دکتر فاطمه قائم مقامی
سرطان گردن رحم
یكی از سرطان‌هایی است كه بیشتر از دیگر سرطان‌های تناسلی در سنین پایین‌تر دیده می‌شود. از این نوع سرطان می‌توان به دو روش پیشگیری کرد و در مراحل اولیه و پیش‌سرطانی تشخیص زودرس داد و باروری را حفظ نمود. امروزه مشخص شده كه سرطان گردن رحم یك بیماری عفونی و سرایت‌كننده است كه در اثر ویروس پاپیلومای انسانی ایجاد می‌شود و با تزریق واكسن به دختران 26-9 ساله قبل از ازدواج و حتی پسران در سنین زیر 26 سال می‌توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد.
علاوه بر این، با انجام آزمایش‌های سیتولوژیك (پاپ‌اسمیر، تست سلول‌های شناور در مایع) بعد از ازدواج در فواصل و پریودهای مناسب می‌توان بیماری را در مراحل پیش‌سرطانی تشخیص داد و با اعمال جراحی كوچك، مثل برداشتن لایه مبتلا به وسیله جراحی یا لیزر (مخروط‌برداری دهانه رحم) از بروز سرطان گردن رحم پیشگیری نمود.
حال اگر سرطان با تزریق واكسن یا انجام تست پاپ‌اسمیر به روش‌های مختلف قابل پیشگیری یا تشخیص در مراحل پیش‌سرطانی نباشد، در صورتی كه در مراحل اولیه كه ضایعه كوچك‌تر از 2 سانتی‌متر است و با روش‌های رادیولوژیكی و بررسی آسیب‌شناسی حین جراحی (برش منجمد‌شده Frozen section) امكان گرفتاری غدد لنفاوی رد شود و سن بیمار زیر 40 سال متمایل به حفظ باروری باشد، می‌توان با برداشتن دهانه رحم (تراكلكتومی) از طریق واژینال یا شكمی و اتصال رحم به واژن قدرت باروری را حفظ نمود.
در این موارد برای پیشگیری از سقط در صورت بروز حاملگی در آینده یك بخیه حلقه‌ای دور قسمتی از رحم كه جایگزین دهانه رحم می‌گردد، زده می‌شود تا در اثرفشار و بزرگی جنین، خطر سقط و پارگی كیسه آب از بین برود.
سرطان جسم رحم
سرطان دیگر، سرطان جسم رحم است كه بیشتر در زنان بالای 50 سال و یائسه بروز می‌کند و در این شرایط نیاز به حفظ باروری نیست؛ اما مواردی در زنان دچار نازایی با علت تخمدانی مثلاً‌تخمدان‌های پلی كیستیك و چاقی ممكن است دیده شود كه زیر سن 40 سال هستند. در این زنان ترشح استروژن مداوم و عدم تخمك‌گذاری عامل ایجاد این نوع سرطان در سنین پایین‌تر است که عمولاً در جریان پیگیری علت نازایی و كورتاژ تشخیصی به دلیل خونریزی غیرطبیعی در این گروه از بیماران تشخیص داده می‌شود.
در این موارد در صورتی كه سرطان محدود به لایه داخلی رحم (آندومتر) باشد و با روش‌های رادیولوژیكی، مثلاً سونوگرافی واژینال و یا MRI، تهاجم سرطان به لایه عضلانی رحم ایجاد نشده باشد و سلول‌های سرطانی همراه با پیش‌آگهی خطرناك نباشد، می‌توان با كورتاژ تشخیصی و درمان هورمونی و دارویی سرطان را برطرف و باروری را حفظ کرد.
در این موارد معمولاً بیماران به طور متوسط 9-18 ماه باید تحت درمان دارویی و هر سه ماه یكبار تحت نمونه‌برداری رحمی قرار گیرند تا بعد از بهبودی كامل اقدام به باروری نمایند. در مواردی كه سرطان رحم با درمان دارویی بهبود نیابد یا در خلال پیگیری عود کند، می‌توان با برداشتن رحم به طور واحد و حفظ تخمدان‌ها باروری را امكان‌پذیر نمود؛ به طوری كه این زنان می‌توانند با گرفتن تخمك از تخمدان‌های خود و باروری خارج از بدن و انتقال سلول تخم به رحم زن دیگر (رحم اجاره‌ای) باروری داشته باشند و صاحب فرزند با خصوصیات ژنتیكی خود شوند.
سرطان تخمدان
مورد دیگر از سرطان‌ها كه حفظ باروری در آن اهمیت دارد، سرطان تخمدان است كه انواع آسیب‌شناسی مختلفی دارد. نوع آسیب‌شناسی اپی‌تلیالی آن بیشتر در سنین بعد از 50 سالگی دیده می‌شود و ندرتاً در سنین جوانی شایع است. حدود 6 درصد سرطان‌های اپلی‌تلیالی در سنین زیر 35 سال و 1 درصد آنها در سنین زیر 20 سال دیده می‌شود.
بنابراین امكان بروز این نوع سرطان كه پیش‌آگهی بدتری دارد، در زنان جوان كمتر است و حفظ باروری در آن لزوم كمتری دارد. اما به هرحال اگر در موارد نادر این نوع سرطان در خانم‌های متمایل به حفظ باروری ایجاد شود،در صورتی كه تومور محدود به یك تخمدان بوده و به جای دیگری در داخل شكم یا خارج از آن انتشار نیافته باشد و حتی به سطح تخمدان نیز نرسیده باشد و سلول‌های تومورال از نوع با پیش‌آگهی خطرناك نباشند، می‌توان با برداشتن تخمدان مبتلا و حفظ رحم و تخمدان طرف دیگر، باروری بیمار را حفظ کرد.
گروهی از تومورهای اپی‌تلیالی نوع مرزی (بوردرلاین) هستند كه در سنین پایین‌تر بیشتر دیده می‌شوند. در این مورد امكان حفظ باروری با برداشتن یك تخمدان و یا در مواردی كه دو تخمدان مبتلاست (30 درصد موارد) برداشتن كیست‌های آلوده به سرطان و حفظ تخمدان‌ها، بیشتر است.
سرطان‌های تخمدان در سنین بین 20-30
انواع دیگری از سرطان‌های تخمدان كه بیشتر در سنین پایین بین 20-30 سال دیده می‌شوند، تومورهای ژرم سل یا تومورهای منشاءگرفته از سلول‌های جنینی می‌باشند كه چون به شیمی‌درمانی خوب پاسخ می‌دهند، حتی در موارد پیشرفته امكان حفظ باروری وجود دارد و بقای عمر بیماران بعد از جراحی تومور و شیمی‌درمانی بسیار بالاست.
به هر حال در مواردی كه سرطان درمان و باروری حفظ می‌شود، بهتر است بیمار حدود دو سال تحت نظر باشد تا در صورت بهبود كامل و اطمینان از عدم عود اقدام به باروری نماید. در مواردی كه نیاز به برداشتن تخمدان باشد، با فریزكردن تخمك یا جنین قبل از جراحی می‌توان باروری بیمار را حفظ کرد و یا در صورتی كه هر دو تخمدان گرفتار باشد، با حفظ رحم و تخمك قرضی از زن دیگر باروری را با روش‌های هورمونال حمایت‌كننده در رحم خود بیمار حفظ نمود. در اینجا تومور 8 كیلوگرمی چسبیده به تخمدان در یک دختر 26 ساله نشان داده می‌شود كه مورد جراحی برداشتن تومور با حفظ هر دو تخمدان و رحم قرار گرفته است.
