دكتر محمدرضا بلورساز؛ فوق تخصص عفونی اطفال
همانطور كه می‌دانید سرفه مزمن، به مواردی گفته می‌شود كه سرفه بیمار بیش از مدت سه هفته به طول بیانجامد.سرفه مزمن به علل مختلف ایجاد می‌شود، كه در این مقاله به شایع‌ترین علل آن می‌پردازیم.
علل مختلفی كه باعث ایجاد سرفه مزمن می‌شود
1- عفونت‌های دستگاه تنفس كه در رأس آن بیماری‌هایی مانند پنومونی، آبسه ریه، پلورزی ریه، وجود كیست هیداتیك، كیست‌های مادرزادی، بیماری سل (از علل بسیار مهم)، برونشكتازی (از علل شایع سرفه مزمن) هستند. 2- بیماری‌های آلرژیكه كه در رأس آن بیماری آسم است. 3-Hyper Sensitivity Pneumonitis
4- بیماری‌های ارثی مانند: الف) Cystic Fibrosis در این بیماری ترشحات راه‌های هوایی بسیار غلیظ می‌شود، غلظت ترشحات، باعث كاهش حركت مژك‌ها شده، كه متعاقب آن بیماری عفونی شدید ایجاد می‌شود.
ب- بیماری Imotile Cilliary Syndrome كه در این بیماری، مژك‌های راه‌های هوایی دچار نقص بوده و قادر نیستند به درستی وظایف خود را انجام دهند. (در این مژك‌ها اسیدآمینه‌ای كه به طور معمول باعث كار صحیح مژك‌ها می‌شود وجود ندارد)، این بیماران به علت عدم كاركرد صحیح مژك‌ها دچار عفونت‌های مكرر دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی می‌شوند.
ج) بیماری نقص سیستم ایمنی (بیماری بسیار مهمی است) در این گروه بیماران، به علت وجود نقص سیستم ایمنی مادرزادی كمبود ایمنی سلولار یا هومورال ایجاد شده، یا بیماران دچار نقص ایمنی فاگوسیتوز هستند.
5- وجود جسم خارجی، به هر علتی كه جسم خارجی وارد ریه شود، بیمار دچار سرفه مزمن خواهد شد.6- ریفلاكس در كودكانی كه دچار برگشت غذا می‌شوند، در این حالت غذا از معده وارد دستگاه تنفس می‌شود و باعث ایجاد سرفه‌های مكرر و ممتد می‌شود.
7- فشاری كه بر روی راه‌های هوایی وارد می‌شود از جمله علل آن تومورها، غدد لنفاوی، جسم خارجی، كیست‌ها و آنومالی‌های عروقی كه باعث ایجاد فشار بر راه‌های هوایی شده و سرفه مزمن بروز می‌كند.
8- آنومالی‌ها مانند: تراكئومالاسی یا برونكومالاسی كه در این حالت شلی تراشه یا برونش باعث خوابیدن تراشه یا برونش رویهم و ایجاد سرفه مزمن می‌شود.9- تومورهای داخل یا خارج برونش 10- هموسیدوز (خونریزی ریه)
11- بیماری آلوئولار پروتئینوزیس، در این حالت در داخل آلوئول‌ها، تجمع پروتئین وجود دارد كه باعث ایجاد سرفه مزمن می‌شود.
12- فیبروز ریه.
علل شایع سرفه مزمن
این علل به ترتیب الویت شامل موارد ذیل می‌باشد:
1- سینوزیت 2- وجود جسم خارجی 3- آسم 4- بیماری‌های عفونی از جمله بیماری سل بنابراین اگر بیماری دچار سرفه مزمن باشد، باید سه علل اول كه جزو علل مهم است به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
اقدامات تشخیصی
اولین اقدام تشخیصی پس از معاینه بیمار، رادیوگرافی ریه و سینوس و سپس انجام تست تنفس است. سپس بررسی آزمایشات ترشحات حلق و بینی، آزمایش خون، انجام باریوم سووالو (جهت بررسی ریفلاكس)، بررسی وضعیت آلرژن‌ها (آیا در محیط اطراف بیمار آلرژی وجود دارد؟) و انجام سی‌تی‌اسكن ریه، انجام تست‌های دیگر كه بنا بر تشخیص پزشك معالج صورت می‌گیرد.
لازم به ذكر است كه انجام هر یك از تست‌های فوق، براساس تشخیص پزشك با توجه به علائم بیماری صورت می‌گیرد. در صورت طبیعی بودن آزمایشات فوق، تشخیص سرفه‌های عصبی داده می‌شود.
سرفه‌های عصبی
در سرفه‌های عصبی یا سرفه‌های عاداتی علی‌رغم اینكه بیمار سرفه می‌كند، ولی هیچ مشكل ارگانیك وجود ندارد.
خصوصیت سرفه‌های عصبی
1- بیمار شب‌ها سرفه ندارد، فقط روزها سرفه می‌كند. 2- به محض وارد شدن یك استرس به بیمار، سرفه شروع می‌شود و با قطع شدن عامل استرس بلافاصله سرفه قطع می‌شود.3- در بررسی‌های آزمایشگاهی و عكس رادیوگرافی نیز هیچ مشكلی وجود ندارد.
درمان سرفه‌های مزمن
درمان سرفه‌های مزمن علامتی و براساس عامل تشخیصی پزشك است.فرضا در بیمار مبتلا به آسم باید درمان آسم صورت گیرد. در بیماری كه سرفه به علت وجود جسم خارجی است باید برونكوسكوپی انجام شود و جسم خارجی، درآورده شود. بیمار با نقص سیستم ایمنی باید مورد بررسی قرار گیرد.
بیماری كه دارای كیست در داخل ریه است، بایستی تحت عمل جراحی قرار گیرد، بیماری كه دارای ناهنجاری عروقی است، باید تحت نظر باشد و در نهایت بیماری كه دارای بیماری با زمینه ارثی است، باید توضیحات لازم در مورد آینده بیماری برای بیمار داده شود.
