علائم بالینی
سل می‌تواند هر قسمتی از بدن را درگیر كند. ریه‌ها شایعترین محل درگیری در بیماری سل می‌باشند. سل دوران کودکی، معمولا محدود به ریه‌ها است ولی ممکن است گسترش یافته، مننژیت ایجاد کند. سل در بزرگسالان نیز معمولا ریه‌ها را درگیر می‌کند. عضوهای دیگری که پس از ریه بیشتر مورد هجوم این باکتری قرار می‌گیرند عبارتند از غدد لنفاوی، استخوان‌ها و مفاصل، روده، کلیه‌ها، پرده جنب، پرده صفاق، پرده دور قلب، سیستم عصبی مرکزی و ... چشم و پوست نیز می‌توانند به سل مبتلا شوند.
بیماری سل در مراحل اولیه چنان مرموز و مخفی است که که در اکثر موارد قابل تشخیص نیست. و با پیشرفت بیماری علایمی مانند سرفه، تب و خلط خون‌دار دیده می‌شود. با گسترش بیماری ممکن است این بیماری به سایر اندام‌ها نیز انتقال یابد. کم شدن وزن، عرق کردن به هنگام شب و سینه درد از علایم دیگر این بیماری است. هنگامی كه این میكروب بر غده‌های لنفاوی اثر بگذارد توده‌هایی در ناحیه گردن زیر بغل و كشاله ران ظاهر می‌شود.
آزمایشهای تشخیصی
آزمون‌های تشخیصی می‌توانند شامل آزمون پوستی توبرکولین، بررسی‌های آزمایشگاهی خون، بررسی خلط و رادیوگرافی قفسه سینه باشند. بهترین راه تشخیص بیماری سل ریوی، بررسی خلط از نظر میکروب سل است. در صورت شک به سایر اختلالات، کشیدن مایع نخاع، برونکوسکوپی و بیوپسی از مغز استخوان ممکن است انجام شود.
درمان
مصرف داروهای ضد سل راه اصلی درمان این بیماری می‌باشد. بیماری سل با درمان‌های دارویی كاملا معالجه پذیر است. با توجه به احتمال بالای ایجاد مقاومت در میکروب سل، برای درمان معمولا همزمان چند نوع دارو داده می‌شود تا از مقاومت باکتریایی به داروها پیشگیری گردد.
علائم بهبودی معمولا در هفته‌های اول درمان ظاهر می‌شود. اما باید توجه داشت که علیرغم بهبود بالینی، مدت مصرف دارو طولانی بوده و درمان حداقل شش ماه بطول می‌انجامد. قطع نابهنگام دارو و یا مصرف نامنظم دارو، می‌تواند باعث ایجاد عود بیماری و یا ایجاد میکروبهای مقاوم شود.
از آنجا که داروهای موجود روی میکروب سل مقاوم، تاثیر قابل توجه ای ندارند، درمان انواع مقاوم به درمان باسیل سل از چالشهای پزشکی بوده و بسیار مشکل است.
معمولا معالجه بسیاری از بیماران در منزل صورت می‌گیرد اما اگر پزشكان تشخیص دهند كه فرد شدیدا بیمار است و یا خلط نامبرده چنان آلوده است كه می‌تواند برای افراد سالم خطر آفرین باشد او را در بیمارستان برای یك هفته و یا بیشتر بستری می‌كنند. هنگامی كه شخص در منزل درمان می‌شود نیاز به اقداماتی همچون جدا كردن ظروف و وسایل دیگر از بقیه خانواده ندارد و تنها جلوگیری از روبوسی و تماس نزدیك با افراد خصوصا بچه‌ها كافی است. رژیم غذایی خاصی برای بیماران توصیه نمی‌شود ولی تغذیه خوب و مناسب به بهبود آنها كمك می‌كند اشتهای بسیاری از بیماران با مصرف داروها افزایش می‌یابد.
ممکن است جدا کردن بیمار از دیگران یا بستری کردن فرد مبتلا به سل لازم نباشد. این بیماری معمولا قبل از تشخیص گسترش می‌یابد. بیماران احتمالا تا 2 هفته پس از درمان غیرعفونی می‌شوند.
تغییر رنگ ادرار به قرمز نارنجی توسط داروی ضد سل ایجاد می‌شود كه هیچ گونه اشكالی ندارد. همچنین لنزهای طبی نیز در اثر همین دارو به طور دائمی تغییر رنگ می‌دهند. قرص‌های مصرفی ضد بیماری سل معمولا هیچ گونه مشكل خاصی را به دنبال ندارند.
اما اگر یرقان (زردی چشم و پوست)، تهوع، استفراغ، بی‌اشتهایی شدید و یا درد شکم ایجاد شد، با احتمال مسمومیت کبدی ناشی از دارو باید درمان را بلافاصله قطع کرده، با پزشك معالج مشورت شود. یكی از داروهای ضد سلی اثر قرص‌های ضدبارداری را كاهش می‌دهد لذا بیمار باید متوجه آن باشد و از روش‌های دیگر جلوگیری از بارداری استفاده نماید.
پیشگیری
اصلی‌ترین راه مبارزه با این بیماری شناسایی افراد مبتلا و درمان آنها با داروهای ضد سل می‌باشد. ارتقاء آموزش‌های بهداشتی و سطح اقتصادی فرهنگی در جامعه موجب کاهش بیماری می گردد.
تقریبا تمام كودكان در روز‌های اول پس از تولد باید در مقابل این میكروب با واكسنی بنام ب.ث.ژ واكسینه شوند. واكسن ب.ث.ژ در مقابل سل مصونیت كامل ایجاد نمی كند اما از بیماری‌های كشنده سلی مثل مننژیت و سل منتشر در کودکان جلوگیری می‌كند.
برای خواندن بخش اول- بیماری سل- اینجا کلیک کنید.
