دکتر پیمان صالحی : متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری
تحریریه زندگی آنلاین : سنگ مجاری ادراری، زمانی ایجاد می‌شوند که مواد معدنی در کلیه تجمع می‌یابند و موجب تشکیل توده‌های ریزی می‌شوند که به‌اصطلاح سنگ کلیه نام دارند، سپس این سنگ‌ها در مسیر حرکت از کلیه به سمت مثانه، در مجاری ادراری گیر می‌کنند.
اگر اندازه‌ی این سنگ‌ها به حد کافی بزرگ باشد، می‌تواند باعث توقف جریان ادرار از کلیه به مثانه شود. این انسداد مجاری ادراری می‌تواند باعث درد شدید شود. بیشتر مواد معدنی که در کلیه به سنگ کلیه تبدیل می‌شوند و سپس در مجاری ادراری گیر می‌کنند، از جنس مواد معدنی و نمک‌هایی با ترکیبات کلسیمی هستند.
اندازه‌ی سنگ‌های کلیوی اغلب کوچک است، گاهی کوچک‌تر از حدی که بتوان با چشم غیرمسلح مشاهده کرد. این سنگ‌های ریز به‌تدریج از کلیه به سمت مثانه حرکت می‌کنند که معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کنند. اما گاهی سنگ‌های کلیوی اندازه‌ی بزرگی دارند که این سنگ‌ها معمولاً در مجاری ادراری گیر می‌کنند و مشکلات بعدی از جمله درد شدید را ایجاد می‌کنند.
بیشتربخوانید:
دفع سنگ کلیه با نوشیدنی های خانگی
درمان سنگ‌های مجاری ادراری
راه‌های درمانی مطلوب معمولاً راه‌هایی هستند که کمتر تهاجمی باشند و به جراحی ختم نشوند. تشخیص راه درمانی مناسب توسط پزشک متخصص (اورولوژیست) و بر اساس اندازه‌ی سنگ، محل قرارگیری و شرایط فرد صورت می‌گیرد. اگر سنگ‌های مجاری ادراری کوچک باشند، رژیم تغذیه‌ای مناسب فرد همراه با نوشیدن 8 تا 12 لیوان آب در روز همراه با مصرف یک سری داروها می‌تواند منجر به دفع طبیعی سنگ‌های مجاری ادراری شود. اگر سنگ مجاری ادراری اندازه‌ی بزرگی داشته باشد ممکن است از راه‌های زیر برای درمان آن استفاده شود:
لیتوتریپسی با شوک امواج: این روش، کم تهاجم‌ترین روش درمانی برای سنگ‌های بزرگ مجاری ادراری است که در طی آن امواج کانونی شده‌ای به سنگ‌های بزرگ مجاری ادراری تابانده می‌شوند. نیروی وارده توسط این امواج به سنگ‌ها موجب خرد شدن و ریزتر شدن آنها شده و در نهایت منجر می‌شود به دلیل اندازه‌ی کوچک خود، به‌تدریج از مجاری ادراری دفع شوند. جنس امواج استفاده شده متفاوت است و می‌تواند اشعه ایکس یا امواج فراصوتی باشد.
نفرولیتوتومی از طریق پوست: این روش زمانی استفاده می‌شود که از روش لیتوتریپسی با شوک امواج نتوان استفاده کرد. در این روش، ابتدا یک شکاف کوچک به کلیه باز می‌شود سپس توسط وسیله‌ای به نام نفروسکوپ سنگ مجاری ادراری جابجا و حذف می‌شود. معمولاً در این روش، نیاز است تا فرد چند شبانه‌روز در بیمارستان بستری شود.
حذف سنگ مجاری ادراری به روش یورتروسکوپیک: این روش تنها برای شکستن سنگ‌هایی که در میانه یا قسمت پایین‌تر مجاری ادراری گیر کرده‌اند استفاده می‌شود. در این روش، بدون جراحی یا برش، وسیله‌ای به نام یورتروسکوپ از مثانه به محل گیرکردن سنگ در مجاری ادراری بالادست مثانه وارد می‌شود سپس به خارج کردن سنگ یا خرد کردن آن توسط امواج اقدام می‌شود.
در نهایت باید توجه داشت که بروز سنگ مجاری ادراری و همچنین ایجاد عوارض آن در افراد مختلف متفاوت است. وجود برخی بیماری‌ها، سبک زندگی فرد و سابقه‌ی خانوادگی از جمله فاکتورهای خطر در بروز سنگ مجاری ادراری هستند که برای آگاهی از راه‌های مناسب پیشگیری، تشخیص و درمان عوارض سنگ مجاری ادراری بهترین و ایمن‌ترین راه، استفاده از نظرات پزشک متخصص (اورولوژیست) خواهد بود.
بیشتربخوانید:
علائم و عوارض سنگ‌های مجاری ادراری چیست؟
معمولاً سنگ‌های ریز هنگام عبور از مجاری ادراری ایجاد مشکل نمی‌کنند و بیشتر علائم و عوارض مشاهده شده مربوط به سنگ‌های بزرگ است. از جمله‌ی علائم و عوارض سنگ‌های مجاری ادراری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
درد شدید و همچنین دردهای متناوب: فرد دردهایی را تجربه می‌کند که به‌صورت مقطعی بروز می‌کنند سپس قطع می‌شوند. این دردها در هنگام بروز در قسمت‌های مختلف بدن مانند پشت بدن و زیر پایین‌ترین دنده‌های قفسه‌ی سینه ایجاد شده و گسترش می‌یابند. این دردها می‌تواند تا کشاله‌ی ران نیز گسترش یابند. علاوه بر متغیر بودن زمان و مکان بروز دردها، شدت آنها نیز در هر بار بروز می‌تواند تفاوت کند.
احساس تهوع و استفراغ
انسداد مسیرهای ادراری و ایجاد مشکل در ادرار کردن
به دلیل اینکه بدن می‌خواهد سنگ را خارج کند، ممکن است ادرار رنگ صورتی یا قرمز به خود بگیرد که به دلیل وجود خون در آن است.
ایجاد تکرر ادرار که همراه با درد و سوزش نیز است.
ممکن است به دلیل سنگ مجاری ادراری، عفونتی در مجاری ادراری ایجاد شود. این عفونت می‌تواند به تب و لرز منجر شود.
ادرار دارای ظاهری کدر باشد
باعث ایجاد ادراری با بوی نامطبوع و شدید می‌شود.
