دکتر محمدجعفر فره‌وش؛ فوق‌تخصص گوارش و كبد، عضو هيات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
عوارض زخم‌های پپتیک
خونريزی:
ونریزی شایع‌ترین عارضه زخم‌ها است که به صورت ناگهانی اتفاق افتاده و گاهی کشنده هستند و زمانی اتفاق می‌افتد که زخم به عروق خونی برخورد كرده و باعث خوردگی آنها شود. به علت شبکه خون‌رسانی وسیع معده و اثنی‌عشر بعد از از بین رفتن لایه مخاطی سطح دستگاه گوارش نوبت به عروق خونی زیر مخاط می‌رسد. بسته به شدت خونریزی از مدفوع تیره تا افت شدید فشار خون و حتی شوک متغیر است.
پرفوراسیون:
فوراسیون عارضه دیگری است که باعث ریخته شدن ترشحات معده و اثنی‌عشر به داخل حفره شکم می‌شود و به شدت دردناک و کشنده است. عارضه پرفوراسیون زخم‌ها در 10درصد بیماران مبتلا به زخم می‌باشد. در موارد کمتری تنگی راه خروجی معده در اثر زخم اتفاق می‌افتد که موجب استفراغ و نفخ شکم بیمار بعد از خوردن غذا می‌شود.
تشخیص زخم‌های پپتیک
بررسی آنتی‌بادی H.pylori سرم فقط در مطالعات اپیدمیولوژیک و در افراد جوان قبل از درمان انجام می‌شود. همچنين انجام آندوسکوپی و تست اوره آز نيزدر افراد بالاتر از 40 سال و افرادی که علايم خطر دارند توصیه می‌شود. از روش‌های تشخیصی دیگر تست آنتی‌ژن مدفوع، تست تنفس اوره با کربن نشاندار است. در افراد جوان ابتدا یک دوره درمان با داروهای کاهش‌دهنده اسید توصیه می‌شود و درصورت عدم بهبود علايم قدم بعدی تست سرولوژی H.pylori می‌باشد.
در صورت عدم پاسخ مناسب انجام اندوسکوپی توصیه می‌شود. آندوسکوپی فوقانی روش تشخیص انتخابی در موارد مشکوک به بیماری اولسر پپتیک است. این روش بسیار حساس و امکان مشاهده مستقیم زخم و درصورت نیاز انجام بیوپسی را دارا است. همچنین آندوسکوپی امکان تمایز زخم‌های خوش‌خیم را از زخم‌های بدخیم مسیر می‌سازد. در آندوسکوپی علاوه بر مشاهده مخاط مری، معده و اثنی‌عشر انجام بیوپسی و بررسی وجود H.pylori انجام می‌شود.
در افراد دچار سوء‌هاضمه بدون وجود زخم در صورت درمان هلیکوباکتر از هر 15نفر تنها 1 نفر سود می‌برد. از این رو در افراد بدون علامت و یا سوء‌هاضمه خفیف بررسی هلیکوباکتر از طریق آزمایش خون ضرورتی ندارد. در بیماران با سن بالاتر از 45 سال در مواردی که این علايم بیش از دو هفته ادامه یابند انجام آندوسکوپی ضروری است. حدود 4 درصد زخم‌های معده توسط تومور‌های سرطانی ایجاد می‌شوند. از این رو در این بیماران آندوسکوپی و نمونه‌برداری ضروری است. زخم‌های اثنی‌عشر در اکثر موارد خوش‌خیم بوده و نیازی به نمونه‌برداری ندارند. گفتني است، روش‌های رادیولوژی در مقایسه با آندوسکوپی از حساسیت کمتری برخوردار می‌باشند.
درمان اولسر پپتیک
درمان اولسر پيپتيك بسته به علت آن (مانند مصرف NSAID)، و برقراری تعادل میان ترشح اسید و حفاظت مخاطی است. داروهای H2-blocker (مانند سایمتیدین، رانیتیدین و فاموتیدین)، داروهای مهارکننده پمپ پروتون، محافظت‌کننده‌های مخاطی از داروهای خط اول می‌باشند. در بیماران مبتلا به عفونت H.pylori از داروهای ترکیبی حداقل دو آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. زخم‌ها همچنین در اثر داروهایی نظیر آسپرین و یا سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ایجاد می‌شوند.
افرادی که زخم معده و اثنی‌عشر دارند، با مصرف بعضی از مواد غذایی سنگین، غذاهای ترش، قهوه و الکل و مصرف دخانیات دچار تشدید علايم و برگشت مجدد زخم می‌شوند. البته تاثیر تغذیه به تنهایی درایجاد زخم ثابت نشده است، ولی به نظر می‌رسد ایجاد زخم با استرس رابطه مستقیم داشته باشد و افرادی که مشاغل پراسترس دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند و استرس‌های شدید و ناگهانی باعث خراش‌های ریزی در معده می‌شود که زخم استرس یا stress ulcer نامیده می‌شود. کسانی که دچار تصادفات شدید یا سوختگی شدید یا ضربات مغزی شدید شده‌اند، مستعد ابتلا به stress ulcer می‌باشند که البته این نوع زخم دستگاه گوارش موقتی است و با بهبودی شرایط بیمار، از بین می‌رود.
