دكتر ناصر ابراهیمی دریانی
با توجه به شیوع نسبتا بالا و اهمیت دردهای شكمی، دیده می‌شود كه گاهی مردم خود درمانی كرده یا دیر به پزشك مراجعه می‌كنند. این مساله می‌تواند خطرات جدی و جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد.
آقای دكتر لطفا در مورد دردهای شكمی و اهمیت آن توضیح بفرمایید؟
دردهای شكمی، دردهای شایعی می‌باشند ولی اهمیت آن‌ها از این نظر است كه گاهی دردشكمی شخص را به جراحی می‌كشد و اگر بیمار دیر اقدام كند، به پریتونیت (عفونت در شكم) منجر می‌شود و این حالت برای بیمار دیر است. در صورت حاد یا مزمن بودن درد، درمان متفاوت خواهد بود تا بتوان واقعا مریض را در لحظه حساس نجات داد. پس تشخیص به موقع اهمیت دارد.
نحوه برخورد با اینگونه دردها براساس این طبقه‌بندی باید چگونه باشد؟
اغلب، پزشك از بیمار سوال می‌كند درد چه موقع شروع شده؛ زیرا شروع درد بسیار اهمیت دارد. اگر به صورت حاد باشد یكسری علل و اگر مزمن باشد علل دیگری دارد.سوال دومی كه پزشك از بیمار می‌پرسد محل درد است؛ اگر درد در ناحیه معده باشد، بیمار با دست بالای ناف و زیر جناغ سینه و محل اپی‌گاستر را نشان می‌دهد و اگر بگوید درد الان شروع شده یا مدت‌هاست كه درد دارد تشخیص فرق می‌كند.در مورد درد اثنی‌عشر یا درد معده، مدت‌ها درد احساس می‌شود.
سوال دیگری كه پزشك از بیمار می‌كند، این است كه درد هنگام گرسنگی وجود دارد یا موقع غذاخوردن؟
(بیماران باید توجه كنند تا جواب صحیح و دقیقی بدهند) اغلب بیماران این‌طور بیان می‌كنند كه وقتی معده خالی است احساس چنگ زدن و مالش سر دل دارم و اگر شام نخورم، نیمه‌های شب احساس می‌كنم كه معده‌ام را چنگ می‌زنند و با خوردن یك لیوان شیر دردم آرام می‌شود كه با این توضیح به احتمال زیاد زخم اثنی‌عشر وجود دارد، بخصوص اگر بیمار مرد و سیگاری باشد و بخصوص اگر گروه خونی او O (ا) باشد (زیرا زخم اثنی‌عشر در مردان شایع‌تر است). احتمال این بیماری وقتی قطعی‌تر می‌شود كه بیمار می‌گوید خواهر یا برادرم زخم اثنی‌عشر دارد؛
زیرا زخم اثنی‌عشر 25-20 درصد جنبه فامیلی دارد.ولی باید توجه شود كه در مورد زخم معده برعكس است؛ یعنی وقتی غذا خورده می‌شود، درد شروع می‌گردد. یكی از مواردی كه درد ناحیه معده می‌دهد؛ ریفلاكس یا بازگشت غذاست. گاهی تنها علامت درد است و گاهی همراه با آن ترش كردن وجود دارد كه این مورد احتمال زخم معده را بیشتر می‌كند.
خصوصیت این درد چیست؟
در صورت وجود سنگ، اغلب درد دیده می‌شود و معمولا مریض پس از خوردن غذای چرب یا رفتن به مهمانی و خوردن غذاهای متنوع و چرب دچار درد می‌شود.گاهی تهوع و استفراغ همراه با درد وجود دارد.جالب است بدانید كه گاهی درد كیسه صفرا به شانه راست و پشت می‌زند و بیمار دچار ترس می‌شود ولی پس از سونوگرافی، التهاب و سنگ كیسه صفرا دیده می‌شود.و اما موردی كه خیلی شایع‌تر از موارد قبلی است؛
سوء هاضمه بدون زخم است كه 30 درصد موارد را شامل می‌شود و مریض احساس ناراحتی می‌كند.نفخ، تهوع، سیری زودرس و حتی ترش كردن، از علائم دیگری است كه با این مورد همراه است. نكته خیلی مهم كه پزشك نباید از آن غافل شود این است كه سوء هاضمه بدون زخم، اگر در سن بالای 45 سال باشد 2 درصد احتمال سرطان معده وجود دارد.در صورت وجود درد معده و خود درمانی با مصرف آنتی‌اسید یا سایمتیدین (كه در میان مردم شایع است) ممكن است پیشرفت بیماری به بدخیمی منجر شود.
در سنین زیر 45 سال علامت هشداردهنده كدام است؟
كم‌خونی، كاهش وزن، گیركردن غذا و استفراغ‌های پیشرفته.همچنین اگر بیمار زیر 45 سال بگوید پدر یا مادرم سرطان معده داشته‌اند باید حتما آندوسكوپی انجام شود.نكته قابل توجه دیگر اینكه؛ گاهی به ندرت دردهای مربوط به آپاندیسیت حاد می‌تواند از معده شروع شده، به دور ناف و بعد به سمت راست (راست و تحتانی شكم) برود ولی با مراجعه به پزشك، بیمار از درد فوق‌العاده شدید در ناحیه معده شكایت دارد. متاسفانه در مواردی آنتی‌اسید داده شده یا آندوسكوپی انجام می‌شود ولی تشخیص درست داده نمی‌شود.موردی كه بین مردم مرسوم است مصرف نبات و آب داغ است! كه توصیه می‌شود از مصرف آن اجتناب شود؛
زیرا اگر تشخیص آپاندیسیت باشد، نبات داغ باعث افزایش حركات روده و پاره شدن آپاندیس می‌شود، پس تشخیص را به عهده پزشك بگذارید.سوال دیگر پزشك از بیمار كه به تشخیص، كمك بیشتری می‌كند، در مورد Position (وضعیت) بیمار است؛ یعنی پزشك سوال می‌كند در چه وضعیتی درد آرام‌تر می‌شود؟ اگر بیمار بگوید ترجیح می‌دهم بنشینم و به جلو خم شوم، پس درد به لوزالمعده مربوط می‌شود (پانكراتایتیس).این مورد بیشتر در افراد چاق با تری‌گلیسیرید بالا یا افراد مبتلا به سنگ صفراوی دیده می‌شود كه در این افراد درد شدید و بتدریج بیشتر شده، به پشت می‌زند و بیمار را آزار می‌دهد، كه در این مورد نیز پزشك تصمیم مقتضی را خواهد گرفت.پس توجه داشته باشید كه با مراجعه به موقع به پزشك، از هرگونه خوددرمانی بپرهیزید.
