دكتر مریم شاهرخ؛ فوق تخصص بیماری‌های كلیه
كلیه‌ها عامل و قربانی پرفشاری خون (هیپرتانسیون) هستند. فشارخون بالا عامل كلیدی مختل‌كننده عملكرد كلیه است. بروز بیماری كلیه پیامد شایع هایپرتانسیون مقاوم به درمان است. بنابراین درمان هایپرتانسیون مهم‌ترین مداخله در درمان همه انواع بیماری‌های مزمن كلیه است.
چگونه وجود بیماری مزمن كلیه را اثبات نماییم؟
اندازه‌گیری GFR (میزان فیلتراسیون گلومرولی) به عنوان معیار عملكرد كلیه همراه با ارزیابی پروتئین یا آلبومین ادرار باید جهت بررسی بیمار انجام شود. با وجود پیشرفت‌های آزمایشگاهی در ارزیابی بیماران، آگاهی بیماران مبتلا به نارسایی مزمن كلیه چندان مناسب نیست. بیماران با بیماری مزمن كلیه چندین بار بیشتر از افراد عادی جامعه به دلیل بیماری قلبی عروقی فوت می‌كنند.
شیوع بیماری مزمن كلیه در دنیا چگونه است؟
شیوع بیماری مزمن كلیه و به دنبال آن نارسایی مزمن كلیه مرحله نهایی رو به افزایش است. شایع‌ترین (البته نه تنهاترین) عوامل بیماری مزمن كلیه دیابت شیرین و پرفشاری خون (هیپرتانسیون) هستند. عوارض قلبی عروقی با كاهش GFR به زیر 60 Ml/min افزایش می‌یابد و بنابراین شناسایی و كاهش CKD مقدمه‌ای بر افزایش سلامت عمومی است.
افراد مسن، مردان و نژاد آفریقایی – آمریكایی كه سابقه قبلی هایپرتانسیون دارند، استعداد ابتلا به نارسایی كلیه مرحله نهایی بیشتری خواهند داشت.
نقش پرفشاری خون (هیپرتانسیون)
هایپرتانسیون یك مشكل عمده است و بزرگترین عامل خطر برای پیشرفت و بدتر شدن بیماری مزمن كلیه در افراد دیابتی و غیردیابتی است. جمعیت دنیا هر روز پیرتر می‌شود و سن بالا شایع‌ترین عامل خطر برای پیشرفت هایپرتانسیون و دیابت به دنبال آن بیماری مزمن كلیه می‌باشد. شیوع هایپرتانسیون 34 درصد در كشورهای پیشرفته و 80 درصد در كشورهای در حال پیشرفت است.
میزان هایپرتانسیون در افراد بالای 60 سال بیشترین است و در BMI بالای 30 افزایش می‌یابد. كمتر از نیمی از وجود بیماری آگاهی دارند، كمتر از نیمی درمان می‌شوند و كمتر از 3/2 با دارو به فشارخون كمتر از 90/140 می‌رسند. وضعیت در بیماران مبتلا به CKD از نظر آگاهی و درمان به مراتب بدتر است.
كدام نوع از فشارخون عامل خطر بالاتری برای كلیه و سیستم قلبی و عروقی است؟
براساس مطالعات موجود فشارخون سیستولیك بیشتر از فشارخون دیاستولیك عامل ایجادكننده حوادث قلبی عروقی و پیشرفت بیماری كلیه است.
هدف از درمان هایپرتانسیون در بیماران CKD چیست؟
فشارخون سیستولیك كمتر از mmHg 130 و كمتر از mmHg 125 در صورتی كه دفع پروتئین 24 ساعته در ادرار از یك گرم بیشتر باشد. همانطور كه قبلا اشاره شد دیابت شیرین و هایپرتانسیون شایع‌ترین مسببین CKD هستند.
در حال حاضر بیش از 240 میلیون بیمار دیابتی در دنیا وجود دارد كه در سال 2025 به دنبال پیر شدن جامعه، زندگی شهری، عادات غذایی نامناسب و افزایش مصرف چربی این میزان به 380 میلیون خواهد رسید.
بیشتر از 50 درصد بیماران دیابتی در دنیا از وضعیت خود آگاهی ندارند و درمان نمی‌شوند. همان عاداتی كه چاقی را افزایش می‌دهند عوامل مستعدكننده دیابت را در برمی‌گیرند مانند سابقه فامیلی، بروز هایپرتانسیون، سن، افزایش وزن بدن، فقدان ورزش و عادات غذایی ناسالم.
در حال حاضر نه تنها آگاهی در مورد CKD در دنیا كم است بلكه دانش پزشكان نیز در مورد عوامل مستعدكننده آن مانند دیابت شیرین و هایپرتانسیون پایین است. در یك بررسی در آمریكا مشخص شد كه 2/1 پزشكان عمومی از نقش تاریخچه خانوادگی به عنوان عامل خطر برای CKD آگاهی نداشتند در حالی كه نژاد آمریكایی‌های آفریقایی تبار را در 4/1 موارد مقصر دانستند و از دیابت و هایپرتانسیون به ترتیب در 95 درصد و 97 درصد موارد به عنوان عامل خطر CKD یاد می‌كردند.
با تمام این آگاهی‌ها كمتر از 60 درصد موارد درمان مناسب دریافت می‌كردند.
تكلیف چیست؟
مهم‌ترین راه‌حل آن است كه بر روی آگاهی اجتماعی متمركز شده و برنامه‌های غربالگری و برنامه‌های آموزشی برای بیماران و پزشكان اجرا شود. هدف آن باشد كه به هنگام تشخیص CKD هایپرتانسیون بهتر درمان شود.
جمعیت دنیا رو به پیر شدن است و به همین دلیل اختلالاتی مانند هایپرتانسیون و دیابت ملیتوس رو به فزونی است و این به بهای سنگینی برای جوامع تمام خواهد شد در سال 2005 در آمریكا 32 میلیون دلار در چنین برنامه‌هایی هزینه شده است.
این هزینه‌ها باید به سمت شناسایی و پیشگیری از پیشرفت CKD سوق داده شود.
راه مطمئن برای پیشگیری از CKD شامل غربالگری پرفشاری خون هایپرتانسیون بهبود تست‌های تشخیصی، شناسایی عوامل مستعدكننده همراه مانند دیابت ملیتوس و درمان جدی این اختلالات است.
