برلیانت بزرگمهر؛ مشاور تغذیه و رژیم درمانی
افرادی كه برای كاهش وزن به طور خودسرانه اقدام به رژیم لاغری می‌كنند و یا به این منظور به افراد غیرمتخصص و ناآگاه مراجعه می‌كنند. این نوع رژیم مسلما صحیح و مناسب نیست و نمی‌تواند نیازهای تغذیه‌ای فرد را تامین كند، لذا چنین شخصی در معرض كمبودهای اكثرا قابل توجه و گسترده قرار می‌گیرد و سلامتش دچار مخاطرات جدی می‌شود كه از علایم آن احساس ضعف، سستی، خستگی، بی‌حوصلگی و بی‌حالی، سرگیجه، ریزش شدید موها، شكنندگی ناخن‌ها، افسردگی، یبوست و بسیاری از عوارض ناراحت كننده دیگر خواهد بود.
در نتیجه چنین شخصی برای رهایی از اختلالات ناشی از سوءتغذیه و تامین سلامت خود، متوسل به مصرف مكمل‌های غذایی می‌شود. چنانچه رژیم لاغری تحت نظر متخصص تغذیه و رژیم‌شناسی تنظیم گردد، نه تنها هیچ نوع عارضه‌ای ایجاد نمی‌كند بلكه در فرآیند كاهش وزن، موجب از بین رفتن اختلالات ناشی از تغذیه غلط شده و به حفظ سلامت، شادابی و مقاومت در برابر بیماری‌ها، بسیار كمك می‌كند.
اما افرادی‌كه به طور معمول در روز تحرك جسمی دارند مثلا پیاده‌روی، نرمش و كوهنوردی انجام می‌دهند، چنانچه به طور صحیح تحت نظر رژیم‌شناس از الگوی مناسب و كافی استفاده نمایند، نیازی به مكمل غذایی ندارند.
اشخاص لاغری كه اشتهای چندانی به صرف غذا ندارند و قادر نیستند غذای كافی و مورد احتیاج بدنشان را تامین كنند و در نتیجه نیازهای تغذیه‌ای‌شان به طور كامل برآورده نمی‌شود لازم است با جدیت به تشخیص علت اصلی بی‌اشتهایی خود پرداخته و به رفع هرچه سریع‌تر آن اقدام نمایند.
در اكثر موارد، بی‌اشتهایی منشا عصبی دارد و ناشی از مشكلات و آشفتگی‌های روحی است كه منجر به بی‌رغبتی نسبت به صرف غذا می‌شود. معمولا با مراجعه به مشاور، این اشكال برطرف شده و شخص اشتهای طبیعی خود را به دست می‌‌آورد و سپس می‌تواند تحت نظر رژیم‌شناس از الگوی غذایی صحیح پیروی نماید.
اشخاص لاغری كه اشتهای كافی به صرف غذا دارند اما وزنشان اضافه نمی‌شود و دچار كمبودهای تغذیه‌ای می‌باشند. این گونه افراد لازم است از نظر سلامت غدد ترشحه داخلی، به خصوص هورمون تیروئید، تحت كنترل قرار گیرند. زیرا پركاری غده تیروئید موجب افزایش متابولیسم در بدن شده و در نتیجه مواد مغذی دریافتی، به میزان كافی و لازم به مصرف سلول‌ها نمی‌رسد و نیاز به برخی مواد مغذی افزایش می‌یابد. در این موارد، درمان اختلال تیروئید موجب رفع اشكال شده و متخصص می‌تواند سلامت خود را به دست آورد و به وزن طبیعی برسد. البته همراه با درمان پركاری تیروئید، لازم است از رژیم غذایی كافی و مناسب تحت نظر رژیم‌شناس استفاده شود. ابتلا به انگل نیز می‌تواند باعث كمبودهای تغذیه‌ای شخص شود.
گروهی كه به مكمل‌های غذایی نیاز ندارند
افراد جوان و سالم. بسیاری از جوانان كه از سلامت خوبی برخوردارند مساله و مشكلی در این زمینه ندارند، تحت تاثیر تبلیغات نامناسب یا باورهای غلط، برای حفظ شادابی، نیرو و انرژی بیشتر از مكمل‌های غذایی استفاده می‌كنند. این كار به هیچ‌وجه صحیح نیست.
افرادی كه دستگاه گوارش سالم دارند و می‌توانند مواد غذایی را به خوبی هضم و جذب نمایند، به شرط آنكه مبتلا به بیماری خاص كه نیازمند مصرف مكمل دارویی است، نباشند.
كودكان چنانچه از بدو طفولیت از برنامه غذایی صحیح تحت نظر رژیم‌شناس استفاده كنند و مبتلا به عارضه و اختلال خاصی نباشند، نیازی به مصرف مكمل‌های غذایی ندارند.
افرادی كه فعالیت فكری زیاد دارند می‌توانند با استفاده از الگوی غذایی كه مواد مورد نیاز سلول‌های عصبی را تامین می‌كند و به سلامت و عملكرد صحیح سیستم عصبی كمك می‌نماید، تحت نظر متخصص تغذیه و رژیم‌شناس، سلامت جسمی خود را كاملا حفظ نموده و كارآیی ذهنی، یعنی قدرت یادگیری، تمركز و حافظه را در خود تقویت نمایند.
توجه داشته باشیم كه مصرف غیرضروری و بی‌رویه مكمل‌ها، اشكالاتی به شرح زیر در بر دارد:
الف – برخی از مواد مغذی از جمله ویتامین‌های محلول در چربی و بعضی املاح، در بدن ذخیره می‌شوند و ازدیاد مصرف آنها موجب مسمومیت می‌گردد كه اكثرا عوارض ناگواری در بر دارد.
ب – بعضی از مواد چنانچه به مقدار زیاد و بیش از حد نیاز مصرف شوند در جذب و به مصرف رسیدن دسته‌ای دیگر از مواد مغذی لطمه وارد می‌سازند. مثلا در ورزشكارانی كه از مقدار زیادی مكمل پروتئینی استفاده می‌كنند جذب ثانوی كلسیم در كلیه‌ها دچار مشكل شده و دفع كلسیم از بدن افزایش می‌یابد، در نتیجه ممكن است ایجاد عارضه نرمی استخوان یا پوكی استخوان در آنان بنماید.
همچنین مصرف مقدار زیاد كلسیم (به صورت مكمل) می‌تواند در جذب آهن اختلال ایجاد كند.
مصرف نمك بالا موجب افزایش دفع كلسیم از كلیه‌ها می‌شود كه نتیجه آن نرمی و پوكی استخوان است.
پ- حفظ تعادل در میزان مواد مغذی دریافتی، در به مصرف رسیدن برخی مواد مغذی دیگر در بدن، ضروری است. مثلا چنانچه از منابع برخی اسیدهای آمینه به صورت مكمل استفاده شود (معمولا در ورزشكاران شاهد این امر هستیم) تعادل بین اسیدهای آمینه بهم خورده و در نتیجه مقداری پروتئین از بدن دفع می‌شود. یا ازدیاد مصرف كلسیم به صورت مكمل می‌تواند تعادل بین كلسیم و فسفر را (كه در استخوان‌سازی مهم است) بهم زده و موجب دفع كلسیم از بدن شود. این امر در مورد فسفر هم صدق می‌كند.
ت - یكی از عوارض مهم استفاده بی‌رویه و غیرلازم مكمل‌های غذایی آداپتاسیون یا مقادیر بالای مواد مغذی‌ست در این صورت دیگر غذای مصرفی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای انسان باشد بنابراین قبل از اقدام به هر نوع مكمل یاری، لازم است با رژیم‌شناس مشورت نموده و چنانچه علاوه بر الگوی غذایی كافی و مناسب، نیاز به مكمل غذایی بود، اقدام به مصرف مكمل‌های غذایی شود.
