دكتر ملایری؛ فوق تخصص مدیكال انكولوژی
سرطان روده بزرگ سومین سرطان شایع در مردان و دومین سرطان شایع در زنان می‌باشد و عمدتا در سنین 50 به بالا رخ می‌دهد. این سرطان دومین علت مرگ ناشی از سرطان است. عواملی كه در ایجاد این سرطان نقش دارند عبارتند از:
1- سبك زندگی: عدم وجود تحرك و استرس زیاد، ریسك ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهد.
2- رژیم غذایی: میزان مرگ و میر ارتباط مستقیمی با مصرف سرانه كالری، پروتئین گوشت، چربی‌های غذایی و همچنین افزایش غلظت كلسترول و مرگ و میر ناشی از بیماری عروق كرونر دارد. فرضیه‌هایی كه ارتباط غذا با سرطان كولون را مشخص می‌كند عبارتند از:
الف) مصرف چربی‌های حیوانی منجر به افزایش نسبت بی‌هوازی‌ها در فلور میكروبی روده و در نتیجه تبدیل اسیدهای صفراوی طبیعی به مواد سرطانزا می‌شود.
ب) شیوع بیشتر سرطان كولوركتال در جوامع غربی ناشی از كمبود فیبر در رژیم غذائی می‌باشد. فیبر با تسریع زمان تخلیه روده باعث كاهش زمان تماس مخاط كولون با سرطانزاهای بالقوه و كاهش غلظت این مواد به دلیل افزایش حجم مدفوع می‌شود.
3- سندرم‌های ارثی: در 25 درصد بیماران، یك سابقه خانوادگی وجود دارد كه مطرح كننده استعداد ارثی است. سندروم‌های ارثی دو دسته هستند و به صورت اتوزومال غالب منتقل می‌شوند:
FAP یا پولیپوز خانوادگی كولون
بیماری نادری است كه با ظهور هزاران پولیپ آدنوماتوز در سراسر روده بزرگ مشخص می‌گردد. پولیپ‌ها به ندرت پیش از بلوغ دیده می‌شوند ولی تا سن 25 سالگی به وجود می‌آیند و بدون درمان جراحی تقریبا در تمامی موارد تا 40 سالگی سرطان كولون بروز خواهد كرد برای تائید تشخیص كولكتومی كامل ضروری می‌باشد.
سرطان كولون ارثی غیرپولیپوز سندرم HNPCC
مشخصه آن وجود 3 مورد یا بیشتر لینچ (Lynch Syn) سرطان كولوركتال تائید شده (از نظر بافت شناختی) در افراد فامیل است كه یكی از آنها از بستگان درجه اول فرد می‌باشد. یك یا چند مورد سرطان كولوركتال در افراد فامیل قبل از 50 سالگی تشخیص داده شده باشد و سرطان كولوركتال حداقل در دو نسل وجود داشته است.
4- پولیپ‌ها: از انواع پولیپ‌ها، تنها آدنوم‌ها ضایعات پیش بدخیم بوده و كمتر از 1 درصد بدخیم می‌شوند در حالی كه در بیش از 30 درصد افراد میانسال و مسن یافت می‌شوند و شایع‌ترین منشاء سرطانی كولوركتال می‌باشند.
5- بیماری التهابی روده: میزان بروز در مبتلایان به بیماری التهابی مزمن روده افزایش می‌یابد كه پس از 10 سال نخست بیماری، هر سال 5 درصد تا 1 درصد خطر آن افزایش می‌یابد و در كولیت اولسروز شایع‌تر است.
6- مصرف تنباكو: با تشكیل آدنوم‌های كولوركتال مرتبط است، بویژه اگر فرد بیش از 35 سال تنباكو مصرف كرده باشد.
پیشگیری
تصور می‌شود آسپرین و سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی با مهار سنتز پروستاگلاندین‌ها، تكثیر سلولی را سركوب میكنند. در مطالعات كنترل شده مكمل اسید فولیك و كلسیم خوراكی باعث كاهش خطر پولیپ‌های آدنوماتو و سرطان‌های كولوركتال شده‌اند.
علائم
علائم بیماری به محل آناتومیك تومور بستگی دارند. اكثر ضایعات كولون راست زخمی شده، باعث از دست دادن مزمن و تدریجی خون بدون تغییر ظاهری مدفوع می‌شوند، در نتیجه بیماران واجد تومورهای كولون صعودی اغلب با نشانه‌های نظیر ضعف، تپش قلب و حتی آنژین صدری مراجعه میكنند و به كم خونی هیپوكروم میكروسیتیك به دلیل خونریزی و فقر آهن دچار می‌شوند. تومورهای كولون عرضی و نزولی باعث اشكال در عبور مدفوع و در نتیجه، كرامپ شكمی، گاه انسداد و حتی سوراخ شدگی می‌شوند.
تشخیص
در اكثر برنامه‌های طراحی شده برای ردیابی مراحل اولیه سرطان‌های كولوركتال، به معاینات انگشتی ركتوم و بررسی خون مخفی در مدفوع تاكید شده است. افراد واجد خون مخفی در مدفوع تحت ارزیابی‌های بیشتر، از جمله سیگموئیدوسكوپی، تنقیه باریوم و یا كولونوسكوپی قرار گیرند.
در مشاهده كم خونی فقر آهن بدون توجیه در هر فرد بزرگسال (احتمالا به استثنای زنان پیش از یائسگی و با سابقه زایمان‌های متعدد)، بررسی كل روده بزرگ به وسیله آندوسكوپی و یا رادیوگرافی الزامی خواهد بود.
