زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر منوچهر قارونی؛ متخصص قلب و عروق

چربی خون یك موضوع علمی مورد توجه پزشكان و دانشمندان مختلف در طول چندین سال گذشته است. با اینكه در سی‌ سال اخیر پژوهش‌های گسترده‌ای توسط پزشكان و دانشمندان در مورد چربی‌های خون انجام شده، ولی هنوز نقش مؤثر و معین چربی‌های خون در ایجاد بیماری‌های قلبی مورد بحث و بررسی است.

توجه و علاقه‌مندی به این مسأله به حدی است كه گاهی به نظر می‌رسد بعضی از دست‌اندركاران امیدهای خود را به جای حقایق گزارش می‌كنند. ما سعی خواهیم كرد كه یك روش منطقی برای روشن كردن اختلاف بین نتایجی كه با حقیقت مطابق دارد و نتایجی كه ممكن است نزدیك به حقیقت باشد اتخاذ كنیم.

در ابتدا لازم به ذكر است كه میزان چربی خون به میزان چربی غذا بستگی دارد؛ یعنی مصرف غذاهای چرب باعث ازدیاد چربی خون و عدم مصرف آنها باعث كاهش چربی خون می‌شود، ولی تنها عامل تعیین‌كننده مقدار چربی خون میزان مصرف چربی موجود در غذا نیست و عوامل متعدد دیگری نیز وجود دارند.

چربی‌های خون كدامند؟

دو چربی مهم خون یكی كلسترول و دیگری تری‌گلیسرید است. چربی‌های خون به صورت آزاد درخون جریان ندارند، بلكه به همراه پروتئین و فسفولیپید تركیباتی ایجاد می‌كنند كه لیپوپروتئین نامیده می‌شود. لیپوپروتئین‌ها حامل كلسترول و تری‌گلیسرید هستند كه طبقه‌بندی آنها براساس خواص فیزیكی مواد تشكیل‌دهنده آنها صورت می‌گیرد و بحث درباره آنها در این مختصر نمی‌گنجد.

آیا بالا رفتن كلسترول در خون باعث افزایش بیماری سرخرگ‌های قلب می‌شود؟

بله این رابطه بسیار قوی است. در كشورهایی كه متوسط میزان كلسترول خون افراد بالاتر است، مرگ و میر در اثر بیماری‌های قلبی بیشتر از كشورهایی است كه متوسط میزان كلسترول خون افرادكمتر است. حتی در یك كشور نیز افرادی كه میزان كلسترول خون آنها بالاتر است، احتمال این كه دچار بیماری‌های قلبی شوند، بسیار بیشتر است.

دركشور انگلستان یك مرد با داشتن 300 میلی‌گرم كلسترول در دسی‌لیتر خون، از مردی 150 میلی‌گرم كلسترول در دسی‌لیتر خون، سه بار بیشتر در معرض خطر مرگ در اثر بیماری‌های قلبی قرار دارد. البته بالا بودن كلسترول خون، موجب افزایش خطر بیماری‌های قلبی در همه افراد نمی‌شود. اگر كلسترول اضافی خون، به شكل HDL باشد، خود یك عامل جلوگیری‌كننده از بروز ناراحتی‌های قلبی محسوب می‌شود.

متأسفانه كلسترول خون اكثر افراد به شكل LDL است و بالا رفتن این نوع كلسترول، همیشه با خطر افزایش و ایجاد بیماری‌های سرخرگ‌های قلب همراه است و به همین علت افزایش كلسترول خون، معمولاً در ارتباط مستقیم با افزایش خطر ابتلا به بیماری سرخرگ‌های قلبی است.

چرا افزایش كلسترول خون باعث ایجاد بیماری‌های قلبی می‌شود؟

پاسخ این پرسش كمی پیچیده است. تصلب شرائین از مشكلات موجود در نزد انسان‌هاست و در حیوانات آزمایشگاهی چنین بیماری ایجاد نمی‌شود. بنابراین با بررسی‌های آزمایشگاهی، مستقیماً نمی‌توان به این سوال پاسخ داد با خوراندن غذاهایی كه به طور غیرطبیعی دارای چربی فراوان هستند، می‌توان در حیوانات آزمایشگاهی، نوعی بیماری سرخرگی ایجاد كرد، ولی اكثر متخصصان معتقدند كه این بیماری سرخرگی مشابه بیماری سرخرگی انسان‌ها (تصلب شرائین) نیست.

گروهی بر این عقیده‌اند كه كلسترول، به طور طبیعی بین دیواره سرخر‌گ‌ها و خون به صورت دو جانبه جذب و دفع می‌شود كه در حالت عادی تعادلی در این رابطه وجود دارد.

اما چنانچه این تعادل به هر دلیل به هم بخورد (مثلاً به علت افزایش میزان كلسترول در خون)، آنگاه تصلب شرائین با جمع شدن كلسترول در دیواره سرخرگ‌ها خودنمایی خواهد كرد و یا بعضی از لیپو پروتئین‌های مشخص كه دارای كلسترول می‌باشند، ممكن است سبب تحریك سلول‌های دیواره سرخرگ‌ها برای تقسیم شدن شوند و این عمل، موجب بر هم خوردن ساختمان داخلی دیواره سرخرگ‌ها و در نتیجه تصلب شرائین شود. تمام این مكانیزم‌ها در حال حاضر تحت بررسی قرار دارند تا شاید علت اصلی شناخته شود.

علت افزایش چربی‌های خون چیست؟

در تعداد كمی از افراد، این مشكل به صورت ارثی وجود دارد. میزان چربی خون این افراد، بالاتر از حد طبیعی است و گاهی این چربی به صورت توده‌هایی زیر پوست انباشته می‌گردند. در تعدادی از افراد این خانواده بیماری سرخرگ‌های قلب، ممكن است از سنین خیلی پایین ایجاد شود.

البته این مورد (غیرطبیعی بودن ارثی) خیلی نادر است. در بیشتر افراد، بدون علت خاصی، افزایش مختصر چربی خون، وجود دارد. در مورد چربی‌های خون نیز مانند ازدیاد فشار خون، با ارقام متفاوتی سر و كار داریم. بعضی ازاین ارقام با افزایش بیماری‌های قلبی در ارتباط مستقیم هستند و بنابراین آنها را میزان غیرطبیعی می‌دانیم.

با این وجود، هیچ مرز معینی بین حد طبیعی و غیرطبیعی نمی‌توان تعیین كرد و برای اینكه بگوییم مقدار چربی خون طبیعی است یا غیرطبیعی، فقط یك حد قراردادی می‌توانیم تعیین كنیم. برای نمونه حداكثر كلسترول خون 270 میلی‌گرم در دسی‌لیتر و حداقل آن 180 میلی‌گرم در دسی‌لیتر را طبق قرارداد، طبیعی می‌دانیم. ولی بعضی اوقات، ارقام مختلف دیگری نیز ممكن است طبیعی عنوان شوند...