احمدرضا رفعتی؛ جراح و فوق‌تخصص ارولوژی و فلوشیپ ناباروری و ناتوانی جنسی
فلوشیپ ناتوانی جنسی مشکلات و راهکارهای درمانی را تشریح کرد
اختلافات بین زن و شوهر دلایل بسیاری دارد که مشکلات مالی، نداشتن شغل و درآمد مناسب، زیاده‌خواهی، فساد اخلاقی، خیانت و ناتوانی در بچه‌دار شدن از جمله این موارد است.
اما نکته دیگری که تاثیرات بسزایی در رابطه خانوادگی دارد و امروزه درصد بسیاری از اختلافات زن و شوهرها را باعث می‌شود، نداشتن رابطه‌جنسی مناسب است.
اگرچه درصد قابل توجهی از طلاق‌ها به دلیل ناتوانی جنسی یکی از زوجین است، اما متاسفانه شرم، حیا یا غرور کاذب باعث می‌شود که زوجین تن به طلاق بدهند اما دلیل اصلی طلاق را ناتوانی جنسی مطرح نکنند.
بررسی‌ها نشان داده که ارضای غریزه جنسی همراه با عشق و محبت، بیشتر دلخوری‌ها و قهر‌ها را از بین می‌برد.
این در حالی است که در برخی موارد بی‌توجهی فرد به درمان، باعث شده مشکلات جنسی یک فرد به اندازه‌ای حاد شود که راه درمانی برای آن به حداقل ممکن کاهش یابد یا از بین برود.
برای آن‌که پاسخ‌های لازم را به برخی سؤالات افراد مبتلا به ناتوانی جنسی بدهیم، با دکتراحمدرضا رفعتی، جراح و فوق‌تخصص ارولوژی و فلوشیپ ناباروری و ناتوانی جنسی گفت و گو کردیم که نتیجه آن به صورت مقاله در ادامه آمده است.
ناتوانی جنسی مردان به ناتوانی در رسیدن به حالت نعوظ یا حفظ این حالت در حین فعالیت جنسی اطلاق می‌شود.
در مردان با افزایش سن میزان بروز آن زیاد می‌شود، به نحوی که میزان آن از یک نفر به ازای هر ۵۰ نفر در چهل سالگی، به یک نفر به ازای هر چهار نفر در ۶۵ سالگی افزایش می‌یابد.
علت‌های ایجاد ناتوانی جنسی
ناتوانی جنسی در مردان معمولاً از یک علت منحصر به‌فرد ناشی نمی‌شود و در اکثر بیماران، جنبه روانی تاحدی نقش دارد و بیماری‌های سیستمیک و مصرف داروها، از علت‌های همراه یا اصلی در اکثر موارد ناتوانی جنسی هستند.
در تقسیم بندی کلی، علت‌های ایجاد کننده ناتوانی جنسی به چند دسته کلی تقسیم می‌شود که شامل علت‌های روانی، علت‌های جسمی، علت‌های دارویی، بیماری‌های سیستمیک و علت‌های متفرقه است.
علت‌های روانی
مخصوصاً در افراد جوان، علت‌های روانی درصد بالایی از علت‌های ناتوانی جنسی را شامل می‌شود، به طوری که حدود ۸۰ درصد موارد ناتوانی جنسی در سنین زیر ۴۰ سال، مربوط به علت‌های روانی است.
استرس‌های مزمن، افسردگی، اضطراب و اشکال در برقراری روابط عاطفی شماری از علت‌های روانی مؤثر در ناتوانی جنسی هستند.
علت‌های جسمی
علت‌های جسمی اهمیت ویژه‌ای دارد و به چهار دسته کلی علت‌های عصبی، علت‌های شریانی، علت‌های وریدی و علت‌های هورمونی تقسیم بندی می‌شود.
الف) علت‌های عصبی: هر بیماری مؤثر بر مغز، نخاع یا اعصاب پودندال (غاری) که اعصاب خاص اندام تناسلی هستند، می‌تواند در ایجاد ناتوانی جنسی مؤثر باشد.
پدیده‌های آسیب رسان به مغز مثل سکته‌های مغزی یا بیماری پارکینسون منجر به اختلال نعوظ می‌شود.
در بیمارانی که مشکل نخاعی دارند، میزان اختلال نعوظ به نوع ضایعه محل و شدت آن بستگی دارد. در ضایعات کامل بخش‌های فوقانی، نعوظ کامل در ۹۵ درصد بیماران باقی می‌ماند، ولی در ضایعات کامل بخش‌های تحتانی نخاع، نعوظ رفلکسی کامل فقط در ۲۵ درصد بیماران ایجاد می‌شود.
به علت مجاورت اعصاب غاری و احشای لگنی، جراحی روی احشای لگنی یک علت شایع ناتوانی جنسی محسوب می‌شود. به عنوان مثال بعد از جراحی رادیکال پروستاتکتومی که برای درمان سرطان پروستات انجام می‌شود، در حدود نیمی از موارد ناتوانی جنسی به وجود می‌آورد.
در دیابتی‌ها و بیماران انگلی یا در کمبودهای ویتامینی و سوء تغذیه، پایانه‌های عصبی آلت آسیب می‌بیند و باعث ایجاد ناتوانی جنسی می‌شود.
ب) علت‌های هورمونی: در مبتلایان به ناتوانی جنسی، علت‌های هورمونی شایع و بررسی‌های هورمونی ضروری است.
آندروژن‌ها برای ایجاد و حفظ نعوظ در مردان ضروری هستند که کمبود آن در بدن باعث ناتوانی جنسی می‌شود. کمبود هورمون‌های مترشحه از هیپوتالاموس یا هیپوفیز که می‌تواند به صورت مادرزادی یا اکتسابی باشد (هیپوگنادیسم) می‌تواند باعث اخلال در میل جنسی و ناتوانی جنسی شود.
اختلال در هورمون‌های تیروئید به صورت پرکاری یا کم‌کاری تیروئید نیز می‌تواند منجر به ناتوانی جنسی شود.
ج) علت‌های شریانی: آترواسکلروز یا آسیب به عروق خون رسان آلت یا عروق لگنی می‌تواند جریان خون شریانی آلت را کم کند و باعث کاهش سفتی آلت شود.
عوامل خطر نارسایی شریانی فشار خون بالا، چربی خون بالا، مصرف سیگار، دیابت، سابقه آسیب به ناحیه نشیمن‌گاه و سابقه رادیوتراپی لگن هستند.
د) علت‌های وریدی: اختلال در بسته شدن وریدها (نشت وریدی) یکی از شایع‌ترین علت‌های ناتوانی جنسی مطرح می‌شود.
نشت وریدی علتی است که باعث می‌شود در هنگام تحریک جنسی همزمان با ورود خون به داخل شریان‌های آلت، وریدها به صورت کامل بسته نشوند که باعث اختلال در نعوظ می‌شود و آسیب‌های آلت، شکستگی آلت، دیابت، بیماری پیرونی و مصرف سیگار را شامل می‌شود.
علت‌های دارویی
دسته‌های مختلف دارویی می‌توانند به عنوان یک عارضه جانبی، اختلال نعوظ ایجاد کنند.
اگرچه مکانیسم تأثیر در داروها نامشخص است، اما داروهای ضدافسردگی، آنتی‌سایکوتیک، بعضی داروهای ضد فشار خون مثل پروپرانول، هیدروکلرتیازید، اسپیرونولاکتون، پرازوسین و متیل دوپا می‌تواند ایجاد اختلال در نعوذ کند.
مصرف مقادیر زیادی الکل نیز با ایجاد اختلال کبدی، کاهش تستسترون، افزایش استروژن و آسیب به اعصاب مؤثر در نعوظ، باعث ایجاد ناتوانی جنسی می‌شود.
بیماری‌های سیستمیک
نارسایی مزمن کلیوی در تعداد زیادی از مبتلایان منجر به ناتوانی جنسی می‌شود به نوعی که در یک مطالعه حدود ۵۰ درصد مبتلایان در شروع دیالیز از نظر جنسی ناتوان بودند.
ناتوانی جنسی در نارسایی کلیه، مولتی فاکتوریال محسوب می‌شود و بعد از پیوند کلیه موفق، در ۵۰ تا ۸۰ درصد موارد رفع می‌شود.
بیماری‌های ریوی شدید، بیماری‌های قلبی، دیابت، سیروز کبدی و بیماری‌های ناتوان کننده و لاغری مفرط، از سایر علت‌های اختلال نعوظ محسوب می‌شود.
ارزیابی بیماران با ناتوانی جنسی
اصولاً یک بررسی تشخیصی در دو سطح پیشنهاد می‌شود که بستگی به هدف بیمار و شریک جنسی او، سن بیمار، وضعیت سلامت و بهداشت عمومی دارد.
مرحله اول شامل شرح حال، معاینه فیزیکی، تست‌های هورمونی و آزمایشگاهی، درمان آزمایشی با وکیوم، درمان خوراکی، تزریق داخل آلت و پرسشنامه است.
مرحله دوم شامل مشاوره روانی، تستان. پی.تی، تست‌های عصبی پیشرفته و بررسی عملکردی شریانی و وریدی است.
پرسشنامه: استفاده از پرسشنامه قبلاً برای افتراق علت‌های روانی و غیر روانی استفاده می‌شد.
بررسی‌ها نشان داد که پرسشنامه‌ها دارای این توانایی نیستند و امروزه برای تعیین شدت اختلال جنسی استفاده می‌شود.
در بین پرسشنامه‌ها، اندکس بین المللی سنجش نعوظ (IIEF) بیش از همه استفاده می‌شود.
این پرسشنامه پنج قسمت اصلی را مورد سنجش قرار می‌دهد که عبارت از نعوظ، ارگاسم، میل جنسی، رضایت از آمیزش جنسی و رضایت کلی است.
شرح حال
بررسی تاریخچه پزشکی و صحبت مستقیم و چهره به چهره، اساسی بررسی بالینی اختلال جنسی است.
باید سابقه بیماری‌ها، مصرف دارو، نوع اختلال جنسی، زمان شروع و شدت آن به طور کامل از بیمار گرفته شود.
سابقه جراحی لگنی، شکم، رادیوتراپی، آسیب لگن یا ستون فقرات در اثر صدمه یا تصادف هم باید گرفته شود.
معاینه فیزیکی
پس از گرفتن شرح حال، معاینه فیزیکی در هر فرد با ناتوانی جنسی ضروری است.
معاینه شامل یک معاینه سیستمیک کلی با توجه ویژه به ناحیه تناسلی است.
بررسی فشار خون، دیابت، وضع جسمی، بزرگی سینه‌ها، بررسی آلت و بیضه‌ها لازم است.
در بررسی آلت، از نظر کوردی (کجی)، بیماری پرونی و سایز آلت معاینه انجام می‌شود.
تست‌های آزمایشگاهی
بررسی‌های آزمایشگاهی برای کشف بیماری‌های قابل درمان یا پیداکردن بیماری‌های زمینه‌ای کشف نشده انجام می‌شود.
گرفتن شرح حال و معاینه، وسعت این بررسی‌ها را مشخص می‌کند.
به طور کلی این بررسی‌ها شامل آزمایشات CBC، بیوشیمی خون، قند خون، چربی خون، تست‌های هورمونی شامل پرولاکتین، تست‌های تیروئیدی،FH, FSH و تستسترون است.
ارزیابی‌های بیشتر در بیماران پیچیده دو بخش است
آزمون نعوظ شبانه (ان.پی.تی یا ریجی اسکن)
الف) نعوظ شبانه در افراد سالم در حین خواب رخ داده و ۸۰ درصد موارد در مرحله خواب REM بروز می‌کند.
ساده‌ترین روش برای تشخیص وجود نعوظ شبانه طبیعی، سؤال از خود فرد است که البته قابل اعتماد نیست.
لذا برای اندازه‌گیری آن، امروزه از ریجی اسکن استفاده می‌شود. نعوظ‌های شبانه در دوران بلوغ و جوانی در حداکثر قرار داشته و با افزایش سن این میزان نیز کاهش می‌یابد.
به طور متوسط در هر فرد طبیعی سه تا پنج نعوظ شبانه با طول مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه رخ می‌دهد.
ب) بررسی‌های عروقی شامل تزریق پاپاورین یا پروستات گلندین داخل آلت، سونوگرافی وایلر آلت، آنژیوگرافی، ام.آر.آی، کاور نوزوگرافی و کاور نوزومتری است.
تزریق پاپاورین یا پروستاگلندین داخل آلت برای افتراق ناتوانی جنسی روانی از علت‌های جسمی استفاده می‌شود که در مطب به صورت سرپایی انجام می‌شود.
تزریق این داروها داخل آلت، علت‌های عصبی، هورمونی و روانی را رد می‌کند و سلامت عروقی را چک می‌کند.
پس از تزریق در مدت ۱۰ دقیقه، نعوظ رخ می‌دهد و بیش از ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.
درمان‌های ناتوانی جنسی
بر اساس علت و شدت ناتوانی جنسی و بیماری‌های زمینه‌ای بیمار، پزشک ممکن است داروهای مختلفی را پیشنهاد کند.
داروهای خوراکی: انواع داروهای خوراکی که در داروخانه‌ها برای درمان ناتوانی جنسی وجود دارد، متاسفانه بسیاری از آن‌ها صرفاً جنبه تبلیغاتی داشته و هیچ تاثیری در درمان ناتوانی جنسی ندارند و حتی گاهی باعث تشدید اختلال جنسی در فرد می‌شود.
بنابراین توصیه اکید بر این است که قبل از ویزیت متخصص ارولوژی و بررسی‌های لازم توسط پزشک، از هر نوع درمان دارویی متفرقه اجتناب شود.
برخی داروهای خوراکی که بسته به شرایط بیمار، توسط پزشک متخصص تجویز می‌شود شامل مهارکننده‌های فسفودی‌استراز است که سیلدنافیل (ویاگرا)، تادالافیل (سیالیس)، واردنافیل و آوانافیل است.
همه این چهار دارو تأثیر اکسیدنیتریک را افزایش می‌دهند. اکسید نیتریک یک ماده طبیعی است که توسط بدن تولید شده و باعث شل شدن عضلات آلت تناسلی می‌شود.
این کار باعث افزایش جریان خون و ایجاد نعوظ در صورت وجود تحریک جنسی می‌شود. مصرف این داروها خود به خود باعث ایجاد نعوظ نمی‌شوند و برای آزاد سازی اکسید نیتریک توسط اعصاب آلت در ابتدا نیاز به تحریک جنسی است.
داروها از نظر دوز مصرفی، طول مدت اثر بخشی و عوارض با یکدیگر تفاوت دارند.
عوارض احتمالی شامل احساس گر گرفتگی، گرفتگی بینی، سردرد، تغییر در بینایی، کمر درد و احساس ناراحتی در معده است.
داروهای نیترات که اغلب برای بیماری‌های قلبی تجویز می‌شود، در صورت مصرف همزمان با این داروها ممکن است خطرناک باشد.
داروهای دیگر با مکانیسم‌های اثر متفاوت شامل فتولامین، یوهبمین، ترازرون، آپومورفین و آل‌آرژنیتن است.
شیاف داخل پیش‌آبراه آلپروستادیل (MUSE): در این درمان یک شیاف باریک با اپلیکاتور داخل مجرای پیشاب راهی قرار داده می‌شود.
معمولاً نعوظ ۱۰ دقیقه بعد شروع شده و بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه به طول می‌انجامد. عوارض این نوع درمان شامل درد، خونریزی خفیف از مجرا و تشکیل بافت فیبروز داخل مجرا است.
تجویز هورمون‌های جنسی مردانه: در بعضی از مردان با توجه به نتیجه آزمایشات هورمونی انجام شده، ممکن است ناتوانی جنسی با سطوح پایین تستوسترون در ارتباط باشد. در این موارد گام اول، درمان تجویز تستوسترون است.
تزریق الپروستاریل یا پاپاوریل داخل آلت: در این روش با استفاده از یک سرنگ با سوزن باریک، داروها به ریشه آلت تزریق می‌شود.
عموماً هر تزریق باعث ایجاد نعوظ می‌شود که حدود یک ساعت به طول می‌انجامد. عوارض این نوع درمان با تزریق شامل درد و خونریزی در محل تزریق، طولانی شدن بیش از حد نعوظ (پریاپیزم) و تشکیل بافت فیبروز (بافت سفت) در محل تزریق است.
پمپ آلت‌تناسلی، جراحی و پروتز: اگر روش‌های درمان قبلی مؤثر یا مناسب شرایط بیمار نباشد.
ممکن است پزشک درمان‌های دیگری را توصیه کند که این درمان‌ها شامل:
پمپ آلت‌تناسلی (وکیوم): این نوع درمان به وسیله یک لوله استوانه‌ای توخالی با یک پمپ دستی یا باطری انجام می‌شود.
بدین معنا که آلت داخل لوله استوانه‌ای قرار گرفته و با پمپ، هوای داخل لوله خارج شده و در واقع خلعی داخل لوله ایجاد می‌شود که باعث ورود خون به آلت و ایجاد نعوظ می‌شود.
وقتی نعوظ ایجاد شد، یک کش حلقوی در قاعده آلت‌تناسلی قرار داده می‌شود تا از خروج خون از آلت جلوگیری کند و آن را سفت نگه دارد که پس از آن وکیوم برداشته می‌شود.
معمولاً با این روش مدت زمان نعوظ ایجاد شده برای برقراری رابطه جنسی کافیست و بعد از خاتمه مقاربت، حلقه‌کشی برداشته می‌شود.
کبودی آلت یکی از عوارض احتمالی درمان با وکیوم است.
پروتز آلت‌تناسلی: در این نوع درمان، به روش جراحی یک وسیله در هر دو طرف آلت تناسلی قرار داده می‌شود.
پروتزها قابل باد شدن یا نیمه سفت هستند. در پروتزهای قابل باد کردن، فرد می‌تواند کنترل کند که کی و به چه مدت نعوظ داشته باشد.
در پروتز نیمه سفت، آلت همیشه سفت است اما قابلیت خم شدن دارد. مثل هر جراحی دیگری، خطر عوارضی مثل عفونت در این روش وجود دارد.
جراحی عروق
به ندرت نشت خون یا انسداد عروقی خونی آلت می‌تواند باعث ناتوانی جنسی شود.
در این موارد ترمیم به روش جراحی مثل استنت گذاری یا بای پس عروقی می‌تواند کمک کننده باشد.
پیشگیری از ناتوانی جنسی بهترین راه برای پیشگیری از ناتوانی جنسی، انتخاب شیوه زندگی سالم و درمان و مدیریت بیماری‌ها توسط خود فرد است.
مواردی که دارای اهمیت زیادی هستند را می‌توان در 5 گروه تقسیم‌بندی کرد.
1- برای کنترل دیابت بیماری قلبی یا فشار خون اقدام شود.
2- برای چکاپ منظم و تست‌های غربالگری دوره‌ای به پزشک مراجعه شود.
3- سیگار کشیدن متوقف و از مصرف الکل و مواد مخدر پرهیز شود.
4- ورزش به صورت منظم انجام شود.
5- استرس‌ها حتی‌الامکان کنترل شود.
بیشتر بخوانید:
اختلال جنسی در مردان دیابتی
اختلالات عملکرد جنسی مردان
5 درمان ناتوانی جنسی در مردان
