دكتر امیر میرزاده
آفت چیست؟
به زخم‌های عود کننده و دردناک مخاط دهان آفت گفته می‌شود. زخم‌های آفتی در چند نوع بزرگ، کوچک و تبخالی شکل وجود دارند و شایع‌ترین آن‌ها آفت کوچکی می‌باشد که به تعداد 5-1 عدد و به قطر کمتر از یک سانتی‌متر و معمولا 5-3 میلی‌متر دیده می‌شوند. این زخم‌ها گرد یا بیضی بوده و به رنگ زرد خاکستری با حاشیه قرمز و تا حدی برجسته دیده می‌شوند.
از نظر محل، بیشتر قسمت قدامی حفره دهان مبتلا می‌شود و محل شایع آن پشت لب‌ها - مخاط گونه، کف دهان، زیر و کناره‌های زبان می‌باشد. این زخم‌ها کمتر به کام، حلق و لثه چسبیده و روی زبان را مبتلا می‌سازند. غالب افراد در زیر سن 40 سالگی حداقل یک یا چند بار به آن مبتلا شده، ولی سن شیوع آن، دهه دوم زندگی می‌باشد و زن‌ها بیشتر از مردان به آن دچار می‌شوند.
زخم‌های آفتی اغلب دردناک بوده و هنگام تماس با غذا و نوشیدن مایعات محرک (ترشی و ادویه) درد آن تشدید می‌گردد. بخصوص اگر زبان گرفتار شده باشد که در این صورت علاوه بر غذا خوردن، ممکن است صحبت کردن نیز با مشکل مواجه شود. بیمارانی که مرتبا آفت می‌زنند احساسی شبیه به سوزن سوزن شدن و یا سوزش قبل از ایجاد زخم (معمولا 24 ساعت قبل) در محل دارند.
زخم سریعا به وجود آمده و خود بخود بعد از 10-7 روز التیام می‌یابد و از خود اثری برجا نمی‌گذارد. بهبودی زخم‌ها ممکن است همزمان صورت نگیرد. معمولا بعد از بهبودی تا مدتی (گاها 4-3 هفته) زخمی ایجاد نمی گردد ولی در افراد بسیار حساس و مستعد ممکن است زخم‌های اولی هنوز خوب نشده، زخم‌های دیگری در دهان (معمولا در جای دیگر) دیده شوند.
عامل ایجاد کننده آفت کوچک چیست؟
بدلیل شباهت این زخم‌ها به زخم‌های تبخالی و همچنین عود آن‌ها سابقا فکر می‌کردند که ممکن است ویروسی باشند. امروزه اعتقاد بر این است که آفت جزء بیماری‌های سیستم ایمنی است. در بیماری‌های سیستم ایمنی شناخت بافت‌های آشنا از بیگانه مختل می‌گردد. درآفت سلول‌های دفاعی بدن به قسمتی از مخاط دهان حمله ور شده و باعث زخمی شدن آن ناحیه می‌شوند که گذرا بوده و خود به خود بهبود می‌یابد.
بعضی از بیماران بعد از مراجعه به دندانپزشکی آفت می‌زنند. آیا از وسایل غیر استریل استفاده شده است؟
خیر، همان‌طوری که گفته شد عامل ایجادکننده آفت میکروب و ویروس نمی باشد. عوامل مستعدکننده‌ای برای ایجاد آفت وجود دارند که در ارتباط با دندانپزشکی می‌توان به استرس و تروما (فشار مختصر ناشی از کنار کشیدن گونه، لب و یا زبان توسط آینه و رول پنبه و حتی تماس مخاط با ابزار دندانپزشکی) اشاره نمود.
عوامل مستعدکننده آفت کدامند؟
در درجه اول استرس و هیجانات روحی می‌باشد. دیده شده که در دانش‌آموزان و دانشجویان به هنگام امتحانات ابتلا به آفت بیشتر است و همچنین بسیاری از بیماران نیز از درمان‌های دندانپزشکی، ترس و استرس دارند. بعد از ضربه و تروما که قبلا ذکر گردید، اختلالات هورمونی نیز در بروز آفت نقش دارند.
در خانم‌ها 5-3 روز مانده به قاعدگی، آفت بیشتر دیده می‌شود و در زمان حاملگی معمولا زخم‌های آفتی مشاهده نمی شوند. آفت در افراد حساس و آلرژیک نیز بیشتر دیده می‌شود. در افرادی که حساسیت به بعضی از مواد دارند ابتلای آفت بیشتر است. بعضی از مواد غذایی مثل گردو، فندق، پسته، پنیر و بادنجان میزان شیوع آفت را بالا می‌برند. کمبود آهن، اسید فولیک و ویتامین B2 نیز از عوامل مستعدکننده می‌باشد.
درمان آفت چیست؟
آفت خودبخود التیام می‌یابد و معمولا نیازی به درمان ندارد. درآفت اگر درمانی لازم شود معمولا علامتی بوده و به دو منظور زیر خواهد بود:
1 - کاستن از درد و التهاب و استرس.
2 - جلوگیری از اضافه شدن عفونت ثانویه به آن توصیه می‌گردد، افرادی که مرتبا و به تعداد زیاد آفت می‌زنند و یا آفت آن‌ها بزرگ بوده و التیام در مدتی بسیار طولانی صورت می‌پذیرد، جهت شناسایی عامل و بیماری‌های زمینه‌ای مستعدکننده تحت معاینات و آزمایشات کامل‌تری قرار گیرند.
