دکتر محمدرضا صفری نژاد؛ جراح و متخصص ارولوژی، استاد دانشگاه، رئیس انجمن علمی سلامت خانواده ایران
اگر شما نمی‌دانید که پروستات چیست و کار آن کدام است، ناراحت نباشید چون شما تنها نیستید.
بسیاری از مردان نمی‌دانند که پروستات کجا قرار دارد و کار آن چیست. پروستات در گردن مثانه قرار دارد و مجرای ادرار پس از شروع از گردن مثانه از وسط پروستات عبور می‌کند.
بنابراین هرگونه مشکل در پروستات ممکن است جریان ادرار را تحت تأثیر قرار دهد. کار اصلی پروستات در مردان ترشح مایع منی می‌باشد.
حدود 60 درصد حجم مایع منی توسط پروستات ترشح می‌شود. پروستات در هنگام بلوغ مقداری بزرگ می‌شود.
ولی بعد از آن ثابت می‌ماند تا سن 40 سالگی که به‌طور پیشرونده شروع به بزرگ شدن می‌کند و در بسیاری از مردان با افزایش سن پروستات بیشتر بزرگ می‌شود، طوری که از هر 3 نفر مرد یکی از آن‌ها در طول زندگی، پروستات خود را عمل می‌کنند.
پروستات بیماری‌های زیادی دارد ولی آنچه ازنظر سلامت مردان در اولویت است، سه بیماری پروستات به شرح زیر می‌باشد:
* التهاب پروستات
* بزرگی خوش‌خیم پروستات
* سرطان پروستات
التهاب پروستات
التهاب پروستات ممکن است علت عفونی داشته باشد. شایع‌ترین مشکل پروستات در مردان زیر 50 سال همین التهاب پروستات است.
حدود 50 درصد مردان در دوره‌ای از زندگی خود تحت درمان التهاب پروستات قرار می‌گیرند. التهاب پروستات دارای سه نوع اصلی است:
* التهاب پروستات عفونی
* التهاب پروستات غیر عفونی
* پروستات دردناک
التهاب پروستات عفونی
خود التهاب پروستات عفونی به دودسته بزرگ تقسیم می‌شود: حاد و مزمن. از هر نفر 10 مردیکه دچار التهاب پروستات هستند، یکی از آن‌ها مبتلابه التهاب پروستات عفونی است.
علائم التهاب پروستات عفونی حاد، شدید بوده و معمولاً لازم است بیمار در بیمارستان بستری شود. علائم التهاب پروستات عفونی حاد عبارتند از:
* تب و لرز
* درد عضلانی
* خستگی
* درد در قسمت تحتانی کمر
*درد و سوزش هنگام ادرار کردن
اغلب به علت عفونت و التهاب پروستات خیلی بزرگ‌شده و مانع تخلیه مثانه می‌شود و بیمار نمی‌تواند ادرار کند.
نکته مهم در احتباس ادراری ناشی از التهاب پروستات عفونی حاد این است که به‌هیچ‌وجه نباید از طریق مجرا برای بیمار جهت خالی کردن مثانه سوند زد، چون خطر وارد شدن عفونت به خون وجود دارد.
مثانه این بیماران باید از طریق شکم و توسط متخصص خالی شود.
التهاب پروستات غیر عفونی
از هر نفر 10 مردیکه دچار التهاب پروستات هستند، شش نفر آن‌ها مبتلابه التهاب پروستات غیر عفونی است.
اگرچه علت آن مشخص نیست ولی التهاب علت عفونی ندارد و ناشی از میکروب‌ها نمی‌باشد. یک عده علت آن را واکنش به ادرار و یا مواد محتوی ادرار می‌دانند.
به‌عنوان‌مثال تعدادی از مردانیکه مبتلابه آلرژی و آسم هستند، مبتلابه التهاب پروستات غیر عفونی می‌شوند. علائم التهاب پروستات غیر عفونی عبارتند از:
* احساس درد و ناراحتی در ناحیه بیضه‌ها، مجرای ادرار، قسمت تحتانی شکم و پشت.
* ترشح مجرا بخصوص در هنگام اجابت مزاج
* وجود خون در مایع منی
* کاهش تعداد اسپرم
* مشکلات جنسی
* تکرر ادرار
پروستات دردناک
از هر نفر 10 مردیکه دچار التهاب پروستات هستند، یکی از آن‌ها مبتلابه پروستات دردناک است. این بیماران همیشه در ناحیه پروستات درد احساس می‌کنند.
متأسفانه علت این بیماری هنوز مشخص نشده است. برای افتراق سه نوع التهاب پروستات فوق‌الذکر تجربه و اطلاعات بالینی زیادی لازم است. علائم این بیماری عبارتند از:
* درد و ناراحتی در ناحیه غده پروستات
* درد و ناراحتی در ناحیه بیضه‌ها و مجرای ادرار
* مشکل در ادرار کردن
التهاب پروستات یک بیماری است که دوره درمان طولانی دارد و معمولاً ریشه‌کن نمی‌شود. بنابراین مردها باید سعی کنند که به این بیماری مبتلا نشوند.
التهاب پروستات هرقدر زودتر و در مراحل ابتدائی تشخیص داده شود، بهتر درمان می‌شود. موارد زیر خطر ابتلا به التهاب پروستات در مردان را زیاد می‌کنند:
* عفونت مثانه
* بزرگی خوش‌خیم پروستات
* ابتلا به بیماری‌های آمیزشی مثل سوزاک و کلامیدیا
* رابطه جنسی خارج از خانواده و داشتن شرکای جنسی متعدد
* خوردن غذاهای تند مثل فلفل
* آسیب به قسمت تحتانی لگن مثل افرادیکه دوچرخه‌سواری حرفه‌ای می‌کنند
بزرگی خوش‌خیم پروستات
یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در مردان مسن همین بزرگی خوش‌خیم پروستات است. علت آن این است که پروستات با افزایش سن بزرگ می‌شود.
در حدود 50 درصد مردان 60-50 ساله و 90 درصد مردان 80-70 ساله دارای علائم بزرگی خوش‌خیم پروستات هستند.
بزرگ شدن پروستات به علت انسداد مجرای ادرار سبب ایجاد مشکل در تخلیه مثانه می‌شود.
علائم بزرگی خوش‌خیم پروستات عبارتند از:
* تکرر ادرار و احساس فوریت در ادرار کردن بخصوص شب‌ها
* برای شروع به ادرار کردن نیاز به زمان است و مثانه بازور زدن خالی می‌شود
* عدم تخلیه کامل مثانه
* آمدن قطره‌قطره ادرار پس از خاتمه ادرار کردن
* جریان ادرار ضعیف و باریک
از آنجائی که علائم فوق‌الذکر می‌توانند در سایر بیماری‌ها ازجمله سرطان پروستات نیز دیده شوند، بنابراین مردانیکه دارای علائم فوق هستند لازم است که به پزشک متخصص مراجعه کنند.
علائم بزرگی خوش‌خیم پروستات متغیر هستند و از آنجائی که با افزایش سن پروستات بزرگ‌تر می‌شود، بنابراین علائم نیز بدتر می‌شوند.
اگر بزرگی خوش‌خیم پروستات درمان نشود می‌تواند سبب عفونت مثانه و کلیه‌ها و آسیب به عملکرد مثانه و کلیه‌ها شود. گاها بیمار به علت بزرگی خوش‌خیم پروستات دچار نارسائی کلیه می‌شود.
رابطه‌ای مابین بزرگی خوش‌خیم پروستات و تعداد دفعات روابط زناشویی وجود ندارد.
سه فاکتور اصلی وجود دارند که خطر ابتلا به بزرگی خوش‌خیم پروستات در مردان را زیاد می‌کنند:
* سن. از سن 40 سالگی به بعد بزرگ شدن پروستات شروع می‌شود.
* سابقه فامیلی. اگر پدر و برادر شما مبتلابه بزرگی خوش‌خیم پروستات بودند، امکان اینکه شما نیز مبتلا شوید بیشتر است.
* بعضی حالات پزشکی مثل چاقی مرد را مستعد ابتلا به بزرگی خوش‌خیم پروستات می‌کند.
سرطان پروستات
سرطان پروستات شایع‌ترین سرطان مردان است و پس از سرطان ریه شایع‌ترین سرطانی است که مردها به علت آن فوت می‌کنند.
رشد سرطان پروستات در اکثر موارد بطئی است. هرقدر سرطان پروستات زودتر تشخیص داده شود درمان آن مؤثرتر خواهد بود.
متأسفانه در ایران اکثر مردان مبتلابه سرطان پروستات در مراحل پیشرفته بیماری تشخیص داده می‌شوند.
علائم سرطان پروستات همان علائم بزرگی خوش‌خیم پروستات هستند ولی چون سرطان پروستات به ناحیه ستون فقرات دست انداری می‌کند، یکی از علائم آن می‌تواند درد در ناحیه کمر و ستون فقرات باشد.
چون سرطان پروستات در مراحل ابتدائی هیچ‌گونه علامتی ندارد، بنابراین تشخیص آن در مراحل ابتدائی که بهتر درمان می‌شود، خیلی مشکل است، مگر اینکه بیمار جهت چک آپ خود مراجعه کند.
یک عده عوامل خطرآفرین هستند که سبب می‌شوند شانس ابتلا یک مرد به سرطان پروستات بیشتر شود:
* سن. در سیاه‌پوستان بالای 40 سال و در سفیدپوستان بالای 50 سال خطر سرطان پروستات افزایش می‌یابد.
* سابقه فامیلی. مهم‌ترین فاکتور خطرآفرین است. اگر برادر و یا پدر شما مبتلابه سرطان پروستات بوده است شانس گرفتاری شما به این بیماری 2 برابر افراد عادی است.
* نژاد. سیاه‌پوستان تقریباً 2 برابر سفیدپوستان به این بیماری مبتلا می‌شوند.
* رژیم غذائی. رژیم غذائی کم فیبر، پرچرب و گوشت قرمز خطر ابتلا به سرطان پروستات را زیاد می‌کنند.
اقدامات پیشگیری‌کننده از سرطان پروستات
* بعد از 40 سالگی نسبت به آزمایش سرطان پروستات اقدام کنید.
* رژیم غذائی سالم داشته باشید. بررسی‌ها نشان داده‌اند که خوردن غذای پرچرب خطر سرطان پروستات را افزایش می‌دهد.
از طرف دیگر، مواد غذائی پر فیبر، میوه، سویا و گوجه‌فرنگی پخته‌شده خطر ابتلا به سرطان پروستات را کم می‌کنند.
* مواظب وزن خود باشید. چاقی خطر تعدادی از سرطان‌ها از جمله سرطان پروستات را زیاد می‌کند.
* به‌طور مرتب ورزش کنید.
* سیگار نکشید.
* با پزشک خود در مورد سایر اقدامات پیشگیری‌کننده مشورت کنید.
