زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر منوچهر قارونی

 سیاهرگ، رگ‌های خونی است كه خون را از تمامی اندام‌های بدن به سمت قلب هدایت می‌كند. زمانی كه ارگان‌های مختلف بدن اكسیژن خون را استفاده می‌كنند، مواد زائد را از جمله دی‌اكسید كربن به درون سیاهرگ باز می‌گردانندخون درون سیاهرگ به قلب و ریه‌ها برمی‌گردد و در ریه‌ها، دی‌اكسید كربن زائد حذف و اكسیژن جایگزین آن می‌شود و مجدداً این چرخه ادامه پیدا می‌كند و اكسیژن به همراه خون به اندام‌های بدن فرستاده می‌شود.

سیاهرگ، به عنوان انبار ذخیره خون‌های استفاده نشده نیز عمل می‌كند و وقتی بدن در حال استراحت است، فقط قسمت مشخصی از خون در بدن گردش می‌كند و مابقی اكسیژن و خون در سیاهرگ باقی می‌ماند تا زمانی كه بدن فعالیت بیشتری داشته باشد و به خون و اكسیژن بیشتری نیاز پیدا كند.

این ظرفیت ذخیره‌سازی ناشی از خاصیت ارتجاعی دیواره رگ‌ها است. سیاهرگ‌ها با توجه به نوع فعالیت بیشتری داشته باشد و به خون و اكسیژن بیشتری نیاز پیدا كند. این ظرفیت ذخیره‌سازی ناشی از خاصیت ارتجاعی دیواره رگ‌هاست. سیاهرگ‌ها با توجه به نوع فعالیت و جایگاه‌‌شان اندازه‌های متفاوتی دارند و بزرگ‌ترین آن در مركز بدن وجود دارد كه خون را از رگ‌های كوچكتر جمع می‌كند و به قلب می‌رساند.

هر یك از آنها به شاخه‌های بسیار ریزی تقسیم می‌شوند كه به آنها وریدهای سطحی می‌گویند. رگ‌های عمیق‌تر و نزدیكتر به رگ مركزی را وریدهای عمیق می‌نامند و رگ‌هایی كه رگ‌های سطحی را به وریدهای عمیق‌تر متصل می‌كنند، رگ‌های پرفراژ هستند. وقتی كه گردش جریان خون به درستی انجام نشود، رگ‌ها بر اثر جمع شدن خون برآمده می‌شوند.

این وریدهای برجسته كه قابل مشاهده هستند و بیشتر در پاها و ران‌ها دیده می‌شوند و به آنها واریس می‌گویند. واریس در هر جائی از بدن می‌تواند ایجاد شود. رگ‌های واریسی بزرگ كاملاً برجسته و حتی قابل لمس و طولانی و متسع هستند و گاهاً بیش از 40 میلی‌متر قطر دارند.

وریدهای عنكبوتی

وریدهای عنكبوتی نیز كه نام پزشكی آن تلانژكتازی است و در ران، مچ پا و پاها دیده می‌شوند. گاه روی صورت نیز قابل مشاهده‌اند. این خطوط، خوشه‌ای و پر پیچ و خم هستند. وریدهای واریسی و عنكبوتی در مردان و زنان و در هر سنی ایجاد می‌شود، ولی اغلب، زنان در طول بارداری و افراد مسن به آن مبتلا می‌گردند.

این بیماری بسیار شایع است و حدوداً 10 - 15 درصد مردان و 20 - 25 درصد زنان از واریس رنج می‌برند. سابقه خانوادگی و افزایش سن، احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد. از دیگر عوامل می‌توان به كم‌تحركی، افزایش وزن و ایستادن طولانی مدت اشاره كرد.

 علت‌های دقیق واریسی

علت به وجود آمدن ورید واریسی و عنكبوتی علت دقیق وریدهای واریسی و عنكبوتی مشخص نیست و در برخی موارد ممكن است ضعف رگ‌های خون نیز منجر به ایجاد واریس شود؛ یعنی خون در رگ‌ها تجمع یافته، دیواره رگ‌های خونی ضعیف‌تر از حد طبیعی شده و حجم زیادی از خون در رگ‌ها تجمع می‌یابد.

در برخی موارد (اگرچه نادر است)، بعضی از بیماری‌ها می‌توانند سبب ایجاد واریس بشوند، مثل فلبیت (التهاب رگ)، لخته شدن خون و یا هرگونه انسداد جریان خون در رگ‌ها، ناهنجاری‌های مادرزادی رگ‌ها.

 پیشگیری

بیماری‌های وریدی معمولاً پیشرونده هستند و ممكن است به طور كامل قابل پیشگیری نباشند؛ با این حال پوشیدن جوراب‌های مخصوص و حفظ وزن ایده‌آل و ورزش منظم تا حدی می‌تواند از این بیماری پیشگیری كند. اكثر افراد مبتلا به رگ‌های واریسی هیچ نشانه فیزیكی ندارند و با این حال فقط نگرانی آنها حفظ ظاهر و زیبایی اندامشان است. علائم رایج این بیماری عبارت است از:  درد، خارش، تورم و خستگی.

 معاینه فیزیكی توسط پزشك

برخی از افراد نیز احساس فشار و یك درد مبهم می‌كنند. نشانه‌های دیگر كه به دلیل شدت آنها كمتر رایج است عبارتند از: خونریزی، ترومبوفلبیت (ایجاد لخته خون درون ورید واریسی) و زخم شدن رگ‌ها. این عوارض بدون هیچ درنگی باید توسط پزشك ارزیابی شوند.

این ارزیابی شامل یك معاینه فیزیكی توسط پزشك عمومی است كه در آن سابقه ابتلای خانوادگی و وجود هر نوع علائم، مدت زمان ابتلا و هرگونه نشانه تشدید بیماری و یا انبساط رگ‌های واریسی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

قد و وزن فردمبتلا نیز بسیار مهم است و سپس به طور معمول پزشك، رگ‌ها را لمس می‌كند تا وجود هر نوع خونریزی و یا زخم را تشخیص دهد. افراد مبتلا اگر به مدت 5 -10 دقیقه بایستند این رگ‌ها قابل مشاهده و بررسی پزشك آسان‌ترمی‌شود.

 سونوگرافی

سونوگرافی رگ‌ها نیز آناتومی وریدها را مشخص می‌كند. سونوگرافی داپلر، دستگاهی است كه می‌تواند جریان خون را شناسایی و تشخیص دهد و اطلاعاتی را در مورد وریدها در اختیار بگذارد كه این اطلاعات علاوه بر تشخیص، در جراحی و درمان نیز مفیدخواهد بود.

 درمان

برای درمان واریس روش‌های متفاوتی وجود دارد كه استفاده از این شیوه‌ها به سایز رگ واریسی و علائم و محل شكل‌گیری واریس بستگی دارد. به طور مختصر می‌توان گفت كه روش‌های درمان عبارتند از:  جوراب‌های واریس  قرار دادن پا بالاتر از سطح زمین (به‌ویژه هنگام خواب و نشستن)، اسكلروتراپی (تزریق مایع داخل ورید)، لیزردرمانی و عمل جراحی...