دكتر احمدرضا جمشیدی؛ فوق تخصص روماتولوژی
مصرف طولانی مدت برخی از داروها باعث افزایش روند پوكی استخوان می‌شوند:
داروهایی كه در درمان سرطان‌ها استفاده می‌شوند.
داروهایی كه در بیماری‌های مزمن كبدی و بیماری‌های مزمن كلیوی مورد استفاده قرار می‌گیرند
بیماری‌ها
بعضی از بیماری‌ها، باعث افزایش روند پوكی استخوان می‌شوند كه شامل موارد زیر هستند:
بیماری پركاری غده تیروئید، پركاری غده پاراتیروئید، بیماری دیابت، بیماری‌های التهابی مفصلی (مانند آرتریت روماتوئید)، لوپوس و بیماری‌های پلی‌میوزیت، كه در رده بیماری‌های التهابی یا استخوانی – عضلانی و مفصلی هستند كه باعث ایجاد پوكی استخوان می‌شوند.
كورتن
به طور كلی كورتن‌ها از جمله داروهایی هستند كه در بیماری‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.مصرف كورتن به عنوان عاملی كه باعث تحریك پوكی استخوان می‌شود به اثبات رسیده است.
البته به این معنا نیست كه نباید كورتن را مصرف كرد، مصرف كورتن مانند مصرف سایر داروها، در موارد نیاز، كاربرد دارد.
ولی هنگام مصرف كورتن باید به فكر پوكی‌استخوان هم بود و از ایجاد استئوپروز پیشگیری كرد.
هپارین
داروی هپارین كه برای رقیق كردن خون، مورد استفاده قرار می‌گیرد، باعث افزایش روند پوكی استخوان می‌شود.
داروهای ضدصرع
در افرادی كه به هر علت از داروهای ضدصرع استفاده می‌كنند، حتما باید به فكر پوكی و نرمی استخوان باشیم، در این افراد پیشگیری از روند پوكی استخوان باید به طور جدی انجام گیرد.
داروهای شیمی درمانی
داروهای ضدسرطان و داروهایی كه در شیمی درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، باعث افزایش پوكی استخوان می‌شود.
داروهای روان درمانی
برخی از داروهای روان درمانی، كه در روان‌پزشكی مورد استفاده قرار می‌گیرند مانند لیتیوم، باعث ایجاد پوكی استخوان می‌شوند. در موارد مصرف این نوع داروها، باید به فكر پیشگیری از پوكی استخوان هم باشیم.
فاكتور وزن در ایجاد استئوپروز
افرادی خیلی لاغر (LOW BMI) مستعد ابتلا به پوكی استخوان هستند، بنابراین در افراد لاغر باید به فكر پیشگیری و درمان پوكی استخوان باشیم.افرادی كه در خانواده درجه یك آنها، ابتلا به پوكی استخوان وجود دارد، باید مراقب این بیماری باشند.
مكمل‌های كلسیم
اغلب این سوال پیش می‌آید كه در افرادی كه به طور روزانه 4 واحد لبنیات مصرف می‌كنند، آیا نیازی به مصرف مكمل‌های كلسیم وجود دارد یا خیر؟
اگر فردی به اندازه كافی لبنیات مصرف كند و ریسك فاكتوری برای پوكی استخوان نداشته باشد، نیازی به تجویز مكمل كلسیم وجود ندارد.
خانم‌های باردار باید به طور روزانه كلسیم و ویتامین D مصرف كنند، حال اگر این فرد مقدار كافی از كلسیم و ویتامین D را از طریق غذا مصرف كند، در صورتی كه لاغری مفرط و یا هر عامل دیگری كه فرد را مستعد ابتلا به پوكی استخوان می‌كند، در وی وجود نداشته باشد، نیازی به مصرف قرص كلسیم ندارد، مگر اینكه فردی دچار اختلالات جذب بوده و قادر به جذب كامل كلسیم نباشد و یا دچار بیماری باشد كه كلسیم در بدن وی به خوبی جذب نشود.
بنابراین در افرادی كه تغذیه مناسب دارند، نیازی به دریافت كلسیم اضافی وجود ندارد. (در خانم‌های شیرده نیز این قانون صدق می‌كند).
یادآوری
هر خانم باردار روزانه میزان 1500 میلی‌گرم كلسیم نیاز دارد، فقط باید ویتامین D، بیشتر از مقدار مورد نیاز معمول دریافت كند.
مصرف ویتامین D
نیاز روزانه ویتامین D در افراد معمولی و حتی افرادی كه دچار پوكی استخوان هستند، به میزان (1200-800) واحد است.
آیا افرادی كه به پوكی استخوان دچار هستند، تجویز ویتامین D تزریقی ضرورت دارد؟
در مبتلایان به پوكی استخوان، نیازی به تجویز ویتامین D تزریقی وجود ندارد، مگر اینكه اثبات شود، فرد مبتلا به كمبود ویتامین D است.با توجه به اینكه هر قرص كلسیم D حاوی 400 واحد ویتامین D است، بنابراین در افرادی كه دچار پوكی استخوان هستند با خوردن 3-2 قرص كلسیم D، ویتامین D مورد نیاز بدن تامین می‌شود ولی هرگز نیازی به تزریق آمپول ویتامین D وجود ندارد.
نكته
مصرف بیش از حد ویتامین D با توجه به اینكه ویتامین D از ویتامین‌های محلول در چربی است، باعث ایجاد مسمومیت با این ویتامین شده كه متعاقب آن خطر ابتلا به پوكی استخوان وجود دارد. بنابراین در تجویز ویتامین D تزریقی، باید بسیار دقت كرد و افراد عادی نیز هرگز نباید ویتامین D را خودسرانه مصرف كنند.
تجویز كلسیم در دوران منوپوز
در خانم‌هایی كه در دوران منوپوز قرار دارند، در صورتی كه دانسیتومتری طبیعی داشته باشند، نیازی به مصرف كلسیم مكمل وجود ندارد، ولی در صورتی كه با بررسی‌های آزمایشگاهی كاهش كلسیم و فسفر خون، كاهش ویتامین D، در خون و یا كاهش كلسیم ادرار وجود داشته باشد.
باید قرص‌های كلسیم D تجویز شود ولی در صورت وجود تراكم استخوان طبیعی، به بیمار مصرف كافی لبنیات و ورزش را توصیه می‌كنیم. ولی در افرادی كه تغذیه مناسب ندارند یا دچار اختلال در جذب كلسیم باشد، باید قرص‌های مكمل كلسیم D تجویز شود.
در افرادی كه در مرحله استئوپنی هستند، تجویز مكمل كلسیم ضرورت دارد؟
در خانم‌هایی كه در حوالی سنین یائسگی هستند، با توجه به اینكه مهار استروژنی برداشته می‌شود، اگر فرد در مرحله استئوپنی باشد، درمان بیمار بستگی به تصمیم پزشك دارد. یعنی با توجه به سنجش تراكم استخوان اگر فرد دچار استئوپنی است، باید توجه داشت كه فرد به نوعی دچار كمبود كلسیم بوده، پس حتما باید به این فرد، كلسیم و ویتامین D (با دوز مناسب) تجویز كرد (با برآورد كلسیمی كه از مواد غذایی می‌گیرد).
