زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

ابراهيم انتظاری؛ فيزيوتراپيست

گاهی اوقات بیماران از سردردهایی شكایت دارند كه علت خاصی را نمی‌توان برای آن‌ها پیدا كرد و در مواردی میگرن تشیخص داده می‌شوند، ولی اغلب با مراجعه بیماران به پزشكان عمومی یا متخصصان اعصاب و انجام آزمایشات و بررسی‌های پزشكی، باز هم علت بیماری مشخص نمی‌شود.

اما موردی كه كمتر به آن توجه می‌شود سردردهایی است كه منشاء آن درد عضلانی گردن است، بیمار اغلب از گردن درد و مشكلات گردن بی‌اطلاع است. در مواردی كه سردرد به دلیل مشكلات دید چشم یا فشارخون بالا یا احیانا مشكلات اعصاب نباشد، با مراجعه به فیزیوتراپیست ممكنن است علت سردرد مشخص شود.

شكایت بیمار چیست؟

بیمار اغلب اظهار می‌دارد كه درد از پس سر شروع شده، به كاسه سر، پیشانی و بعد به حدقه چشم منتقل می‌شود و مریض اینگونه بیان می‌كند كه «انگار چشمم از حدقه و كاسه چشم بیرون می‌آید».

در چنین حالاتی علت پاتولوژیك وجود ندارد، یعنی مواردی مثل تومور، خونریزی و چربی خونن بالا توسط پزشك رد می‌شود. اگر مشخصات درد به صورت موارد ذكر شده در بالا باشد، اكثرا سردرد به علت اسپاسم‌های عضلانی گردن می‌باشد؛ عضله‌ای در پشت سر كه سر دیگر آن به ترقوه می‌چسبد.

تشخیص این نوع سردردها به چه صورت می‌باشد؟

معمولا با لمس و معاینه در ناحیه‌ای كه درد وجود دارد، در نقاط خاصی از عضله پس سر سفتی لمس می‌شود كه محل سفتی در انتهای عضله است.

معمولا هنگام وارد آوردن فشار در این نقطه درد شدیدی ایجاد شده، سپس كاهش می‌یابد و به محض برداشتن دست معاینه‌كننده بیمار اظهارر می‌دارد «سرم سبك شد»، كه دراین حالت 80 درصد درد كاهش می‌یابد. این نوع سردردها اغلب یكطرفه بوده و گاهی درد تا ناحیه پیشانی هم كشیده می‌شود.

این دردها تیر كشنده هستند، معمولا بیمار احساس گردن درد ندارد، ولی به شدت از سردرد شكایت می‌كند.

سردرد به صورت گنگ، مبهم و عمقی است و بیمار اینگونه بیان می‌كند كه «ته سرم درد می‌كند». منشاء این درد همان نقطه مذكور در ناحیه عضله گردن می‌باشد.

این نوع دردها تحت عنوان «دردهای فاشیای عضلات گردن» عنوان می‌شوند كه مربوط به عضله Sterno cleidu Mastoid بوده و از این نقاط حساس تحت عنوان نقاط ماشه‌ای (در ناحیه occiput) نام برده می‌شود، چرا كه از آن نقطه درد به نواحی دیگر منتشر می‌شود.

نقطه حساس دردناكی كه در آن سفتی احساس می‌شود، با درمان بهبود یافته و معمولا درد به طور كامل برطرف می‌شود (در صورتی كه عامل به وجود آورنده این دردها حذف شود).

ماساژ درمانی نقطه حساس توسط فیزیوتراپیست

با تشخیص عضله دردناك و پیدا كردن نقطه حساس و ماشه‌ای، این نقطه باید با انگشت شست یا میانی (به صورت چرخشی ملایم) فشار داده شود كه با درد شدیدی همراه است.

مشخصه این درد تیره كشنده بودن آن است كه در این صورت مطمئن می‌شویم تشخیص صحیح بوده است (بایدد توجه شود كه این كار فقط توسط افراد متخصص صورت گیرد).

با انجام این عمل، درد تا پیشانی گسترش یافته و گاهی از تحمل مریض خارج می‌شود، كه به محض برداشتن دست، بیمار احساس سبكی می‌كند. در مواردی هم عضله را تحت كشش قرار می‌دهند كه با این عمل درد عضله آرام می‌شود.

بیماران توجه داشته باشند كه پس از مراجعه به فیزیوتراپیست می‌توانند چگونگی انجام ماساژ را آموزش ببینند تا در مواقع بروز درد، خودشان این كار را انجام دهند.

در مواردی هم گرمای خیلی ملایم بر روی عضلات گردن، اثرات مثبتی را برجای خواهد گذاشت. با توجه به اینكه مركز تنظیم فشارر خون تقریبا در پس سر قرار دارد، ممكن است گرما باعث افزایش یا كاهش فشارخون شود و در صورت گرم شدن بیش از حد به افت فشار خون و نهایتا سرگیجه منجر شود.

پس گرم كردن این ناحیه باید توسط متخصص صورت گیرد و میزان مجاز آن مشخص گردد (به عنوان مثال گرم كردن با یك پتوی برقی ملایم منجر شود.) زیرا گاهی افراد این طور تصور می‌كنند كه هر چه گردن را گرم‌تر كنند بهتر است.

در مواردی هم گرما درد را شدیدتر می‌كند.

طی مراحل درمانی، بیمار چه زمانی می‌تواند به فیزیوتراپیست مراجعه كند؟

بیمار ابتدا باید به پزشك مراجعه كند و پس از انجام آزمایشات اولیه، در صورتی كه نتیجه‌ای گرفته نشد، به فیزیوتراپیست مراجعه نماید، زیرا درمان‌های فیزیوتراپی در این‌گونه موارد ضرری نداشته، تاخیری در تشخیص و مراحل بعدی درمان ایجاد نمی‌كنند و با توجه به اینكه در فیزیوتراپی درمان‌هایی طولانی وجود ندارد، مراحل بعدی درمان به تعویق نمی‌افتد.

فقط گاهی مشكل درد در بیماران به گونه‌ای است كه چند علتی بوده (فرضا سردرد بیمار هم به دلیل فشارخون بالا و هم به علت خستگی عضلات گردن می‌باشد) و در صورتی كه فشار خون بیمار توسط درمان پزشك متعادل شده و اقدامات فیزیوتراپی نیز برای وی انجام شود مشكل بیمار به طور عمده برطرف خواهد شد.

علل به وجود آمدن این نوع سردردها كدامند؟

شایع‌ترین علت به وجود آمدن این نوع سردردها كه به دنبال خستگی و اسپاسم عضلات گردنی به وجود می‌آیند، به نحوه زندگی؛ یعنی نحوه نشستن، كار كردن و... مرتبط است و به همین دلیل به این نوع دردها، دردهای Postural یا وضعیتی گفته می‌شود.

این نوع دردها، اغلب در افرادی بهه وجود میآید كه یك كار مداوم و یكنواخت انجام می‌دهند.

ممكن است این كار سخت هم نباشد، ولی چون به صورت یك عادت درآمده بیمار متوجه نیست كه این كار باعث به وجود آمدن درد در وی شده است (به عنوان مثال: یك فرد تلفنچی كه گوشی را همیشه به یك طرف می‌گیرد، یا افرادی كه هنگام راه رفتن به صورت عادتی سر خود را كج نگه می‌دارند).

یكی دیگر از موارد شایع به وجود آمدن این نوع دردها خوابیدن و استراحت در بستر به طریق غلط می‌باشد، یا حتی افرادی كه در رختخواب مطالعه می‌كنند و برای مدتی طولانی سر خود را به یك طرف نگه می‌دارند.

یكی دیگر از علل شایع به وجود آمدن این نوع دردها در افرادی است كه به صورت طاقباز می‌خوابند ولی سرشان را كج روی بالش می‌گذارند، این افراد معمولا صبح‌ها وقتی از خواب برمی‌خیزند از درد گردن شكایت دارند.

مورد دیگر، كارمندانی هستند كه به مدت طولانی، در یك وضعیت پشت میز كار خود می‌نشینند. اغلب فاصله بین میز و صندلی صحیح نبوده و مجبور هستند موقع كار كردن سرشان را به طرف پایین نگه‌دارند.

در مواقعی كه علت سردرد در این افراد خستگی و اسپاسم عضلات گردنی باشد توصیهه می‌كنیم در طول كار استراحت داشته باشند و هر 5/1-1 ساعت سرشان را به پشت صندلی تكیه داده و به عضلات گردن استراحت دهند.

پس افراد باید همواره به این نكته توجه داشته باشند كه نحوه نشستن، خوابیدن، كار كردن و راه رفتن می‌تواند در ایجاد و نیز تشدید این نوع سردردها موثر باشد.

نوجوانان و جوانانی كه برای مدت طولانی مشغول مطالعه هستند نگران سردرد خود نباشند، زیرا معمولا این درد، با یك مانور ساده برطرف خواهد شد.

درمان فیزیوتراپی

فیزیوتراپیست گاهی با كشش ملایم روی عضلات گردن و یا ماساژ ملایم در نقطه حساس (نقطه ماشه‌ای) و در صورت لزوم گذاشتن گرمای سطحی، اقدامی مهم در جهت رفع درد گردن و سر انجام می‌دهد.

در مواردی، این دردها ممكن است به دندان انتهایی و نهایتا به پشت گوش نیز انتشار یابند كه از آن به عنوان «دردهای راجعه» یاد می‌شود و همان طوری كه ذكر شد علت این دردها، درد عضله پس سری و عضلات گردن می‌باشد.

پس از انجام این مانور و كشش گاهی به مریض توصیه می‌شود یك مسكن هم استفاده كند تا ته درد وی برطرف شود، البته باید در جهت رفع علت این درد كوشش شود و فرد استرس هم نداشته باشد.

نكته قابل توجه اینكه درد این افراد، اكثرا در یك جلسه بهبود می‌یابد و در صورتی كه این دردها شدت گرفته باشند، حداكثر تا 5 جلسه (ولی به طور معمول 3-2 جلسه) مشكل برطرف خواهد شد و جای هیچگونه نگرانی نخواهد بود.