دكتر محسن نراقی ؛ رييس انجمن تحقيقات راينولوژی
علل خرخر
مهم‌ترین علل خرخر، بینی مسدود، كام نرم بلند، حجیم بودن بافت‌های داخل حلق و تون عضلانی ضعیف است.کم کاری تیروئید نیزاز علل خرخر کردن می‌باشد.
گرفتگی بینی: به‌دلیل انحراف تیغه بینی، پولیپ‌های بینی، بزرگی شاخک‌‌های بینی، سینوزیت مزمن، آلرژی بینی یا سابقه جراحی قبلی بینی ایجاد می‌شود.
كام نرم بلند: اگر كام نرم بلند‌تر از حد معمول باشد، مثل یك دریچه مرتعش‌شونده عمل میكند و فرد دچار خرخر خواهد شد.
حجیم بودن بافت‌های داخل حلق: بزرگی لوزه‌ها و بخصوص لوزه سوم در بچه‌ها، شایع‌ترین علت خرخر و آپنه خواب در كودكان است. بالغینی كه وزن آن‌ها بیش‌از‌حد زیاد است مستعد این مساله هستند. كوتاهی گردن، بزرگی قاعده زبان و عقب بودن چانه موجب افزایش بافت‌های حلقی می‌شود.
تون عضلانی ضعیف: استفاده از الكل و داروهای آرامبخش (ترکیبات دیازپامی، آنتی‌هیستامین‌ها و...) یا خستگی و فعالیت بیش از حد شیوع خرخر را افزایش می‌دهد.
تشخیص
۴ ركن تشخیصی داریم:
۱. معاینه فیزیكی (اصل مهم)
۲ . اندوسكوپی بینی
۳. تصویربرداری
۴. مطالعات خواب.
معاینه‌ی فیزیكی
ظاهر فرد گاه گویای مسایلی است. گاه فرم لب و دندان‌ها حالتی مانند صورت لوزه سومی دارد. این بیماران لب برگشته دارند، یعنی لب آن‌ها به‌سمت بالا برگشته است كه نشان می‌دهد فرد زمانی طولانی تنفس دهانی داشته است. در فرد بزرگسال هم فرم قرارگیری لب‌ها نشان‌دهنده نوع تنفس یعنی دهانی بودن آن است. چاق و كوتاه بودن گردن هم از مسایل ظاهری است كه دخالت دارد.
معاینه داخلی بینی و سابقه جراحی قبلی و معاینه داخل حلق (لوزه‌ها، كام نرم و...) هم در تعیین میزان فضای لازم جهت عبور هوا مهم است. اندوسكوپی بینی یك معاینه راحت و كاملاً عینی و دقیق است. تصویربرداری نیز یك راه كمكی است. و گاهی به تعیین حجم قاعده زبان كمك میكند. اگر در این مراحل به نكته‌ای نرسیم، بیمار یك شب در مركز مطالعه خواب بستری می‌شود و تمام امواج ارسالی از عضلات، مغز و قلب روی كامپیو‌تر آنالیز می‌شود تا معلوم شود علت خرخر محیطی است یا مركزی.
درمان
خرخر كننده‌های خفیف: كاهش وزن (با رژیم غذایی مناسب و ورزش)، عدم مصرف آرامبخش پیش از خواب، نخوردن غذای پرحجم پیش از خواب، داشتن الگوی خواب منظم، خوابیدن به پهلو و بلند‌تر بودن سر تخت به اندازه ۱۰ سانتی‌متر
خرخر كننده‌های شدید: باید پاتولوژی زمینه‌ای حل شود:
۱. درمان آلرژی، انحراف بینی، پولیپ یا سینوزیت مزمن در مواردی كه منشا از بینی است.
۲. برداشتن لوزه‌ها و لوزه سوم: این جراحی در بچه‌ها مهم‌ترین درمان است.
۳. جراحی كام: به‌روش جراحی معمول یا با استفاده از لیزر در افراد بزرگسال یا آن‌هایی كه كام نرم كشیده و بلند دارند.
۴. جلو كشیدن عضله چانه‌ای زبانی: این عضله نقش مهمی در خرخر دارد. در كسی كه فك تحتانی عقب‌تر دارد عمل ترمیمی صورت می‌گیرد تا از به عقب افتادن چانه در خواب جلوگیری شود.
۵. امواج رادیویی: فركانس امواج رادیویی باید بالا‌تر از ۳ مگاهرتز باشد، زیرا امواج پایین‌تر در بافت اثر حرارتی و سوزاننده دارند. این درمان یك روند غیرتهاجمی است كه در سه جلسه به‌فاصله دو ماه انجام می‌شود و در نیمی از موارد خرخر را کاهش می دهد.
۶. فشار مثبت مداوم در راه هوایی (CPAP): دراین حالت اكسیژن با فشار، درهنگام خواب از كلاپس جلوگیری میكند. این روش خیلی موثر است اما به‌دلیل وجود ماسك در هنگام خواب چندان مورد پذیرش بیماران نیست.
نتیجه گیری
درمان مناسب خرخر و آپنه باعث بهبود كیفیت زندگی افراد و كاهش خطرات مرگ‌ومیر ناشی از این اختلال می‌شود و تشخیص دقیق علت پیش از هر گونه اقدام درمانی ضروری است. در كودكان بزرگی لوزه‌ها و لوزه سوم شایع‌ترین علت خرخر و وقفه انسدادی در خواب است و برداشتن لوزه سوم درمان قطعی در بسیاری از كودكان مبتلا به انسداد راه هوایی فوقانی است. همچنین شلی كام نرم و بلند بودن زبان كوچك و كام نرم از علل مهم خرخر در بزرگسالان است.
در سال‌های اخیر استفاده از لیزر و امواج رادیویی برای درمان این حالات نتایج قابل قبول با حداقل عوارض داشته و جایگزین روش‌های جراحی تهاجمی شده است. بزرگی قاعده زبان و عقب بودن یا كوچك بودن چانه از علل دیگر خرخر و آپنه خواب است كه با درمان‌های جراحی قابل اصلاح است. پیش از هر گونه اقدام به جراحی ضروری است كه تشخیص محل انسداد با روش‌های تكمیلی مانند اندوسكوپی بینی، مطالعه خواب و در صورت لزوم روش‌های تصویربرداری انجام گیرد.
چاقی و مصرف داروهای آرامبخش از عوامل مستعد كننده آپنه خواب است. بنابراین در افراد چاق، كاهش وزن و رسیدن به وزن ایده‌آل پیش از اقدام به روش‌های دیگر باید مورد نظر باشد. از آن‌جا كه كاهش قطر جریان هوا در بینی به‌میزان نصف باعث افزایش مقاومت به‌میزان ۱۶ برابر می‌شود، رفع مشكلات بینی (با توجه به نقش بینی به‌عنوان یك عامل افزایش مقاومت راه هوایی و به‌دنبال آن كلاپس) باید مورد توجه قرار گیرد.
شیوع بسیار زیاد خرخر و آپنه خواب نباید موجب غفلت مردم و پزشكان از عوارض و خطرات آن و ساده پنداشتن این اختلال مهم شود. درمان به‌موقع موجب پیشگیری از عوارض جسمی و بروز مشكلات اجتماعی می‌شود...
برای خواندن بخش اول - خرخر و مشكلات تنفسی در خواب - اینجا کلیک کنید
