زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر معصومه محکم؛ فوق تخصص کلیه کودکان

بطور کلی کلمه  «سنگ کلیه» به تجمع یا رسوب مواد معدنی جامد و سفت در مجاری ادراری اطلاق می‌شود. در صورتی که موادی مثل کلسیم در خود بافت کلیه تجمع پیدا کنند به آن نفروکلسینوزیس می‌گوییم.

در ایران آمار دقیقی از شیوع سنگ کلیه وجود ندارد. شیوع سنگ کلیه در کشور امریکا در بالغین مرد 109 در 100هزار و در بالغین زن 36 در 100هزار جمعیت است و در کودکان 1 در هر 1000 تا 1 در 7600 بستری در بیمارستان است. کلا شیوع سنگ کلیه در کودکان کمتر از بالغین است و گفته می‌شود که بالغین 75-50 برابر بیش از کودکان مبتلا به سنگ کلیه می‌شوند.

علت این تفاوت این است که میزان سیترات و منیزیم ادرار کودکان بیشتر از بالغین است و از طرفی در ادرار کودکان موادی که مانع چسبیدن کریستال‌ها به اپیتلیوم کلیه می‌شود، بیشتر هستند.

سنگ کلیه در جنس مذکر شایع‌تر از جنس مونث است بدین صورت که مردان 4 برابر بیش از زنان مبتلا به سنگ کلیه می‌شوند. البته این نسبت در کودکان کمی متفاوت است و پسران 2- 5/1 برابر دختران مبتلا به سنگ کلیه می‌شوند.

چگونه سنگ کلیه تشکیل می شود؟

برای ایجاد سنگ کلیه اول املاح رسوب می‌کنند که به این مرحله کریستالیزاسیون می‌گویند. سپس این کریستال‌ها بزرگ می‌شوند و بعد روی هم جمع می‌شوند که به این مرحله تجمع کریستال‌ها می‌گویند. در مرحله بعد مجموعه کریستال‌ها به اپیتلیوم مجاری ادراری می‌چسبد و سنگ ایجاد می‌شود.

عوامل مختلفی که در ایجاد سنگ کلیه دخالت دارند کدامند؟

همیشه تشکیل کریستال منجر به ایجاد سنگ نمی‌شود و عوامل دیگری نیز در ایجاد سنگ کلیه نقش دارند که عبارتند از:

1. غلظت املاح

2.قدرت یونی املاح

3.PH ادرار

4. عفونت ادراری

5. انسداد مجاری ادراری

6. میزان عوامل محرک سنگ سازی در ادرار ( افزایش سطح چربی‌ها و بعضی مواد درادرار میتوانند تولید سنگ را تسهیل کنند.)

7. میزان عوامل مهار کننده سنگ سازی در ادرار، این مواد عبارت از سیترات - پیروفسفات - منیزیم - فسفات - ترکیبات سولفات - گلیکوزآمینوگلیکان - استئوپونتین - نفروکلسین و فراگمان 1 پروترومبین هستند.

علل کلی ایجاد کننده سنگ کلیه کدامند؟

سنگ کلیه می‌تواند به علل مختلفی ایجاد شود که عبارتند از:

1. نقص ساختمانی در مجاری ادراری: هر گونه نقص ساختمانی در مجاری ادراری که موجب تاخیر در تخلیه ادرار شود می‌تواند سببب رسوب مواد معدنی و تشکیل سنگ شود که در این خصوص می‌توان از تنگی‌ها یا انسدادهای مجاری ادراری - مجاری ادراری دوبل یا دوتایی و کلیه‌های نابه‌جا  نام برد.

2. اختلالات متابولیک ارثی: از جمله بیماری‌های متابولیک که سنگ کلیه ایجاد می‌نمایند می‌توان موارد زیر را نام برد:

- هیپرکلسیوری: که به معنی افزایش دفع ادراری کلسیم است. سطح کلسیم ادرار می‌تواند به دنبال مصرف زیاد مواد حاوی کلسیم یا ویتامین D بالا رود یا به علت مشکلات کلیوی  یا بیماری‌های سیستمیک کلسیم به مقدار بیش از حد در ادرار دفع شود.

- سیستینوری: به افزایش سطح سیستین در ادرار گفته می‌شود. دراین بیماری که به صورت اتوزوم مغلوب به ارث می‌رسد نقص در انتقال اسید آمینه سیستین در کلیه وجود دارد. رسوب ذرات سیستین در کلیه موجب سنگ کلیه سیستینی می‌شود.

- هیپراگزالوری: به افزایش سطح اگزالات ادرار گفته می‌شود.

- هیپراوریکوزوری: به افزایش سطح اسید اوریک ادراری گفته می‌شود.

- گلایسینوری: در این بیماری نادر ارثی رسوب اگزیلات در مجاری ادراری موجب سنگ کلیه می‌شود.

- گزانتینوری: یک بیماری ارثی اتوزوم مغلوب است که در آن رسوب ذرات گزانتین در مجاری ادراری ایجاد می‌شود.

- هیپو سیتراتوری: به کاهش سطح سیترات ادرار گفته می‌شود.

- کمبود سطح پیروفسفات، منیزیم و سایر مهار کننده‌ها در ادرار.

3. اختلالات تغذیه‌ای: اختلالات تغذیه‌ای نیز از دیگر علل ایجادکننده سنگ کلیه هستند. مثلا در مصرف مقادیر بالای کلسیم، اگزالات، مواد پروتئینی حیوانی و همچنین مصرف مواد حاوی سدیم بالا و فسفر کم در مواد غذایی احتمال ایجاد سنگ کلیه بالا می‌رود.  رژیم کتوژنیک که در موارد تشنج‌های مقاوم به درمان به کار می‌رود نیز می‌تواند موجب سنگ کلیه شود.

4. مصرف داروها : مصرف داروها نیز می‌توانند ایجاد سنگ کلیه نمایند که از آن جمله می‌توان از مصرف مقادیر زیاد ویتامین‌های گروه A و D، گلوکوکورتیکوئید‌ها، فنی توئین، داروهای شیمی درمانی، فوروسماید، ترکیبات بیکربنات، تریامترن، سفتری اکسون وآلوپرینول نام برد.

سنگ‌های کلیه چند نوع هستند؟

سنگ کلیه را بر اساس مواد تشکیل دهنده آن به انواع زیر تقسیم می‌کنند:

1- سنگ‌های کلسیمی

2- سنگ‌های استراویت

3- سنگ‌های اسید اوریکی

4- سنگ‌های سیستینی

5- سنگ‌های مخلوط یا mixed

6- سنگ‌های دارویی

علائم سنگ کلیه با چه بیماری‌هایی اشتباه می‌شود؟

 در بیماری که با علائم ادرار خونی، درد پهلو با یا بدون تب و استفراغ  می‌آید گرچه که همیشه به سنگ کلیه فکر می‌کنیم اما باید به یاد داشته باشیم که بیماری‌های زیر نیز از جمله تشخیص‌های  افتراقی هستند:

- عفونت ادراری

- بیماری‌های التهابی کلیه

- نقص‌های آناتومیک کلیه

- بیماری‌های کیستی کلیوی

- بیماری‌های خونریزی دهنده

- تومورهای کلیه

- ضربه‌های کلیه و مجاری ادراری

- مصرف داروها

- بیماری‌های عروقی کلیه