دكتر سید محمود اسحاق حسینی؛ فوق تخصص گوارش و كبد
سرطان مری یك بدخیمی شایع در ایران و متاسفانه به شدت كشنده است كه میزان بروز آن در سراسر جهان متفاوت است سرطان مری در منطقه‌ای كه غرب از ساحل جنوبی دریای خزر آغاز و به شرق تا شمال چین گسترش می‌یابد شایع است (مشتمل بر ایران، آسیای میانه، افغانستان، سیبری و مغولستان) در مناطق پراكنده‌ای همچون فنلاند، ایسلند، جنوب شرقی آفریقا و شمال غربی فرانسه نیز شایع می‌باشد.
این سرطان در سیاهپوستان شایع‌تر از سفید پوستان و در مردان شایع‌تر از زنان و عمدتا پس از 50 سالگی ظاهر می‌شود و به نظر می‌رسد در جوامعی با وضعیت اقتصادی اجتماعی نامناسب‌تر است عوامل متعددی در ایجاد این بیماری دخیل هستند. سرطان مری از نوع كارسینوم‌های سلول‌های سنگفرشی یا آدنوكارسینوما هستند.
اتیولوژی
بدخیمی سلول سنگفرشی مری با مصرف بیش از حد الكل و یا سیگار مرتبط می‌باشد خطر نسبی با میزان تنباكو یا الكل افزایش می‌یابد و این دو به صورت مضاعف عمل می‌كنند در مواردی سرطان مری در مصرف ویسكی بیش از مصرف شراب یا آبجو بوده است بدخیمی سلول‌های سنگفرشی با مصرف نیترتیت‌ها، مواد مخدر، سموم قارچی در سبزیجات ترشی شده و آسیب مخاطی حاصل از مصرف دراز مدت چای بسیار داغ، مواد قلیایی رنگی ناشی از پرتو و آشالازی مزمن وجود یك پرده مری همراه با گلوسیت و كمبود آهن و هیپركراتوز مادرزادی و تشكیل فرو رفتگی‌هایی در پوست كف دست و پا و همینطور كمبود مواد غذایی مولیبدن، روی و ویتامین A باعث افزایش بدخیمی سلول سنگفرشی آدنوكارسینوم دیستال معدی در حضور ریفلاكس مری مزمن و متاپلازی معده اپی تلیوم (مری بارت) تشكیل می‌شوند و در افراد چاق شایع‌ترند.
تظاهرات بالینی
در حدود 10درصد سرطان مری در یك سوم فوقانی (مری گردنی) 25 درصد در یك سوم میانی، 55 درصد در یك سوم تحتانی ایجاد می‌شوند كارسینوم سلول سنگفرشی و آدنوكارسینوم مری را نمی‌توان به كمك رادیوگرافی یا آندوسكپی افتراق داد در گروه بزرگی از این بیماران دیس‌فاژی پیش رونده و كاهش وزن در كوتاه مدت نشانه‌های اولیه محسوب می‌شود در ابتدا دیس‌فاژی نسبت به مواد جامد بود اما به تدریج به سمت مواد نیمه جامد و مایعات پیشرفت می‌كند.
در زنان بروز این نشانه‌ها بدخیمی غیر قابل علاج است زیرا دشواری در بلع هنگامی روی می‌دهد كه حداقل 60 درصد از محیط مری توسط سلول‌های سرطانی درگیر شده باشد.دیس‌فاژی ممكن است، بلع دردناك (ادینوفاژی) انتشار درد به قدام و یا خلف قفسه سینه رگورتاسیون یا استفراغ و پنومونی آسپیراسیون همراه باشد.
شایع‌ترین محل‌های بدخیمی عبارتست از گره لنفاوی مجاور و فوق ترقوه‌ای، كبد، ریه‌ها، پرده جنب و استخوان فیستول‌های نای مری ممكن است با پیشرفت بیماری ایجاد شوند كه شدیدا ناراحت كننده است همانند سایر كارسنیوم‌های سلول سنگفرشی هیپركلسیمی ممكن است در غیاب متاستاز استخوانی ایجاد شود كه ناشی از ترشح پیتید وابسته به پاراتورمون می‌باشد كه توسط سلول‌های تومورال ترشح می‌شود.
تشخیص
هر چند تلاش در جهت غربالگری آندوسكوپیك و سیتولوژیك كارسینوم در بیماران دچار مری بایست به عنوان ابزاری برای ردیابی دیس‌پلازی درجه بالا موثر است ولی تا به حال تاثیری در بهبود پیش آگهی بیماران مبتلا به كارسینوم نداشته است به كمك رادیوگرافی‌های متداول با ماده حاجب می‌توان آن دسته از ضایعات مری را كه موجب نشانه‌‌هایی در بیماران شده شناسایی نمود.
كارسینوم مری مشخصا موجب تغییرات زخمی و نامنظم در مخاط همراه با ارتشاح به لایه عمقی‌تر می‌شوندكه تابلویی مشابه آشالازی ایجاد می‌كند در اغلب موارد تومورهای كوچكتر و بالقوه قابل درمان به كمك جراحی علیرغم استفاده از ماده حاجب قابل رؤیت نیستند به همین دلیل در بیماران مشكوك به ناهنجاری مری آندوسكپی و به دست آوردن نمونه الزامی است بخصوص در بیماران در معرض خطر (سیگاری‌ها، الكلیك‌ها) سرطان ریه، سر و گردن نیز بالاست. م
عاینه فوندوس معده و حنجره الزامی است.هم‌چنین، انتشار تومور به مدیاستن و گره‌های لنفی دور آئورت باید به كمك سی‌‌تی اسكن قفسه سینه و شكم و اندو سونوگرافی جستجو شود.
درمان سرطان مری
پیش آگهی بیماران مبتلا به كارسینوم مری ضعیف است بطوریكه كمتر از 5 درصد بیماران 5 سال زنده میمانند. لذا هدف از درمان كنترل نشانه‌هاست. در آوردن تومور قابل رؤیت تنها در 40 درصد بیماران امكان پذیر است و در اكثر موارد بقایایی از سلول تومورال در لبه‌های محل جراحی باقی میمانند در حدود 20 درصد بیمارانی كه پس از جراحی زنده میمانند تا ده سال پس از آن زنده خواهند ماند.
تاثیر پرتو درمانی اولیه بر كارسینوم سلول سنگفرش مشابه جراحی رادیكال است.ارزیابی شیمی درمانی در كارسینوم مری به طور كامل میسر نبوده است با این حال كاهش قابل توجه ابعاد تومور در 15 تا 25 درصد از بیماران پس از درمان تك دارویی و یا چند دارویی گزارش شده است.
