تحریریه دنیای سلامت
بدون شك همه ما نام داروهای متداولی كه می‌توان آنها را بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه كرد، به گوش‌مان خورده است. داروهایی مثل استامینوفن، قرص‌های سرماخوردگی یا برخی از شربت‌های ضدسرفه. ولی داروهایی هم هستند كه نمی‌توان آنها را بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه كرد؛ حتی اگر مرتب آنها را مصرف كنیم و نیاز مبرم به آنها داشته باشیم.
یكی از این داروها «كورتیكواستروئیدها» یا همان داروهایی هستند كه آنها را به نام «كورتون‌ها» می‌شناسیم. بیشتر افراد از مصرف این دارو وحشت دارند و به محض آنكه می‌شنوند كسی از بستگان یا دوستان‌شان دارویی از این دسته مصرف می كند، اولین چیزی كه به او می‌گویند این است كه: «نه...! كورتون خیلی ضرر دارد. سعی كن نخوری...».
چه بسا شما هم از جمله این نصیحت‌كنندگان و دلسوزانی باشید كه بدون داشتن اطلاعات دقیق درباره این دارو چنین نظری دارید. شاید هم بیماری باشید كه پزشك برای درمان بیماری‌تان دارویی از این دسته را تجویز كرده و شما هم بدون داشتن اطلاعات علمی یا ناقص و بدون مشورت با پزشك معالج گیج شده‌اید كه بالاخره این دارو را بخورید یا نه.
بدیهی است كورتون‌ها هم مانند هر داروی دیگر، به موازات داشتن اثرات درمانی ممكن است عوارض جانبی نیز داشته باشند. در اینجا مطالبی درباره این نوع داروها كه كاربردهای زیاد و اثرات معجزه‌آسایی هم دارند، خواهید خواند. از میان این داروها بیشتر به داروی «پردنیزولون» پرداخته شده، زیرا یكی از استروئیدهایی است كه برای درمان بسیاری از بیماری‌ها تجویز می‌شود.
مختصری درباره كورتون‌ها
در سال 1948 در روچستر آمریكا، به تعدادی از بیماران مبتلا به بیماری آرتریت روماتوئید روزانه دوزهایی از نوعی از این داروها تزریق شد. نتایج به قدری درخشان بود كه پزشكان گمان كردند «درمان قطعی» این بیماری را كشف كرده‌اند. ولی با گذشت زمان و با تجویز طولانی مدت این داروها، به تدریج عوارض جانبی آنها بروز كرد و بسیاری از بیماران و حتی پزشكان از كورتون‌ها وحشت كردند.
به بیماران درباره عوارض جانبی این داروها هشدار داده شد و برخی به قدری از این عوارض ناراحت بودند كه از ادامه درمان منصرف شدند. البته در آن زمان مشاهده این واكنش‌ها كاملا طبیعی بود؛ چرا كه خود پزشكان هنوز به درستی از نحوه عملكرد این داروها اطلاع نداشتند و نمی‌دانستند چطور باید عوارض جانبی آنها را به حداقل رساند.
كورتیكواستروئیدها چگونه عمل می‌كنند؟
این نوع از داروها، ساخت دست انسان هستند كه شباهت زیادی با كورتیزول (هورمونی كه غده فوق كلیوی (آدرنال) ترشح می‌كند) دارند و با هورمون‌های مردانه‌ای كه در پرورش اندام به طور نادرست مورد استفاده قرار می‌گیرد، فرق می‌كنند. وقتی واكنش التهابی به طور طبیعی بروز می‌كند، موادی از گلبول‌های سفید خون ترشح می‌شوند تا از بدن در برابر عفونت‌ها و عوامل بیماری‌زای خارجی، مانند باكتری‌ها و ویروس‌ها، محافظت كنند.
در برخی بیماری‌ها سیستم ایمنی درست عمل نمی‌كند و در واقع بافت‌ها و اعضای سالم را با عوامل بیماری‌زا اشتباه می‌گیرد و به آنها حمله می‌كند كه موجب بروز واكنش‌های التهابی می‌شود. یكی از روش‌هایی كه كورتون‌ها به وسیله آن موجب تخفیف علائم یا بهبود اینگونه بیماری‌ها (بیماری‌های خودایمنی) می‌شوند، این است كه تولید مواد شیمیایی را كه موجب التهاب می‌گردد، كاهش می‌دهند.
یك راه دیگر این است كه با تاثیر روی گلبول‌های سفیدخون از فعالیت سیستم ایمنی می‌كاهند. بارزترین علائم التهاب در بدن و تشخیص بیماری خودایمنی آرتریت روماتوئید ایجاد قرمزی، گرما، ورم و درد است البته كورتیكواستروئیدها كه ما در اینجا به طور كلی كورتون‌ها می‌نامیم، كاربردهای فراوان دیگری هم دارند و در طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نمونه‌هایی از داروهای كورتیكواستروئید
بتامتازون، دگزامتازون، هیدروكورتیزون، و پردنیزولون از مشهورترین داروهایی هستند كه در گروه كورتون‌ها جای دارند و به احتمال زیاد شما هم این اسامی را شنیده‌اید و در بیماری‌هایی همچون آرتریت روماتوئید، لوپوس، سندرم بهجت، سندرم شوگرن و ام.اس تجویز می‌شوند.
پزشكان با توجه به نوع بیماری، محل درگیری و شدت علائم، آنها را به صورت خوراكی، تزریقی، موضعی (روی پوست) یا تزریق مستقیم درون مفاصل ملتهب تجویز می‌كنند. كورتون‌ها را همچنین می‌توان به قطره‌های چشمی، فرآورده‌های استنشاقی (برای درمان آسم یا بیماری برونش‌ها)، قطره‌های بینی یا اسپری‌‌ها، كرم‌ها و پمادهای موضعی (برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌های پوستی) اضافه كرد...
برای خواندن بخش دوم- كاربرد و عوارض كورتون‌ها- اینجا كلیك كنید.
برای خواندن بخش سوم- كاربرد و عوارض كورتون‌ها- اینجا كلیك كنید.
