دکتر فاطمه قائم مقامی؛ استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، فوق تخصص سرطان‌های زنان، عضو تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
بررسیهای قبل از جراحیهای زنان
در بررسیهای قبل از جراحیهای زنان نباید بررسی سیستم‌های دیگر بدن مثل قلب، ریه و مشكلات متابولیك مثل بیماری قند چشم پوشی شود . قبل از جراحی یك سری آزمایشات برای بررسی وضعیت متابولیك بدن مثل قند و اوره، و كاركرد كلیه انجام میشود در افراد مسن مشاوره قلب و رادیوگرافی ریه انجام میشود . ممكن است روشهای رادیولوژیك گسترده‌تراز سونوگرافی مثل سی‌تی‌اسكن یا ام آر آی خصوصاً در بیماران مبتلا به سرطان‌های زنان و نیازمند جراحیهای گسترده‌تر انجام شود.
حفظ تخمدانها حین جراحی رحم
در مورد حفظ تخمدانها حین جراحی رحم یا برداشتن آنها به همراه رحم باید بیمار مورد مشورت قرار گیرد بطوریكه معمولاً در سنین بالای 50 سال جهت پیشگیری از سرطان تخمدان و عدم كاركرد هورمونی تخمدانها از یك سنین به بعد توصیه به برداشتن تخمدانها در حین جراحی رحم میشود و بالعكس در زیر سن 45 سال در صورت خوش خیم بودن بیماری رحمی برای حفظ اثرات هورمونال تخمدانها توصیه به حفظ تخمدان میشود. در سنین 50-45 سال نظرِ بیمار و اینكه در خانواده سوابق سرطان وجود دارد یا خیر مسائل دیگر در مورد حفظ تخمدانها تصمیم گیری میشود.
همچنین بیمار باید از تغییر وسعت جراحی و تغییراتی در تصمیم‌گیری بر حسب بررسیهای حین جراحی مطلع شود، مثلاً در مورد حفظ تخمدانها در خانم‌‌های بالای 45 سال برای بیمار توضیح داده شود كه اگر یك تخمدان كیست داشته باشد بهتر است كه برداشته شود و حفظ یك تخمدان نیز در این موارد میتواند كفایت هورمونی لازم را داشته باشد. خلاصه اینكه بیمار باید در جریان منافع و مضرات جراحی محافظه كارانه یا گسترده‌تر قرار بگیرد تا در مورد نوع جراحی بتواند تصمیم‌گیری نماید. خطرات و عوارضی كه ممكن است هر یک داشته باشد به وضوح توضیح داده شود.
تسكین درد بعد از جراحی
جهت تسكین درد بعد از جراحی صلاح است كه از بیمار سئوال شود كه در صورتیكه نسبت به تحمل درد حساسیت زیاد داشته باشد و با تزریق متناوب مواد مخدر احتمال تسكین مقدور نباشد از پمپ‌های ضد درد مداوم كه از طریق سرم مقادیر كمی مسكن به بدن نزریق میشود استفاده نمود.بعد از جراحی نیز برحسب نوع جراحی معمولاً 12 - 24 ساعت بیمار ناشتا می‌‌ماند و با سرم تغذیه میشود، البته در بعضی از جراحیهای سنگین سرطان زنان با چسبندگی شدید و جراحی روی روده مدت ناشتا بودن طولانی تر خواهد بود . سوند مثانه نیز كه قبل از جراحی جهت كنترل مایع دریافتی و خروجی و تسهیل در اعمال جراحی لگن گذاشته میشود تا 12 ساعت بعد از جراحی جهت برگشت احساس دفع ادرار بعد از رفع بی حسی یا بیهوشی نگهداشته میشود اما در بعضی از جراحی‌ها ممكنست 48 ساعت و یا در جراحی سرطان گردن رحم حتی 10-7 روز بعد از جراحی جهت ترمیم بافت‌های اطراف مجاری ادرار باقی بماند.
باید متذكر شد كه در جراحیهای كوچك زنان مثل كورتاژ تشخیصی و یا مخروط برداری دهانه رحم اصولاً نیاز به گذاشتن سوند مثانه نمی‌باشد و مدت بستری هم میتواند 12 - 24 ساعت باشد و 4 - 6 ساعت بعد از جراحی هم بیمار میتواند اول تغدیه را بعد از جراحی شروع نماید. مراقبت بلافاصله بعد از جراحیهای زنان و سرطان‌های زنان یعنی در 24 ساعت اول، مراقبت بیمار از نظر خونریزی‌های داخلی است، به طوریكه در دو ساعت اول بعد از جراحی معمولاً 15 دقیقه وسپس 30 دقیقه و سپس هر 6 - 24 ساعت اول علائم حیاتی بیمار از نظر نبض، فشارخون و درجه حرارت بدن اندازه گیری میشود. بطور متوسط در خلال 24 ساعتی كه بیمار تغذیه نمی‌شود از طریق سرم احتیاجات برطرف میشود، معمولاً روزانه 3 لیتر سرم تجویز میشود كه میتواند برحسب شرایط بیمار و میزان مایعات دفعی سرم دریافتی بیشتر یا كمتر میشود.
روشهای دیگری جراحی
همچنین در مورد روشهای دیگری جراحی (آلترناتیو) و نتایجی كه ممكنست این روشهای جراحی آلترناتیو داشته باشد مثلاٌ جراحی باز باشد و یا با لاپاراسكوپی انجام شود چه مزایا و مشكلاتی میتواند به همراه داشته باشد توضیح داده شود. در مورد نتایجی كه ممكنست در صورت عدم درمان ایجاد شود بیمار باید آگاه شود. مدت زمان بستری، نیاز به مدت زمان استراحت بعد از ترخیص ، هزینه‌‌های احتمالی باید توضیح داده شود تا بیمار بتواند خود را آماده نماید.
مراقبتهای بعد از جراحیهای بزرگ و سرطان زنان
معمولاً برای پیشگیری از عفونت بعد از جراحی، آنتی بیوتیك یكی دو ساعت قبل از جراحی تزریق میشود كه برای جراحیهای سنگین‌تر و سرطان و احتمال چسبندگی روده، از 24-12 ساعت قبل از جراحی شروع میشود . از تجویز داروهای ضد انعقاد دو ساعت قبل از جراحی برای پیشگیری از لخته شدن خون در عروق لگنی كه میتواند پیش درآمد آمبولی ریه و انسداد عروق ریوی باشد كه 10درصد مرگ‌های ناشی از جراحی را تشکیل می‌‌دهد، استفاده میشود.
