دکتر حسین ایمانی؛ متخصص تغذیه
کبد بزرگترین غده بدن است و آن را می‌‌توان به کارخانه شیمیایی تشبیه کرد که وظیفه تولید، تغییر، انبار کردن و دفع مواد را بر عهده دارد.
وزن کبد در فرد بالغ حدود 1500 گرم و معادل یک پنجاهم وزن کل بدن میباشد.
خون رسانی در کبد بسیار زیاد است. خون سرشار از مواد غذایی که از دستگاه گوارش جذب شده به طور مستقیم به کبد وارد میشود.
این مواد در کبد ذخیره شده و یا به مواد شیمیایی مورد نیاز بدن تبدیل می‌‌شوند. کبد از مجموعه سلول‌‌های کبدی، عروق خونی و مجاری صفراوی تشکیل شده است.
شبکه‌‌های عروقی اطراف سلول‌‌های کبدی، مواد غذایی هضم و جذب شده از روده‌‌ها را به این سلول‌‌ها رانده و در آنجا ذخیره می‌‌کنند.
مواد دفعی و ترشحی از طریق مجاری صفراوی به کیسه صفرا می‌‌ریزند. نقش کبد در تنظیم سوخت و ساز بدن، خنثی کردن سموم بدن، ذخیره مواد مغذی اهمیت بسیاری دارد.
کبد نقش مهمی در ذخیره سازی و سوخت و ساز چربیها بر عهده دارد.
کبد طبیعی حاوی کمتر از حدود 5 گرم چربی در 100 گرم وزن خود (14 درصد تری گلیسیرید، 64 درصد فسفولیپید، 8 درصد کلسترول و 14 درصد اسیدهای چرب) میباشد.
هنگام بروز کبد چرب، میزان چربی در کبد بیش از 5 درصد وزن آن میشود که در این شرایط بیش از نیمی از چربیها را تری گلیسیرید تشکیل می‌‌دهد.
بیماری کبد چرب شیوع فراوانی در کل جهان و ایران دارد. در سالهای اخیر بروز کبد چرب غیر الکلی در ایران سیر صعودی داشته و این بیماری می‌‌تواند منجر به فیبروز، سیروز و حتی سرطان کبد نیز شود.
عوامل خطر بروز کبد چرب شامل افزایش سن، جنس مونث، تاریخچه خانوادگی، چاقی، سندرم متابولیک، سندرم تخمدان پلی کیستیک، تری گلیسیرید بالا، دیابت نوع 2، کمبود آنتی اکسیدانی، کلسترول بالا و هیپوتیروئیدیسم می‌‌باشند.
با در نظر گرفتن این نکته که چاقی خود خطر بروز دیابت نوع 2 و سندروم متابولیک را افزایش می‌‌دهد می‌‌توان چنین مطرح کرد که چاقی از طریق مکانیسم‌‌های مختلفی (مانند افزایش التهاب، مقاومت انسولینی، استرس اکسیداتیو و...) نقش بسیار مهم و کلیدی در بیماری کبد چرب ایفا می‌‌کند که چاقی بیش از 80 درصد از بیماران مبتلا به کبد چرب موید این مطلب میباشد.
درمان کبد چرب
از لحاظ پزشکی، درمان قطعی و کاملی برای کبد چرب وجود ندارد. با توجه به عوامل خطر بروز کبد چرب، با تغذیه صحیح و اصلاح شیوه زندگی می‌‌توان از این بیماری پیشگیری و یا آن را درمان کرد.
مطالعات اخیر پیشنهاد می‌‌کند که کاهش وزن 5 درصد یا بیشتر استئاتوز (تجمع چربی در کبد) را بهبود می‌‌بخشد و کاهش وزن 7 درصد یا بیشتر فعالیت هیستولوژیکی بیماری در کبد چرب را بهبود می‌‌بخشد.
به طور کلی پیشنهاد تغذیه‌ای برای درمان کبد چرب، کاهش وزن تدریجی حدود 10 درصد وزن بدن در طول 6 ماه دریافت یک رژیم کم کالری بسته به شرایط فردی، قد و وزن بیمار میباشد. البته باید توجه داشت که کاهش وزن سریع باعث وخیم تر شدن بیماری می‌‌گردد و باید کاهش وزن به صورت تدریجی و طبق برنامه غذایی تجویز شده توسط متخصص تغذیه صورت پذیرد.
رژیم غذایی با کربوهیدرات و چربی اشباع کمتر و چربی تک غیر اشباع بیشتر به همراه منابع امگا-3 مفید میباشد. کاهش دریافت شیرین کننده‌‌های کالریک نیز توصیه میشود.
دریافت چربی کمتر از 35 درصد کل انرژی دریافتی روزانه باشد که 25-15 درصد آن چربی‌‌های تک غیر اشباع، 10-5 درصد اسید چرب غیر اشباع از جمله امگا-3 و 10-7 درصد آن چربی اشباع تشکیل دهد.
بیشتر از غلات کامل و سبوسدار استفاده گردد. منبع پروتئینی هم از مخلوط دو نوع حیوانی و گیاهی تامین شود.
5 بار در هفته فعالیت هوازی متوسط تا شدید به مدت حداقل 30 دقیقه همراه با تمرینات مقاومتی 2 بار در هفته باید بخشی از مداخله اصلاح شیوه زندگی به منظور افزایش اکسیداسیون چربی و بهبود استئاتوز و عملکرد قلب و دیابت، مستقل از کاهش وزن باشد.
مکملهای مورد استفاده جهت درمان کبد چرب
انواع مختلفی از داروها و مکمل‌‌ها نظیر آنتی اکسیدان‌‌ها، ضد التهاب‌‌ها، حساس کننده به انسولین و عوامل کاهنده چربی در بیماران با کبد چرب مورد مطالعه قرار گرفته است، با این حال هیچ یک اثر بلند مدت نشان نداده اند.
البته باید حتما توجه داشت که مکمل‌‌ها و گیاهان دارویی نباید بدون مشورت با متخصص تغذیه مورد استفاده قرار بگیرند. در زیر به چند نمونه از مکملهای مورد استفاده و خواص آن‌‌ها اشاره می‌‌کنیم.
ویتامین E
یک آنتی اکسیدان قوی بوده و با توجه به نقش استرس اکسیداتیو در کبد چرب، در این بیماری مورد توجه قرار گرفته است.
افراد با کبد چرب سطوح پایین‌تری از ویتامین E در خون خود دارند که منجر به افزایش استرس اکسیداتیو میشود.
حتی دوز‌‌های کم ویتامین E می‌‌تواند سطوح آنزیم‌‌های کبدی، محتوای چربی کبدی و وضعیت کلی کبدی در بیوپسی را بهبود بخشد.
مطالعات مختلف حیوانی و انسانی تاثیر خود ویتامین E و همچنین تاثیر هم افزای آن به هنگام مصرف همرمان با داروهای افزایش دهنده حساسیت انسولین همانند متفورمین را تایید می‌‌نماید...
برای خواندن بخش دوم -چربی زدایی کبد با مکمل- اینجا کلیک کنید.
