. جهت شروع آماده‌سازی محوطه دهانی، ابتدا باید به بیمار استفاده صحیح و بجا از دهان‌شویه‌ها را آموزش داد. پس از آماده‌سازی محیط دهان بیمار، بستر مناسب جهت پذیرش و قرار دادن پروتز دندان فراهم می‌شود.
نكته حائز اهمیت در آموزش به بیمار، استفاده از مسواك و عادت به آن جهت جلوگیری از خرابی مجدد و پلاك‌های میكروبی است. رعایت بهداشت دهان و استفاده از مسواك حداقل 4-3 نوبت در روز و گاه 6-5 نوبت ضروری است. در واقع فواصل مسواك زدن از هر 4-3 ساعت یك بار نباید بیشتر باشد تا از ایجاد محیط مناسب برای فعالیت كلونی میكروبی جلوگیری شود. استفاده از نخ دندانی نیز یكی از ضرورت‌هایی است كه حتما باید توسط بیمار رعایت شود.
ب – مرحله دوم، آماده‌سازی بستر مناسب، فاز بهبود و اصلاح وضعیت لثه است. در مواردی كه لثه به علت عدم رعایت بهداشت دهانی، دچار تورم یا مشكلاتی نظیر ژنژویت یا مشكلات پریودنتیست شده، ابتدا باید اقدام به سالم‌سازی لثه نمود. پس از اطمینان از سلامت لثه و عدم تخریب بافتی و نسجی مرحله بعدی انجام می‌گیرد.
ج – فاز سوم آماده‌سازی بستر مناسب جهت پروتزهای دندانی، فاز ترمیم دندان موجود می‌باشد. در این مرحله ترمیم پركردگی‌های دندانی و در صورت لزوم بازسازی و معالجه عصب (Endodenticts)، پس از آن بازسازی تاج دندان و سپس معالجه عصب انجام می‌گیرد. باید توجه داشت، پس از معالجه عصب، عمدتا دندان‌ها ترد و شكننده می‌شوند و استحكام دندان طبیعی را ندارند. در این حالت دندان نیاز به روكش دارد. قبل از قرار دادن روكش دندانی، نیاز به مرحله زیرسازی فوندانسیون دندانی و ترمیم تاج دندان (POST) است. پس از انجام این مراحل، قالب، متصل به كانال ریشه بازسازی می‌شود تا از این طریق نیروها به ریشه دندان انتقال یابد و نیروی حاصل از جویدن به‌وسیله POST به ریشه و استخوان آلوئور منتقل شود. دندانی كه با این شرایط بازسازی می‌شود، احتمالا نیاز به انجام «بریج» یا «پلاك پارسیال» دارد.
در طراحی ساخت روكش باید مشكلات مطرح درمان بعدی نیز رعایت گردد. در صورتی كه قرار باشد از پلاك استفاده شود، محل نصب گیره‌های مناسب و بازوهای نگهدارنده و بازوهای متقابل پلاك در فرایند بازسازی اهمیت ویژه‌ای دارد. مسلما با توجه به تعداد دندان‌های از دست رفته، طراحی پروتز ثابت یا متحرك انجام می‌شود.
خوشبختانه امروز با استفاده از ایمپلنت‌های دندانی كار راحت‌تر شده است. در فضای از دست رفته، یك ایمپلنت در سمت فیكسچر قرار داده می‌شود كه كار ریشه را در فك دندان انجام می‌دهد. پس از آن فیكسچر داخل استخوان فك و انجام عمل (Osteointegration) صورت گرفته و سپس بازسازی تاج دندان انجام می‌شود. ممكن است بسته به تعداد دندان‌های از دست رفته (3-1) دندان، تصمیم‌گیری انجام می‌شد.
ایده‌آل است برای هر دندان از دسته رفته یك ایمپلنت كار گذاشته شود. گاهی به ازای سه دندان، دو فیكسچر استفاده شده و عمل بازسازی كه همان Bridge است، انجام می‌گیرد. پس از آن تاج‌های از دست رفته را روی دو پایه بازسازی می‌كنند. سپس مبحث زیبایی دندان‌ها مطرح می‌شود. در صورتی كه در قسمت جلوی دهان، دندان‌ها كمی نامنظم باشد یا از نظر رنگ هماهنگی لازم را نداشته باشد، با استفاده از daminatul، زیبایی بسیار مطلوب و مورد رضایت بیمار حاصل می‌شود. این مبحث یكی از اعمال زیبایی و مباحث Static در استفاده از پروتزهای دندانی است كه در شماره‌های بعدی به طور مفصل بحث خواهد شد.
