زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحریریه زندگی آنلاین- گروه سلامت 

جهت انجام این آزمایش دستگاه كولونوسكوپ با دقت از طریق مقعد به داخل روده بزرگ عبور داده می‌شود، كولونوسكوپ در حقیقت یك لوله بلند و قابل انعطاف است كه قطر آن در حدود قطر انگشت نشانه دست می‌باشد و دارای یك منبع روشنایی در انتهای خود می‌باشد.

دكتر از طریق نگاه كردن به داخل آن لوله می‌تواند تصویری از لایه پوشاننده روده داشته باشد و بدین طریق می‌تواند دریابد كه آیا در این قسمت درگیری و بیماری وجود دارد یا خیر.

بعضی اوقات پزشك از همین طریق از دیوارة روده نمونه‌برداری می‌نماید. بدین ترتیب كه تكه كوچكی از بافت روده بدون هیچ دردی از طریق كولونوسكوپ برداشته می‌شود.

آمادگی قبل از كولونوسكوپی جهت آماده‌سازی برای داشتن یك كولونوسكوپی واضح، روده بزرگ باید از مواد دفعی و زائد كاملا خالی باشد زیرا در صورت عدم رعایت این مسئله بعضی از نواحی روده ممكن است خوب دیده نشود كه در این صورت آزمایش باید دوباره تكرار شود.

قبل از انجام آزمایش به بیمار دستوراتی جهت آماده ساختن و پاك كردن روده بزرگ داده می‌شود.

استفاده كامل از ماده ملینی كه تجویز شده است از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد البته در موارد كولیت اولسروز شدید و در زمان فعالیت قبل از كولونوسكوپی بهتر است از روغن كرچك استفاده نشود زیرا خطر مگاكولون توكسیك در این موارد زیاد است همچنین افزایش مصرف مایعات شفاف مثل آب، روز قبل از آزمایش، می‌تواند جهت پاكسازی روده بزرگ كمك كننده باشد.

هنگامی كه بیمار جهت انجام آزمایش به محل مراجعه می‌نماید، پزشك آزمایش را برای وی شرح می‌دهد و معمولا از وی خواهد خواست كه یك فرم رضایت‌نامه را امضاء نماید. این كار برای انجام می‌گیرد كه مطمئن شوند بیمار آزمایش و مشكلات احتمالی ناشی از آن را متوجه شده است.

اگر بیمار دچار واكنش حساسیتی نسبت به دارو یا آزمایش است باید این موضوع را حتماً با پزشك و یا پرستار مطرح نماید.

همچنین از بیمار در مورد آندوسكوپی‌های قبلی كه ممكن است انجام داده باشد و یا بیماریهای فعلی وی و نیز داروهایی كه مصرف می‌كند سوال خواهند كرد برای كولونوسكوپی باید بیمار تا حد امكان آرام باشد و از مطرح كردن سوالاتش خودداری نورزد.

از وی خواسته شد لباسش را در بیاورد و روپوش مخصوص را بر تن كند. همچنین ممكن است از وی خواسته شود هرگونه جواهر یا شی فلزی را از خود دور نماید كه به علت وجود قطعه خاصی از دستگاه كه واحد دیاترمی نامیده می‌شود، می‌باشد.

در طی آزمایش در اتاق آزمایش بیمار باید با آرامش به روی تخت بر روی پهلوی چپ خود در حالی‌كه زانوهایش كمی خم شده‌‌اند دراز بكشد یك پرستار در طی انجام آزمایش كنارش می‌ماند.

پزشك ممكن است به وی یك داروی آرامبخش تزریق نماید تا آرام و خواب‌آلود شود. هنگامی كه لوله كولونوسكوپی به آرامی از طریق مقعد، به طرف روده بزرگ عبور داده شود تا روده را متسع نماید و فضای داخل روده واضح‌تر دیده شود این كار می‌تواند باعث شود كه بیمار دردی را كه مانند پیچیدن باد در شكم است، احساس نماید كه البته زیاد طول نمی‌كشد.

همچنین امكان دارد كه در طول آزمایش به بیمار احساس نیاز به اجابت مزاج دست بدهد ولی از  آنجایی كه روده خالی است این احساس واقعی نیست و منجر به دفع مدفوع نمی‌گردد.

معمولا آزمایش كولونوسكوپی حدود 30 دقیقه طول می‌كشد ولی گاهاً ممكن است بیشتر نیز به طول انجامد بعضی اوقات از دستگاه رادیوگرافی با اشعه x نیز در آزمایش استفاده می‌شود.

هنگامی كه آزمایش تمام شده لوله سریعاً و به آسانی بیرون كشیده می‌شود. نمونه گرفته شده از روده كاملا سطحی است و باعث ایجاد زخم نمی‌شود.

بعد از اتمام آزمایش بعد از انجام آزمایش ممكن است بیمار روی تخت حدود 30 دقیقه به حالت درازكش تنها گذاشته شود.

امكان دارد وی احساس دردهای كوچكی شبیه به پیچیدن باد در روده داشته باشد كه معمولا به سرعت برطرف می‌شوند.

رفتن به خانه اگر بیمار بعد از انجام آزمایش قصد دارد به منزل برگردد، ضروری است كه فردی به همراه وی باشد و او را به مقصد برساند هنگامی كه به منزل رسید، باید تمام روز را به طور كامل استراحت نماید.

داروی آرامبخشی كه به وی تزریق شده است معمولا اثری طولانی‌تر از آنچه فكر می‌كند دارد بنابراین باید از رانندگی و كارهایی كه نیاز به هوشیاری دارند، پرهیز كند.

اثر آزمایش و تزریق دارو تا روز بعد از بین خواهد رفت و اكثر بیماران پس از آن می‌توانند به فعالیت‌های روزمره خود بپردازند.

در بسیاری از موارد پزشك می‌تواند پس از انجام كولونوسكوپی بیمار را از نتیجه آن آگاه نماید، البته اگر در طی انجام آزمایش نمونه‌برداری هم شده باشد و یا پولیپ جهت انجام آزمایش برداشته شده باشد، كامل شدن نتیجه آزمایشات منوط به مشخص شدن نتیجه گزارش بررسی نمونه‌های پاتولوژی است.

نكته: در بیماری‌های التهابی روده برای پیگیری وضعیت فعالیت بیماری ضروری است. بیمار هر سال یكبار كولونوسكوپی شود، تا پزشك معالج با بررسی بیماری بتواند در مورد درمان بهتر تصمیم‌گیری نماید.

درمان دارویی بیماری‌های روده

با توجه به ناشناخته بودن علت ایجاد بیماریهای التهابی روده درمان قطعی برای این بیماریها وجود ندارد.

هدف عمده درمان‌هایی كه برای این بیماری تجویز می‌شود، خاموش كردن التهاب در دستگاه گوارش، التیام روده‌ها و بهبود علامت‌های بیماران از جمله اسهال، خونریزی از مقعد و درد شكمی است به عبارت دیگر حملات این بیماری را می‌توان مهار كرد ولی نمی‌توان با دادن یك دارو تا آخر عمر بیماری را ریشه‌كن نمود.

در این بیماری‌ها تنها برای كولیت زخمی درمان قطعی وجود دارد كه برداشتن كامل روده با جراحی است اما در مورد بیماری كرون، چون این بیماری ممكن است بعد از برداشتن روده در سایر قسمت‌های دستگاه گوارش دوباره ظهور كند، درمان قطعی وجود ندارد. درمان‌هایی كه برای این بیماریها وجود دارد را به سه دسته تقسیم می‌كنند:

1- درمان‌های دارویی: در درمان بیماریهای التهابی روده گروه‌های مختلف دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند كه هر گروه دارای ویژگی‌های شیمیایی، كاربردها و عوارض خاص خود می‌باشد. این گروهها عبارتند از:

الف) آمینوسالیسیلات‌ها: داروهایی مانند سولفاسالازین، اسالازین و مسالامین (آساكول) در این گروه قرار می‌گیرند.

این داروها در درمان موارد فعال بیماری و بعد از خاموش كردن فعالیت بیماری، برای نگهداری بیماری در حالت غیر فعال استفاده می‌شوند.

سولفاسالازین متشكل از دو قسمت سولفاتی و سالیسیلاتی است كه قسمت سالیسیلاتی آن اثر ضد التهابی دارد و در هنگام خورده شدن دو قسمت آن در روده كوچك از هم جدا می‌شوند.

قسمت سولفاتی از روده جذب می‌شود و پس از طی مراحلی از طریق ادرار دفع می‌شود. قسمت سالیسیلاتی توسط پوشش قسمت داخلی روده جذب می‌شود و بر روی سلول‌های ایمنی تاثیر می‌گذارد و آزاد كردن موادی را كه باعث التهاب می‌شوند كاهش می‌دهد.

سولفاسالازین عوارضی دارد كه عمدتاً به خاطر قسمت سولفاتی آن است و به قسمت سالیسیلاتی ارتباط ندارد در تركیب داروهایی مانند اسالازین و مسالامین سعی شده است ترتیبی داده شود كه قسمت سالیسیلاتی به صورت مستقیم به كولون منتقل شود و از قسمت سولفاتی استفاده نشود تا عوارض دارو كمتر باشد.

البته با توجه به اینكه در اغلب بیمارانی كه سولفاسالازین مصرف می‌كنند عوارض عمده این دارو ظاهر نمی‌شود و با توجه به اینكه این دارو، تنها دارویی از این دسته است كه در ایران تولید می‌شود و مصرف آن ارزان و مقرون به صرفه است پزشكان متخصص گوارش آن را بیشتر از بقیه داروهای این دسته تجویز می‌كنند و در صورت بروز عوارض آن یا عدم پاسخ داروهای دیگر این دسته تجویز می‌شوند.

عوارض عمده سولفاسالازین در كل در حدود  25 تا 30 درصد بیماران دیده می‌شوند. این عوارض به دو دسته تقسیم می‌شوند:

عوارضی كه با دوز دارو ارتباط دارند و با افزایش دوز ایجاد می‌شوند و در مقادیر كم دارو وجود ندارد

تهوع

استفراغ

بی‌اشتهایی

سوء جذب اسیدفولیك

سردرد

ریزش مو

عوارض غیر وابسته به دوز دارو عبارتند از:

لكه‌های پوستی

كم خونی

كمبود گلبول‌های سفید

هپاتیت

عوارض ریوی

ناباروری در مردان

ب) كورتیكواستروئیدها: این گروه كه بیشتر به داروهای كورتونی معروف هستند، عمدتاً در زمانی به كار می‌روند كه بیماری در حالت فعال می‌باشد و پزشك با كاربرد این داروها سعی می‌كند كه التهاب روده‌ها و علائم این بیماری را به سرعت تخفیف دهد تا بیمار دچار مشكلات ناشی از طولانی شدن زمان فعالیت بیماری نگردد.

بسته به وسعت و شدت بیماری این داروها به دو صورت موضعی و خوراكی مصرف می‌شوند در مواردی كه درگیری محدود به قسمت‌های انتهایی روده بزرگ (ركتوم) می‌باشد این داروها به صورت تنقیه مصرف می‌شوند و در موارد گسترده‌تر به صورت خوراكی استفاده می‌شوند مهمترین داروی این گروه كه به صورت خوراكی مصرف می‌شود، پردنیزولون است كه به شكل قرص‌های 5 میلی‌گرم در بازار وجود دارد.

توجه: در موارد بسیار شدید و گسترده بیماری و مواردی كه بیماری به صورت ناگهانی شدت پیدا كند ممكن است كه بیمار به درمانهای معمول جواب ندهد و نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشد كه در این حالت ممكن است كورتیكوستروئید در مقادیر بالا به صورت وریدی برای بیماران تزریق شود تا پاسخ مناسب به درمان وجود داشته باشد.

اگرچه كورتیكوستروئیدها داروهای بسیار موثری هستند اما در عین حال عوارض زیادی دارند بنابراین مصرف آنها باید در تمامی موارد تحت نظر پزشك صورت گیرد.

گاهی بیماران بدون اطلاع پزشك خود به ادامه درمان با كورتون به صورت خودسرانه ادامه می‌دهند این مسئله می‌تواند خطراتی برای بیمار ایجاد كند.

عوارض عمده كورتیكوستروئیدها

بی‌خوابی

تغییرات خلق و خو (افسردگی و اضطراب و...)

پرخوری

تعریق

تغییرات قندخون

در موارد استفاده طولانی مدت از این داروها (حتی در دوزهای پایین) ممكن است عوارض زیر نیز در بیماران مشاهده شود:

چاقی صورت (صورت ماه شكل)

جوش‌های صورت

پرمویی

ج) داروهای تنظیم كننده فعالیت سیستم ایمنی چون ایجاد التهاب در بیماریهای التهابی روده ناشی از فعالیت نامناسب سیستم ایمنی بدن می‌باشد، گروهی از داروها از طریق تنظیم فعالیت این سیستم می‌توانند باعث كاهش التهاب شوند. این داروها شامل آزاتیوپرین (ایموران) و S-مركاپتوپورین (پورینتول)، متوتروكسات و سیكلوسپورین می‌باشند.

این گروه از داروها معمولا به صورت خوراكی تجویز می‌شوند. ولی متوتروكسات به صورت تزریق عضلانی و در فرم‌های شدید بیماری، سیلكوسپورین به صورت تزریق وریدی نیز استفاده می‌شود.

این داروها بیشتر در مواردی مصرف می‌شوند كه بیمار به استروئید یا داروهای آمینوسالیسیلاتی جواب ندهد.

عوارض كورتیكوستروئیدها

تب

تهوع و استفراغ

ضایعات پوستی