دكتر مسعود كریم؛ دندانپزشك
یكی از سوالات شایع پزشكان عمومی نحوه استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیك در بیماری‌های دهان و دندان می‌باشد.
به طور كلی داروهای ضدمیكروبی برای دو هدف اصلی در دندانپزشكی مصرف می‌شوند:
درمان عفونت حاد ناحیه دهان و فك و صورت
پروفیلاكسی برای جلوگیری از عفونت‌های آندوكاردیت، شنت‌های بیماران كلیوی، یا بیمارانی كه سیستم ایمنی ضعیف شده دارند.
گروه‌های زیادی از این داروها در دسترس می‌باشد، در حقیقت حدود 500 آنتی‌بیوتیك تهیه شده‌اند.
یك آنتی‌بیوتیك خوب باید دارای خواص زیر باشد:
به طور انتخابی و موثر بر میكروارگانیسم‌ها موثر بوده و در عین حال به میزبان آسیبی نرسانند.
حتی‌الامكان میكروارگانیسم را از بین برده و عمل باكتریوسیدال داشته باشد تا عمل باكتریواستاتیك.
در نتیجه مقاومت میكروبی بی‌اثر نشوند.
در اثر عمل آنزیم‌ها با پروتئین‌های پلاسما خاصیت خود را از دست ندهند.
سریعا در خون به حد باكتریوسیدال رسیده و مدت زیادی در این حالت باقی بمانند.
حداقل اثرات جانبی را داشته باشند.
در این نوشتار با توجه به فلور میكروبی دهان و عفونت‌های فضاهای دهان و صورت، آنتی‌بیوتیك‌های متداول و مورد مصرف هر گروه مورد بحث قرار می‌گیرد كه همكاران در هر مورد عفونت دهانی از آنتی‌بیوتیك موثر علیه میكروارگانیسم استفاده نمایند تا به درمان صحیح و نتیجه مطلوب برسند و مقاومت میكروارگانیسم را به حداقل رسانیده و از گسترش عفونت جلوگیری نمایند.
پنی‌سیلین
از گروه بتالاكتام می‌باشد كه باعث مهار سنتز دیواره سلولی میكروارگانیسم می‌گردد. مقاومت به این دارو از طریق ترشح بتالاكتام توسط میكروارگانیسم می‌باشد.تاثیر آن بر روی اكثر میكروارگانیسم‌های گرام مثبت بجز استافیلوكوك آرئوس است. تعدادی از میكروارگانیسم‌های گرام منفی و بسیاری از بی‌هوازی‌ها و میكروارگانیسم‌های دهانی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
داروی انتخابی بر روی آكتینومایكز و تری پونماپالیدیم می‌باشد.از طریق كبد دفع می‌شود، و جهت افزایش میزان سرمی آن می‌توان از پروبنسید استفاده كرد.
انواع و میزان پنی‌سیلین خوراكی و تزریقی
فنوكسی متیل پنی‌سیلین یا Penicillin V
دوز بزرگسال: كه به صورت قرص می‌باشد. 125 تا 250 و 500 میلی‌گرم هر 6 ساعت (هر 125 میلی‌گرم معادل 200000 واحد می‌باشد) در بزرگسالان 60 كیلوگرمی میزان مصرف 500 میلی‌گرم هر 6 ساعت می‌باشد.شربت 125 میلی‌گرم تا 250 میلی‌گرم كه هر قاشق آن 5 سی‌سی می‌باشد.دوز برای اطفال 30 میلی‌گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن 3 تا 6 بار در روز (هر 8 ساعت یا هر 6 ساعت در 24 ساعت)
نوع تزریقی پنی‌سیلین
پنی‌سیلین G پتاسیم (7/1 میلی اكی والان در میلیون واحد) و پنی‌سیلین G سدیم كه یك میلیون واحد و پنج میلیون واحد آن موجود است (در بازار ایران) به صورت وریدی با سرم و میكروست تزریق می‌شود. میزان دوز آن هر 4 ساعت 000/000/3 واحد است ولی بسته به میزان و شدت عفونت و درمانی كه بخواهیم انجام دهیم متفاوت است.
پروكائین پنی‌سیلین G
اثر طولانی دارد كه بین 8 تا 12 ساعت می‌باشد. به صورت عضلانی تزریق می‌شود. اگر به صورت پروكائین باشد آمپول‌های 000/400 واحد و 000/800 واحد دارد و اگر بنزاتین به آن اضافه شود طولانی اثر می‌گردد و به صورت آمپول‌های پنی‌سیلین 6.3.3 است كه عضلانی تزریق می‌شود. و در بزرگسالان تا 000/400/2 واحد نیز می‌توان تزریق كرد.(6.3.3 شامل 000/600 واحد پنی‌سیلین G، 000/300 واحد بنزاتین و 000/300 واحد پنی‌سیلین سدیم است).
بنزاتین پنی‌سیلین
كه Long Active می‌باشد و 000/200/1 واحد عضلانی دوزاژ بزرگسالان آن می‌باشد. مدت 21 روز میزان سرمی باقی می‌ماند.
پنی‌سیلین‌های با طیف وسیع
آمپی‌سیلین: تاثیر آن روی هموفیلوس آنفلوآنزا و نیسریای مقاوم به بتالاكتاماز است و 25 درصد هموفیلوس آنفلوآنزا نیز به آن مقاوم است.
شكل دارویی آن شربت، كپسول و آمپول است.
دوزاژ: 500 میلی‌گرم تا یك گرم خوراكی هر 6 ساعت در 24 ساعت.همچنین به میزان یك تا دو گرم عضلانی یا وریدی هر 4 تا 6 ساعت به صورت روزانه می‌توان مصرف كرد.
آموكسی‌سیلین
آموكسی‌سیلین نسبت به آمپی سیلین از نظر خواص آنتی باكتریال ایده‌آل‌تر است و سریعا جذب می‌شود. مشكلات گوارشی آن كمتر از آمپی‌سیلین می‌باشد.
دوزاژ و شكل دارویی: شربت و كپسول است.
میزان مصرف بزرگسالان 250 میلی‌گرم هر 8 ساعت و در كودكان 20 میلی‌گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن هر 8 ساعت مورد مصرف دارد.
آموكسی سیلین + كلاوالونات (كو-آموكسی‌كلاو)
این تركیب روی میكروارگانیسم‌هایی كه بتالاكتاماز ترشح می‌كنند بسیار موثر است، (هموفیلوس آنفلوآنزا، اشیرشیاكولی، استافیلوكوك آئوروس)
میزان مصرف: 250 میلی‌گرم هر 8 ساعت در شبانه‌روز و در اطفال 20 میلی‌گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن هر 8 ساعت در 24 ساعت.
پنی‌سیلین‌های مقاوم به بتالاكتاماز
Oxacillin
این دارو زمانی مصرف می‌شود كه عفونت‌های استافیلوكوكی بتالاكتاماز ترشح می‌كنند. تجویز وریدی آن توصیه می‌شود.
میزان مصرف بزرگسالان 125 میلی‌گرم هر 6 ساعت در شبانه‌روز، و در اطفال 12/5 میلی‌گرم به ازای هر كیلوگرم وزن بدن كه هر 6 ساعت تجویز می‌شود.
