زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحریریه پزشك امروز

برای شمارش، آزمودن و طبقه‌بندی‌کردن اجزای معلق درون مایع، یا سیال (با استفاده از آنالیز شیمیایی و فیزیکی) از دستگاه ردیاب الکترونیکی(نوری) فلوسیتومتر استفاده می‌شود.

ساختار فیزیکی – مکانیکی دستگاه‌

در این دستگاه، یک پرتو نوری تک‌فرکانس و تک‌رنگ(اغلب لیزر) روی جریان متحرک مایع هدایت می‌شود. به‌طوری‌که یکی از دتکتورها (ردیاب‌ها)، در امتداد اشعه لیزر و چندین دتکتور (ردیاب) به‌صورت عمودی در یکسوی آن قرار گیرند. هریک از ذرات معلق پس از برخورد نور (لیزر) در جهت‌های مختلف پخش می‌شوند که نور فلورسنت در دتکتورها (ردیاب‌ها)، باعث تحریک این ذرات می‌شود.

این ذرات پس از تحریک‌شدن، نوری ساطع می‌کنند با فرکانسی پایین‌تر از فرکانس اصلی. آمیزش ذرات یا نور و ساطع‌شدن اشعه، توسط دتکتورها (ردیاب‌ها) جمع‌آوری می‌شوند. حال با آنالیز‌کردن مقدار نوسان نور در هر دتکتور (ردیاب)، ‌می‌توان به ساختار و فعالیت فیزیکی وشیمیایی هر ذره پی‌برد. اطلاعات جمع‌آوری شده به پردازشگر رایانه رفته و اطلاعات آن به‌صورت نمودار 2 یا 3 بعدی رسم می‌شود. FSC

وابسته به حجم سلولی و  SSCمربوط به ساختار و پیچیدگی درون ذره است (شکل هسته و چگونگی غشاء) در حال حاضر فلوسیتومتری جدیدی به بازار آمده که نیاز به فلورسنت ازآن حذف شده و فقط از متفرق کننده نور کمک گرفته می‌شود. چند نمونه از کارهایی که این دستگاه انجام می‌دهد، شامل موارد زیر است‌:

- حجم و مورفولوژی RBC رنگدانه‌های سلول چرخهDNA

- RNA تغییرات پروتئین‌ها بررسی CD مارکر‌ها به‌ویژه در لوسمی و بیماری‌های لوکوسیتی

- آنتی‌ژن‌های داخل سلولی وحتی هسته‌ای

- الکترولیت‌ها و PH داخل‌سلولی

 سیالیت غشا

 پرتویی از طول موج معین (معمولا نور لیزر‌) بر ذرات موجود در یک ماده هیدرودینامیکال تابانده و متمرکز می‌شود. در این قسمت باید اسکتر را تعریف کرد: « نوری که از درون جسم عبور می‌کند و از آن ساطع می‌شود، اسکتر گویند» تعدادی دتکتور (ردیاب) و یا آشکار‌ساز درون دستگاه و در نقطه عبور نور تعبیه شده است‌. یکی از آن‌ها در مقابل خط پرتو نوری و دیگری اسکتر جانبی است که به‌صورت عمود نسبت به منبع نور قرار دارد.

علاوه‌بر این، تعدادی دتکتور (ردیاب) فلورسانس در دستگاه تعبیه شده است‌. اندازه ذرات عبوری از مقابل نور‌، 2/0 تا 150 میکرومتر است سلول‌های مورد سنجش با معرف‌های خاص مخلوط‌شده (‌اغلب رنگ‌های فلوئورسنت که فلوئولوروکروم‌ها نامیده می‌شوند به‌همراه آنتی‌بادی‌های منوکلونال) و سپس به‌صورت خودکار در یک جریان مایع به صورت سوسپانسیون در ‌آمده و در یک مایع واسط تحت فشار به اطاق سنجش انتقال داده می‌شوند.

جریان نمونه قبل از ورود به اتاق به‌طور هیدرودینامیک متمرکز شده و یک محلول پوشاننده جریان را احاطه می‌کند و به این ترتیب جریانی لایه‌لایه ایجاد می‌شود. به این ترتیب سلول‌ها در یک مسیر تک سلولی دقیق، که از ناحیه نوری عبور می‌کند، محدود می شوند. در این ناحیه سیستم رد‌یاب سلول‌ها را با‌سرعت حداقل شمارش 20000 سلول در ثانیه مورد سنجش قرار می‌دهد‌.

زمانی که سلول‌ها از اتاق سنجش می‌گذرند، توسط پرتوی از نور تک‌رنگ لیزری یا نور ناشی از لامپ قوس جیوه، مورد تابش قرار می‌گیرند؛ سپس نور ساطع‌شده از سلول‌ها؛ از نظر میزان پراکندگی و فلوئورسانس مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد. لوله‌هایی نور‌های منعکس شده و منتقل شده را ردیابی کرده و از طریق پیام‌های الکترونیکی نتیجه را به مرکز محاسبه سیستم الکترونیکی ارسال می‌کنند. پیام‌های مذکور توسط مرکز محاسبات مرتب‌شده و اهمیت آن مورد ارز‌یابی قرار می‌گیرد.

برخی از فلو‌سیتومترها توانایی مرتب‌کردن سلول‌ها، برای فراهم‌کردن انواع سلولی مشخص را دارند.  با خروج جریان نمونه از اتاق ردیابی، یک کریستال پزوالکتریک (‌کریستالی که یک نیروی مکانیکی و ولتاژی متناسب فراهم می‌آورد) به لرزش در آمده و جریان نمونه را می‌شکند. بر پایه معیارهای از پیش‌تعیین شده سلول‌های مخصوص، که دارای بار کامل مثبت یا منفی هستند، به‌طرف ظروف مخصوص خود منحرف می‌شوند، سپس مایع باقی‌مانده و سلول‌ها به‌عنوان ماده زاید دور ریخته می‌شوند. در این تکنولوژی ترتیب سلول‌ها نیازی به تشکیل قطره نداشته و در محیطی کاملا مسدود صورت می‌پذیرد. بنابر‌این تشکیل آئروسل و احتمال آلودگی با نمونه‌های مضر کاهش می‌یابد.

سه اصل مهم، در فلوسایتو متری عبارتند از:

الف- یکنواخت‌بودن جریان عبور سلول‌ها

ب- یکنواخت‌بودن غلظت سیال و محلول شیذ(مایعی که سلول‌ها در آن شناورند)

ج- یکنواخت‌بودن فشار مکش و ترزیق ذرات

دستگاه از چند قسمت تشکیل می‌شود‌

1- جریان مایع یا محلول شیذ‌: کار این مایع غلیظ، این است که فلوسل‌ها را تک تک از مقابل نور عبور می‌دهد.

2- سیستم نوری :‌اغلب از لامپ‌های جیوه – زنون استفاده می‌شود‌. سایر لیزر‌ها (دیودی‌–‌آرگون‌–‌کیریپتون – UV‌و‌...‌) بنا به نیاز و بر اساس سیستم دستگاه استفاده می‌شوند .‌

3- ردیاب‌(ADC) : تبدیل اندیکس‌های آنالوگی به دیجیتال را انجام می‌دهد‌. حالت‌های اسکتر و آنالیز و تبدیل داده‌ها به زبان دیجیتالی، توسط این بخش انجام می‌شود .‌

تقویت‌کننده سیستم (آمپلیفایر)

6- رایانه برای تجزیه و تحلیل سیگنال فرآیند جمع‌آوری داده‌ها توسط فلوسایتومتر Acquisition نامیده می‌شود که با اتصال یک رایانه به دستگاه و نرم افزار مربوطه، انجام می‌شود‌. با استفاده از نرم‌افزار می‌توان پارامتر‌های مربوط به نوع ذره (مانند ولتاژ) را تغییر داد.  امروزه دستگاه‌های مختلفی با مارک‌های متفاوت وارد بازار شده‌اند که دارای 4 لیزر و 18 ردیاب (دتکتور) فلوروسنت هستند .

کاربری دستگاه‌

تشکیل سوسپانسیون‌های تک سلولی موجب خطا در جواب‌دهی آزمایش می‌شود.

نگهداری دستگاه‌

دستگاه‌های مورد استفاده باید بر اساس توصیه‌های سازنده، کالیبره شود؛ به‌‌گونه‌ای که شدت نور فلورسانس با کمترین تغییر پراکندگی نور و جذب سیگنال‌های نوری باشد.

خرید دستگاه

 مهمترین نکته در خرید این دستگاه، خدمات پس از فروش و دوره ویژه آموزش کاربران است.