زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر عبدالكریم پژومند؛ رئیس بخش مسمومین مركز لقمان حكیم

 مسمومیت با ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای یكی از شایع‌ترین مسمومیت‌های دارویی در جهان است  بطوریکه بین سال‌های 1973-1997 بیشترین مرگ و میرهای دارویی مربوط به تركیبات TCA بوده است، البته تركیبات دو حلقه‌ای و چهار حلقه‌ای آنها نیز به بازار عرضه شده است و اخیرا تركیبات اختصاصی ضدافسردگی با شكل حلقوی با خطرات مسمومیت‌زایی كمتر نظر ترازو دون و Amoxopin به بازار عرضه شده است؛

از آنجایی كه نیمی از اقدام‌كنندگان به خودكشی افسرده هستند و این داروها به میزان بالا در اختیار آنان قرار می‌گیرد و بیشترین داروهای مصرفی داروهای در دسترس است پتانسیل شیوع این داروها در خودكشی ظاهر می‌شود. در آمریكا علیرغم ظهور داروها و یا خطرات كمتر میزان مرگ و میر در ده سال اخیر ثابت مانده است از علل دیگر شیوع این مسمومیت طیف وسیع درمانی آنها كه علاوه بر ضدافسردگی به عنوان ضداضطراب – در شب ادراری‌های اطفال در وسواس‌ها و حالات Panic نیز كاربرد دارد.

اپیدمیولوژی 
در آمریكا سالانه 500 هزارتماس  با TCA برآورده می‌شود در سال 1992 یكصد و نود وچهار مرگ و میر روی داده است كه 70 درصد آنها هیچگونه اقدام درمانی كمك‌كننده دریافت نداشته‌اند كه این به علت سرعت مكانیسم مرگ آفرینی در آنها است و براساس یك تحقیق آماری دیگر 50 خودكشی موفق در یك میلیون نسخه T.C.A بوده كه بیشترین مرگ و میرها مربوط به امی تریپتیلین و ایمی‌پرامین و نسبت مسمومین زن به مرد سه به یك بوده است. داروهای رایج در ایران امی‌تریپتیلین، ایمی‌پرامین، كلومی پیرامین، نورتریپتیلین، تری‌میپرامین می‌باشد كه همه آنها به صورت قرص و فرآورده آخر علاوه بر قرص به صورت قطره Surmontyl عرضه می‌شود.
فارماكولوژی و مكانیسم مسمومیت‌زایی
جذب كامل روده‌ای دارو 30-80 دقیقه به وسیله سیستم میكزومال كبدی متابلیزه می‌شود Overdose این سیستم ناكارآمد و نیمه عمر طولانی می‌گردد  v/d توزیع بافتی بالایی دارد و منجر به تجمع سلولی و بافتی شده به نحوی كه در بعضی موارد در قلب حدود صد درصد برابر خون تجمع دارد و مكانیسم تاثیر درمانی آن مانع از بازجذب سروتونین، اپی‌نفرین، نوراپی نفرین و نوروترانسمیتور دیگر در پایانه‌ها شده و به تدریج باعث افزایش Mood یا خلق می‌شود.

اثر مسمومیت‌زایی آن به وسیله تاثیرات افزایش نوروترانسمیتورها – بلوك پمپ سدیم و پتاسیم در قلب، اثرات آنتی كولینرژیكی – آنتی‌هیستامینكی ظاهر می‌گردد. خطرناك‌ترین تاثیرات سمی آن بر روی قلب به وسیله بلوك پمپ سدیم كه در فاز O دپولاریزاسیون باعث طولانی شدن انتقال الكتریسیته در امتداد فیبرهای قلبی شده و منجر به Q.R.S پهن می‌شود كه نكته مشخص و مهم در ECG این بیماران است در صورتی كه از 10 صدم ثانیه بالاتر افزایش یابد نشان مسمومیت 12 صدم ثانیه همراه تشنج و 16 صدم ثانیه تاكی كاردی بطنی و خطر مرگ به دنبال خواهد داشت.

برای شناخت كلینیكی این مسمومیت سه دسته علائم آنتی كولینرژیكی كه به صورت هیپرترمی، خشكی و گرمی پوست، خشكی مخاطات رتانسیون ادراری در مثانه، گشادی مردمك و تاكی كاردی سینوسی مشاهده می‌گرد. در قلب نیز تاكی كاردی سینوسی و در پاره‌ای موارد برای كاردی كه نشان از وخامت توكسیسیته قلبی است هیپوتانسیون، دیس ریتمی قلبی، تاكی كاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی دیده می‌شود در عروق بلوك آلفاآدرنرژیك‌های محیطی باعث هیپوتانسیون خطرناك 
خواهد شد.
C.N.S
در موارد متوسط كمای درجه I و II و در موارد پیشرفته كما تا درجه VI نیز پیشرفت می‌كند. در بعضی موارد هیپورفلكسی، با بنسكی مثبت، آژیتاسیون دلیریوم و در مراحل انتهایی تشنج به دنبال خواهد بود.
در دستگاه تنفس
دپرسیون تنفسی به دنبال دپرسیون تمامی سیستم‌ها وجود دارد آسپیراسیون و پنومونی بخصوص وقتی آسپیراسیون، محتویات معده دیواری آلونولی را تخریب كرده باشد؛ علاوه بر آن ARDS در مراحل پیشرفته بیماری نیز دیده می‌شود.
تشخیص
1- History
2- معاینات كلینیكی
3- آزمایشات پاراكلینیكی
در شرح حال سابقه افسردگی مصرف داروهای ضدافسردگی سابقه Suicide، بیماری روانی، بستری بودن در بیمارستان روانی، مشكلات زندگی حاشیه‌ای، مجرد بودن و یا مطلقه بودن را نیز باید مدنظر داشت.