تحریریه پزشک امروز
بسیاری از ما كسی را در خانواده یا بستگان و دوستانمان می‌شناسیم كه «فشار خون» دارد و مرتب دارو مصرف می‌كند. البته منظور از این دو كلمه، بیماری «پر فشاری خون» است كه در آن فشار خون فرد به طور معمول و در حالت عادی در محدوده طبیعی قرار ندارد و برای درمان این بیماری مزمن باید همیشه دارو مصرف كند.
در واقع، تعریف علمی پر فشاری خون این است كه فشار خون فرد در حالت عادی بالاتر از 14 روی 9 باشد. فشار خون با توجه به شرایط محیطی تفاوت می‌كند. استرس یا كار سنگین از جمله این عوامل هستند. به همین دلیل، فشار خون باید در حالت آرامش و چندین بار اندازه‌گیری شود.
پرفشاری خون خطرناك است؛ چرا كه ریسك ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی، سكته‌های قلبی، نارسایی كلیه و سكته‌های مغزی را افزایش می‌دهد. بنابراین كنترل آن بسیار ضروری است.
میزان شیوع پرفشاری خون
تقریبا از هر شش نفر در دنیا، یك نفر به این بیماری مبتلاست و اكثر مبتلایان به پرفشاری خون نیز در رده سنی بالاتر از 35 سال قرار دارند؛ ولی حدود 6 درصد از نوجوانان و 1 درصد از كودكان نیز به این بیماری دچار هستند.
نشانه‌‌ها و تبعات پرفشاری خون
متاسفانه در اغلب موارد، پرفشاری خون علامت واضح و مشخصی ندارد؛ ولی فردی كه پرفشاری خونش در مراحل میانی باشد، دچار سردرد خواهد شد. اگر پرفشاری خون جدی باشد، بیمار دچار خستگی، گیجی، تپش قلب و خون دماغ خواهد داشت و اگر در مرحله بسیار شدید باشد، از علایمی چون سردردهای صبحگاهی، تاری دید و تنگی نفس شكایت خواهد كرد و بعضی عناصر خونش مانند اوره و كراتینین بالا خواهد.
رفت. پرفشاری مزمن خون به رگ‌ها صدمه می‌زند و اگر شدید باشد، در عرض چند ماه یا چند سال می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به رگ‌ها و سیستم قلبی - عروقی وارد كند. رگ‌های آسیب دیده در جریان خون اشكال ایجاد می‌كند و گاهی اوقات دیواره آنها ترك می‌خورد و باعث خون‌ریزی در بدن می‌شود.
گاه نیز رگ‌ها با ایجاد یك لخته مسدود می‌شوند و با توقف جریان خون صدمات جدی به رگ‌ها وارد می‌آید. این اتفاق ممكن است در مغز بیفتد و باعث سكته مغزی شود یا در قلب روی داده، فرد سكته قلبی كند و یا با وقوع در كلیه، فرد به نارسایی دائمی كلیه دچار شود.مشكل این‌جاست، كه نارسایی كلیه خود پرفشاری خون را تشدید می‌كند؛ چرا كه در این حالت دیگر به خوبی نمی‌تواند آب و نمك اضافی موجود در بدن را خارج كند.
علت پرفشاری خون
یك یا چند عامل از عوامل زیر موجب بروز این بیماری می‌شود: افزایش كشیدگی دیواره رگ‌ها افزایش حجم خون به دلیل افزایش حجم نمك و چربی‌ها سخت شدن دیواره رگ‌ها به دلیل تصلب شرایین (آرترواسكلروزیس)، علل اصلی ایجاد این مكانیسم‌ها به درستی مشخص شده است؛ ولی عوامل زیر به ایجاد آنها كمك می‌كنند: مصرف بالای نمك مصرف بالای چربی استرس در شغل و زندگی روزانه مصرف سیگار چاقی بی‌تحركی نارسایی كلیه تغییر سبك زندگی.
تغییر سبك زندگی بخش مهمی از درمان‌های پرفشاری خون است كه مهمترین این تغییرات عبارتند از:
- كاهش مصرف نمك
- كاهش مصرف چربی؛ به خصوص چربی‌های اشباع
- كاهش وزن
- كاهش استرس روزانه و استفاده از تكنیك‌های كاهش استرس و ریلكسیشن
- ورزش منظم
آن دسته از مواد غذایی كه در كاهش فشار خون موثرند، به قرار زیر می‌باشند:
- روغن ماهی و چربی ماهی
- امگا 3
- چربی‌های اشباع نشده؛ مثل چربی‌های موجود در روغن زیتون و روغن نارگیل
غذاهای حاوی ویتامین ب 3، پتاسیم، منیزیم، كلسیم، ویتامین c مثل میوه‌ها و سبزیجات، زردآلوی خشك و مغزها. البته آن دسته از بیمارانی كه علاوه بر پرفشاری خون به بیماری نارسایی كلیه نیز مبتلا هستند، نباید غذاهای حاوی پتاسیم مصرف كنند؛ مانند موز. گیاهخواران كمتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به پرفشاری خون می‌باشند؛ زیرا میوه‌ها و سبزی‌ها كه غذای اصلی آنهاست، سرشار از فیبر، پتاسیم، منیزیم، كلسیم و ویتامین c هستند و در كاهش میزان چربی بد خون و پایین آوردن فشار خون موثرند.
پژوهشگران معتقدند كسانی كه در خانواده‌شان افراد مبتلا به پرفشاری خون دارند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری هستند و عامل ارث نقش مهمی در مبتلا شدن به این بیماری دارد. ولی سبك زندگی و نوع تغذیه، عوامل بسیار مهم‌تری هستند كه می‌توانند این افراد را از ابتلا به پرفشاری خون دور نگهدارند.
