تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
با افزایش سن و پیری، تغییراتی در قلب و رگ‌های خونی رخ می‌دهد. برخی از این مشكلات اگر درمان نشوند به بیماری قلبی منجر می‌گردد. قلب دو بخش دارد: بخش راست كه خون را به ریه‌ها می‌رساند تا اكسیژن دریافت و دی‌اكسیدكربن را دفع كند و بخش چپ قلب نیز خون حاوی اكسیژن را به سرتاسر بدن می‌فرستد.
خون از طریق رگ‌ها از قلب به تمام قسمت‌های بدن جریان می‌یابد. این رگ‌ها وقتی شاخه‌شاخه می‌شوند، كوچك‌تر و كوچك‌تر می‌شوند تا به بافت‌های بدن برسند و در واقع در بافت‌ها تبدیل به مویرگ‌های بسیار نازك می‌شوند. این مویرگ‌ها اكسیژن و مواد مغذی را به بافت‌ها می‌رسانند و دی‌اكسیدكربن و مواد زائد را دریافت می‌كنند. سپس رگ‌های كوچك در كنار هم جمع شده و بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شوند تا به سیاهرگ‌ها تبدیل شوند و خون را دوباره به قلب برسانند. قلب یك سیستم تنظیم كننده طبیعی دارد كه ضربان قلب را كنترل می‌كند.
برخی از مسیرهای این سیستم باعث افزایش بافت‌های الیافی و ذخایر چربی می‌شوند. تنظیم كننده طبیعی برخی از سلول‌های خود را از دست می‌دهد و این تغییرات باعث كندتر شدن ضربان قلب می‌شود. افزایش نسبی اندازه قلب، مخصوصا بطن چپ، اتفاق چندان شایعی نیست، اما باعث می‌شود دیواره رگ‌ها ضخیم‌تر شود و میزان خونی كه وارد حفره‌های قلب می‌شود، كاهش یابد و با آنكه اندازه قلب بزرگ‌تر شده است، قلب كندتر از قبل كار می‌كند.
تغییرات قلب باعث می‌شود كه ECG افراد سالم اما پیر با ECG افراد سالم و جوان متفاوت باشد. ریتم نامنظم قلب مثل انقباض بی‌نظم رشته‌های عضلانی در میان افراد پیر و سالخورده، وضعیت شایعی است كه معمولا در اثر بیماری قلبی به وجود می‌آید. تغییرات طبیعی قلب، كندتر شدن روند نوسازی سلول‌های عضلات قلب، كلفت‌تر شدن دریچه‌های داخلی قلب كه جریان خون را كنترل می‌كنند و صدای اضافی قلب در اثر سفت‌تر شدن دریچه‌های قلب، از مهم‌ترین تغییرات قلب در دوران پیری است.
رگ‌های خونی
گیرنده‌هایی كه گیرنده‌های فشار نام دارند، فشار خون را كنترل و برخی تغییرات را در آن ایجاد می‌كنند تا همه به یك اندازه متعادل بماند؛ به خصوص وقتی كه فرد موقعیتش تغییر می‌كند یا مثلا ورزش می‌كند. با افزایش سن و سال این گیرنده‌ها به طور تدریجی حساسیت خود را از دست می‌دهند؛
به همین دلیل افراد پیر دچار فشار خفیف اُرتوستاتیك می‌شوند. یعنی وقتی از حالت درازكش و یا نشسته به حالت ایستاده در می‌آیند، فشار خون كمی پایین می‌آید. این اتفاق با احساس سرگیجه و سستی همراه است؛ چرا كه خون با فشار كمتری به مغز می‌رسد.
دیواره مویرگ‌ها كم‌كم ضخیم می‌شود و به همین دلیل تبادل مواد مغذی و مواد زائد به كندی صورت می‌گیرد.
شریان اصلی قلب (آئورت) ضخیم‌تر می‌شود و انعطاف‌پذیری آن نیز كاهش می‌یابد. كه به علت تغییر در بافت دیواره رگ‌های خونی است. این اتفاق باعث افزایش فشار خون و سخت‌تر كردن قلب و در نتیجه ضخیم‌تر شدن عضلات قلب می‌شود. سایر رگ‌ها و شریان‌ها نیز كلفت‌تر و سفت‌تر می‌شوند و به همین علت بسیاری از افراد مس دچار افزایش فشار خون می‌گردند.
خون
خون نیز با افزایش سن و سال تغییراتی می‌كند. یكی از این تغییرات كاهش آب بدن است؛ به طوری كه مایع كمتری در جریان خون دیده می‌شود و حجم خون كاهش می‌یابد.
تعداد سلول‌های قرمز خون و متعاقبا هموگلوبین و سطح هما تكُریت نیز كاهش می‌یابد. این روند با احساس خستگی همراه است. اغلب سلول‌های سفید خون در همان تعداد و اندازه قبلی می‌مانند و فقط برخی از آنها كه برای ایمنی بدن اهمیت دارند، كاهش می‌یابند و به همین دلیل توانایی برای مقابله با باكتری‌ها نیز كاهش می‌یابد.
تاثیر این تغییرات
در شرایط معمولی، قلب عادی خود را دارد؛ اما در سنین پیری قلب توانایی كافی برای پمپاژ زیاد را ندارد؛ بنابراین نمی‌تواند فشار كاری زیاد را تحمل كند. برخی از چیزهایی كه باعث افزایش حجم كار قلب می‌شوند عبارتند از:
برخی داروهای خاص
استرس‌های عاطفی و روانی
فشار شدید جسمی
بیماری
عفونت
برخی آسیب‌ها و صدمات
مشكلات شایع دیگر
آنژین (ورم گلو): به درد قفسه سینه می‌گویند كه در اثر كاهش جریان خون در عضلات قلب رخ می‌دهد در این حالت، تنفس كوتاه‌تر می‌شود و ممكن برخی حملات قلبی فرد را تهدید كند.
نامنظم شدن ریتم ضربان قلب
كم خونی: در اثر سوء تغذیه، عفونت‌های شدید، از دست دادن مقداری خون از طریق سیستم گوارشی و یا در اثر برخی بیماری‌های دیگر ایجاد می‌شود.
تصلب شرایین
این اتفاق در این سنین (سنین پیری) بسیار شایع است. ته نشین و رسوبات چربی در رگ‌های خونی باعث نازك‌تر شدن و بعد مسدود شدن آنها می‌شود.
نارسایی قلبی نیز در این دوران شایع است؛ به خصوص در افراد بالای 75 سال.
بیماری شریان‌های كرونری: در اثر تصلب شرایین رخ می‌دهد.
بیماری رگ‌های خونی و قلب: در اثر فشار خون بالا و یا فشار خون بسیار پایین ایجاد می‌شود.
بیماری دریچه قلب: در اثر تنگ شدن آئورت یا باریك شدن دریچه آئورت به وجود می‌آید.
خطر سكته در اثر كاهش جریان خون در مغز رخ می‌دهد.
سایر مشكلات عبارتند از:
لخته‌های خونی، ترومبوزیس رگ‌های عمیق، واریس، بیماری‌های دوره‌ای عروق.
پیشگیری
شما می‌توانید اقداماتی را برای محافظت از سیستم گردش خون در بدن‌تان انجام دهید. كنترل فشار خون، میزان كلسترول بدن، دیابت، چاقی و سیگار كشیدن به افزایش سلامت قلب و عروق كمك می‌كند.
یك برنامه غذایی سالم را دنبال كنید. مقدار كافی چربی‌های سالم دریافت و وزن خود را نیز كنترل كنید.
مرتبا ورزش كنید تا دچار چاقی و افزایش وزن نشوید و در ضمن میزان قند خون‌تان نیز كنترل شود.
ورزش كردن كمك می‌كند تا میزان استرس كاهش یابد.
به طور مرتب قلب خود را چك كنید (به پزشك متخصص مراجعه كنید).
فشار خون خود را نیز چك كنید؛ به خصوص اگر به دیابت، بیماری قلبی، مشكلات كلیوی یا برخی بیماری‌های دیگر دچار هستید.
اگر میزان كلسترول خون‌تان طبیعی است، باز هم به طور مرتب آن‌را چك كنید؛ مخصوصا اگر به یكی از بیماری‌های فوق دچار هستید.
ورزش‌های متوسط یكی از بهترین راه‌ها برای حفظ سلامت قلب است؛ پس به طور متوسط اما مداوم ورزش كنید.
افرادی كه به طور مرتبط ورزش می‌كنند، كمتر دچار چربی‌های اضافی بدن می‌شوند، كنتر سیگار می‌كشند و كمتر به بیماری‌های قلبی مبتلا می‌گردند.
