زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحريريه پزشك امروز

هپاتیت B یك بیماری عفونی است كه می‌تواند به صورت تحت حاد و با علایم غیراختصاصی بی‌اشتهایی‌، تهوع و خستگی و یا به صورت حاد همراه با زردی و هپاتیت برق‌آسا و كشنده باشد. پیشرفت علایم بیماری وابسته به سن است، به شكلی كه در كودك كم سن و سال عفونت بی‌علامت یا بدون زردی شایع‌تر است.

همچنین سن بیمار در زمان عفونت حاد‌، خطر پیشرفت به سمت ازمان بیماری را نشان می‌دهد. در بیش از 90 درصد شیرخوارانی كه در دوره پری‌ناتال آلوده شده‌اند عفونت مزمن HBVپیشرفت می‌كند. هر چه سن كودك بالاتر رود این خطر كمتر می‌شود به طوری كه تنها 10-6 درصد موارد عفونت حاد در كودكان بزرگتر و بزرگسالان مزمن می‌شود.

صفر تا 25 درصد شیرخواران و كودكان بزرگتری كه بیماری در آنها مزمن می‌شود به سیروز یا كارسینوم هپاتوسلولار مبتلا می‌شوند. حدود 360 میلیون نفر (5 درصد مردم دنیا) آلوده به HBV هستند.

عامل بیماری یك DNA ویروس از خانواده هپادناویروس (Hepadnavirus) است. بیماری از راه خون و با سایر مایعات بدن مثل اگزودای زخم،‌ مایع منی، ترشحات واژن و بزاق منتقل می‌شود. سرم و خون حاوی بیشترین و بزاق حاوی كمترین غلظت ویروس است. راه‌های شایع انتقال بیماری تماس جلدی- مخاطی با مایعات عفونی بدن‌‌، استفاده از سرنگ و سرسوزن غیراستریل یا مشترك‌‌، تماس جنسی با فرد آلوده و انتقال پری‌ناتال از مادر آلوده است.

انتقال فرد به فرد به دنبال تماس‌های طولانی مدت با یك فرد آلوده (داشتن یك بیمار با عفونت مزمن HBV در خانه) اتفاق می‌افتد. امروزه به علت بررسی اهدا‌كنندگان خون و غیرفعال كردن ویروس در برخی محصولات خونی، انتقال ویروس از راه خون كمتر مشاهده می‌شود. بیماری از راه مدفوعی-دهانی منتقل نمی‌شود.

ویروس به مدت یك هفته یا بیشتر در محیط زنده می‌ماند‌‌، ولی با مصرف معمول ضدعفونی‌كننده‌ها مثل سفیدكننده‌های خانگی با رقت یك دهم غیرفعال می‌شود. انتقال HBV از مادر به نوزاد اكثر در زمان زایمان اتفاق می‌افتد و به ندرت در دوران بارداری (كمتر از 2 درصد) رخ می‌دهد. دوره نهفتگی بیماری معمولا 90 روز است‌‌، ولی می‌تواند بین 160-45 روز متفاوت باشد.

پیشگیری

دو نوع محصول برای این كار وجود دارد. ایمونوگلوبولین هپاتیت B (HBIG) كه مصونیت كوتاه مدتی (6-3 ماه) را فراهم می‌كند و تنها در برخی شرایط بعد از تماس استفاده می‌شود. واكسن هپاتیت «ب» كه در شرایط قبل و بعد از تماس استفاده می‌شود‌‌، مصونیت طولانی مدت می‌دهد. موثرترین روش برای جلوگیری از سرایت هپاتیت B‌‌، ایمن‌سازی با واكسن در افراد قبل از مواجهه است.

استراتژی پیشگیری از HBV: هدف اولیه از برنامه‌های پیشگیری از HBV‌‌، كاهش میزان عفونت مزمن HBV و بیماری‌های كبدی مزمن مرتبط با آن است. دومین هدف پیشگیری از عفونت حاد هپاتیت B است. طی دو دهه قبل‌‌، در بعضی كشورها چهار راهكار زیر مطرح شده است:

1- ایمن‌سازی افرادی كه در گروه‌های پرخطر قرار می‌گیرند.

2- پیشگیری از عفونت پری‌ناتال HBV‌‌، با بیماریابی تمام مادران باردار و درمان مناسب نوزادانی كه از مادران HBs-Ag مثبت به دنیا می‌آیند.

3- ایمن‌سازی جاری شیرخواران.

4- ایمن‌سازی جاری نوجوانانی كه قبلا واكسینه نشده‌اند.

ایمن‌سازی فعال

امروزه ایمن‌سازی هپاتیت B برای كلیه كودكان جزء برنامه ایمن‌سازی جاری می‌باشد كه طی یك برنامه سه نوبتی انجام می‌شود. از سال 1371 در ایران واكسن هپاتیت B جزء برنامه ایمن‌سازی جاری قرار گرفته است. واكسن آنتی‌ژن سطحی ویروس است كه به دو شكل پلاسمایی و نوتركیبی (Recombinant)  وجود دارد.

طبق برنامه كمیته كشوری ایمن‌سازی‌‌، واكسن در سه نوبت تجویز می‌شود: اولین نوبت در بدو تولد و قبل از ترخیص از بیمارستان و نوبت‌های بعدی در 2 و 6 ماهگی تزریق می‌شوند. در حال حاضر نوبت یادآور در ایران توصیه نمی‌شود. واكسن هپاتیت B را می‌توان همزمان با سایر واكسن‌ها به كار برد. واكسن به صورت عضلانی در عضله قدامی جانبی ران نوزادان و شیرخواران و یا دلتوئید كودكان و بزرگسالان تزریق می‌شود.

تزریق واكسن در عضلات سرین و یا به صورت داخل جلدی توصیه نمی‌شود‌‌، زیرا ایمن‌زایی واكسن را كم می‌كند‌‌، ولی در بیماران مبتلا به هموفیلی‌‌، واكسن باید به صورت زیرجلدی تزریق شود. واكسن هپاتیت B در دمای 8-2 درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌شود. مقدار واكسن در سنین مختلف متفاوت است. در ایران برای كودكان كوچكتر از 10 سال‌‌، 5/0 میلی‌لیتر و برای كودكان ده ساله و بزرگتر یك میلی‌لیتر تجویز می‌شود.

واكسن نوتركیبی هپاتیت B‌‌، 95-90 درصد در پیشگیری از عفونت HBV موثر است. ایمنی حاصله برای مدت 15 سال یا بیشتر علیه هپاتیت حاد و مزمن HBV باقی می‌ماند. برای افراد با وضعیت ایمنی طبیعی‌‌، نوبت یادآور واكسن توصیه نمی‌شود‌‌، ولی در افراد با نقص ایمنی یا تحت دیالیز‌‌، با بررسی سالیانه Anti-HBs‌‌، نیاز به تجویز یادآور تعیین می‌شود و هر زمانی كه غلظت Anti-HBs به كمتر از mIU-mI10 برسد‌‌، تجویز می‌شود.

به طور معمول بررسی‌های سرولوژیك قبل و بعد از ایمن‌سازی توصیه نمی‌شود. بررسی از نظر عفونت قبلی در افراد پرخطر مثل معتادان تزریقی‌‌، مردان فعال همجنس‌باز یا دوجنس‌باز و كسانی كه با افراد HBs آنتی‌ژن مثبت در تماس هستند‌‌، ممكن است لازم باشد...

 برای خواندن بخش دوم- هپاتیت B- اینجا کلیک کنید.

 برای خواندن بخش سوم- هپاتیت B- اینجا کلیک کنید.