كیوان علوی‌زاده كارشناس ارشد روان‌شناس
روش‌های كاهش دهنده درد:
این دیدگاه كه «عوامل روان‌شناختی نقش مهمی در تجربه درد ایفا می‌كنند» بیانگر این است كه فنون روان‌شناسی (غیردارویی) هم می‌توانند در جریان درمان، نقش بسزایی در كنترل و كاهش درد داشته باشند كه برخی از آنها به اختصار توضیح داده می‌شوند:
تذكر: از صلاحیت علمی و تخصصی افرادی كه روش‌های هیپنوتیزم، پسخوراند زیستی و آرامش آموزشی را به كار می‌برند مطمئن باشید.
1- هیپنوتیزم (hypnotherapy) : شواهد نشان می‌دهند كه هیپنوتیزم در انواع خاصی از دردها مثل درد زایمان، سردرد، درد سرطان، پشت درد خفیف و درد ماهیچه‌های مخطط موثر است. لازم به ذكر است كه متغیر مهم این مورد، نوع بیمار است نه نوع درد. یعنی افرادی كه نسبت به هیپنوتیزم تلقین‌پذیرتر هستند، سود بیشتری خواهند برد.
2- پسخوراند زیستی (Biofeed back): در این روش، برای نمونه در سردردهای خاصی، الكترودهایی روی پیشانی نصب می‌شود تا حركت عضلات آن قسمت به صورت یك علامت شنیداری به اطلاع شخص برسد. زیر و بمی صوت نیز با انقباض و آرامش عضله تغییر می‌كند. در این دوره آموزشی بیمار یاد می‌گیرد كه شروع تنش را تشخیص دهد و به تدریج بدون استفاده از فیدبك (پسخوراند) از دستگاه، آن را كاهش دهد. این روش زمانی سودمند است كه درد، مولفه تنشی عضلانی بیش از حدی داشته باشد، مانند سردرد تنشی و كمردرد.
3- شیوه‌های آرمیدگی (Relaxation): در این روش افراد یاد می‌گیرند كه یك گروه عضله را در یك زمان معینی آرامش دهند و از طریق پیشروی در تمام گروه‌های عضلانی، تمام بدن به حالت آرامش برسد. از این شیوه‌ها می‌توان برای تسكین انواع خاصی از دردها استفاده كرد. به عنوان مثال آموزش آرامش عضلانی در دوران بارداری، می‌تواند در كاهش تنش عضلانی كه در طول مدت «زایمان» به تشدید درد می‌انجامد، موثر باشد. شیوه‌های آرمیدگی، درد را به طور كلی برطرف نمی‌كنند بلكه برای مدتی به فرد امكان آن را می‌دهند كه درد را نادیده بگیرد. در ریلكسیشن از تكنیك‌های تمركز و تنفس دیافراگمی نیز استفاده می‌شود كه نه تنها برای درد، بلكه برای كنترل استرس‌های زندگی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
4- خنده و شادی: خنده باعث افزایش آندورفین‌ها (endorphins) در سیستم عصبی و در نتیجه بازدهی سیستم تنفسی، اكسیژن‌رسانی بیشتر به سلول‌های بدن و كاهش درد می‌شود. آندورفین‌ها مواد شبه مرفین (endogenous morphins) طبیعی هستند كه در مغز تولید می‌گردند. این مواد نقش مهمی در كنترل رفتارهای هیجانی نظیر حالت‌های مربوط به درد، تنش و اضطراب دارند. كارگاه‌های خنده درمانی در سراسر جهان با استناد به تحقیقات روان‌شناسان مبنی بر اینكه خنده موجب افزایش سلامتی و طول عمر می‌شود رو به گسترش می‌باشند. گفته می‌شود كه «خنده بهترین دارو است»، اما بهتر است بگوییم «خنده یكی از بهترین داروهاست»، به عبارت دیگر خنده را جایگزین درمانهای پزشكی و مراقبت‌های بهداشتی نكنیم.
5- روش‌های رفتاری: اغلب دوستان و وابستگان، با توجه، مراقبت اضافی و دلسوزی‌های افراطی، ادراك بیمار از درد را افزایش می‌دهند. در اینگونه موارد، روان شناسان ممكن است یك برنامه تغییر رفتاری را نه تنها برای بیماران، بلكه برای افراد خانواده نیز به اجرا درآورند. در این روش، بیماران برای ایجاد تغییرات موفقیت‌آمیز رفتاری (مانند ورزش روزانه)، به كارگیری روش‌های آرمیدگی و سایر اقدامات درمانی «تقویت» دریافت می‌كنند و اطرافیان خرسندی خود را به فرد، به خاطر پیروی از برنامه‌های درمانی ابراز می‌كنند.
6- طب سوزنی و دارونما: به نظر می‌رسد این روش‌ها، از طریق آزادسازی افیون‌های درون‌زاد، موجب درد زدایی می‌شوند.
7- نگرش مثبت به درد (شناخت درمانی): معمولا تصورات منفی درباره درد، توجه فرد را به جنبه‌های ناخوشایند متمركز می‌كند و باعث می‌شود درد، شدیدتر احساس شود. به عبارت دیگر مغز (تفكر و تمركز) ارتباط زیادی با ادراك و حتی احساس مقدار دردی كه واقعا دریافت می‌شود، دارد. اما تصورات مثبت و امیدبخش، كمك زیادی به بیمار می‌نمایند تا او بتواند با درد مقابله كند، یا اختلال ناشی از آن را در زندگی‌اش به حداقل برساند. در پایان، اگر بتوانیم به درد به عنوان پیام بدن در مورد موضوعی كه برای سلامت حیاتی است یا به عنوان موثرترین روش برای جلب توجه بنگریم، دیدگاهمان در مورد آن تغییر خواهد كرد.
برای خواندن بخش دوم - اهمیت درد و اقدام‌های غیردارویی - اینجا کلیک کنید.
