دکتر فاطمه قائم مقامی؛ فوق تخصص سرطان‌های زنان؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران
هم اكنون 11/38 درصد(یک مورد از هر 3 نفر) سرطان درتمامی نواحی،56/12(یک مورد از هر 8 نفر) سرطان پستان،69/5(یک مورد از هر 17 نفر) سرطان ریه،55/5(یک مورد از هر 18 نفر) سرطان روده بزرگ و مقعد،
69/2(یک مورد از هر 37 نفر) سرطان رحم،72/1(یک مورد از هر 58 نفر) سرطان تخمدان،78/0(یک مورد از هر 128 نفر) سرطان گردن رحم در هر زن از زمان تولد در دنیا وجود دارد بنا بر ضرورت این امر در این مقاله در نظر گرفتیم تا بیشتر به مبحث چگونگی تشخیص زود هنگام این سرطان‌ها بپردازیم.
تشخیص زودرس سرطان پستان
سرطان پستان شایع ترین سرطان در زنان و دومین عامل مرگ و میر ناشی از سرطان در زنان است. در حال حاضر ماموگرافی تنها روش غربالگری در دسترس برای تشخیص موارد غیر قابل کشف در حین معاینه و تشخیص موارد پنهان سرطان پستان است. این روش در تشخیص مرحله سرطان و انتشار به غدد لنفاوی نیز کمک کننده است. ماموگرافی در زنان بیش از سنین 40 تا 50 سال هر 1 تا 2 سال و پس از 50 سالگی به صورت سالیانه توصیه می‌شود.
معاینه توسط خود فرد در تشخیص زودرس سرطان پستان
اگرچه ماموگرافی بهترین و زودرس ترین روش تشخیص مراحل اولیه سرطان پستان است، معاینه ماهیانه پستان توسط خود شخص به تشخیص سرطان پستان در مراحل زودتر کمک می‌کنند، به‌طوری که آمار نشان می‌دهد 70 درصد موارد سرطان پستان را خود بیمار تشخیص می‌دهد و به پزشک مراجعه می‌کند، در این موارد توده پستانی بزرگتر از 2 سانتی متر است.
معاینه پستان‌ها توسط پزشک در تشخیص زودرس سرطان پستان
معاینه پستان‌ها توسط پزشک هر 6 ماه یک بار نسبت به معاینه خود بیمار با دقت بیشتری در تشخیص مراحل اولیه سرطان کمک کننده است چون توده حدود یک سانتیمتر توسط پزشک قابل لمس خواهد بود، به این ترتیب ماموگرافی، معاینه هر شش ماه یک بار توسط پزشک و در نهایت معاینه ماهیانه پستان‌ها توسط خود شخص در پایان عادت ماهانه روش‌های تشخیص مراحل اولیه سرطان پستان است.
تشخیص زودرس سرطان ریه
سرطان ریه یکی از علل اصلی مرگ در مردان و زنان است و اعتیاد به سیگار از عوامل موثر در بیماری است. هیچ گونه شواهدی دال بر شدت موثر بودن غربالگری برای تشخیص سرطان ریه در دست نیست. ولی توصیه می‌شود که سالیانه در سنین بالای50 سال رادیوگرافی ریه انجام شود؛ به خصوص در موارد اعتیاد به سیگار و وجود علایم ریوی این مساله بیشتر توصیه می‌شود.
تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ و مقعد
برای غربالگری سرطان روده بزرگ و مقعد بعد از سن 50 سالگی، انجام آزمایش مدفوع از نظر وجود خون مخفی، معاینه سالیانه مقعدی همراه با معاینه زنانگی سالیانه و انجام سیگموئیدوسکوپی (آندوسکوپی قسمت پایین روده و مقعد) هر 3 تا 5 سال توصیه می‌شود. البته بیمارانی که فامیل درجه یک مبتلا به سرطان روده بزرگ و معقد یا پولیپ دارند،
سن غربالگری 40 سالگی به بعد خواهد بود.
در بیماران با سابقه خانوادگی این بیماری، باید مشاوره ژنتیک انجام شود. در بیمارانی که حامل ژن بیماری هستند یا یافته‌هایی در آنها وجود دارد که قابل قضاوت نیست باید از زمان بلوغ به طور سالیانه تحت سیگموئیدوسکوپی قرار گیرند. در بیماران دارای تاریخچه خانوادگی سرطان روده بزرگ و مقعد غیر پولیپی ارثی خصوصا اگر سرطان در سن جوانی رخ داده باشد باید مشاوره ژنتیک انجام شود و آزمون ژنتیکی برای سرطان غیر پولیپی ارثی صورت گیرد.
در این موارد باید تمام روده بزرگ را از سن 20 تا 30 سالگی هر یک تا دو سال و پس از سن 40 سالگی هر سال مورد بررسی قرار گیرد.
تشخیص زودرس سرطان رحم
سرطان رحم شایع ترین سرطان دستگاه تناسلی زنان است ولی چون علایم آن به صورت خونریزی غیر طبیعی ظاهر می‌گردد اکثرا در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود و از این نظر پیش آگهی این سرطان نسبت به بقیه سرطان‌های دستگاه تناسلی بهتر است، به دلیل اینکه این سرطان علایم زودرس ایجاد می کند و غربالگری آن نیاز به بیوپسی ( تکه برداری ) مخاط رحمی دارد و اینکه روش‌های سونوگرافی نیز مقرون به صرفه نیست، به طور معمول در صورت عدم وجود علایم غیرطبیعی خون ریزی غربالگری برای تشخیص این نوع سرطان در تمام بیماران توصیه نمی شود.
توصیه به بیوپسی تنها در بیماران چاق با سابقه فامیلی سرطان رحم، کولون، پستان و تخمدان، بیماران با سابقه سیکل‌های بدون تخمک گذاری و بیماران با سابقه درمان جانشینی استروژن بدون استفاده از پروژسترون ( در صورتی که قبلا هیسترکتومی نشده باشند ) انجام شود. از 35 سالگی، نمونه برداری از رحم به طور سرپایی یا پس از بستری بیمارستان و کورتاژ تشخیصی توصیه می‌شود.
