زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحریریه دنیای سلامت

سندرم خستگی مزمن (CFS)، نوعی اختلال بسیار پیچیده است كه با خستگی شدید همراه می‌باشد و با خواب و استراحت شبانه نیز بهبود نمی‌یابد و با فعالیت فیزیكی و ذهنی تشدید می‌شود. درد عضلات، افت حافظه، عدم تمركز كافی، بی‌خوابی از نشانه‌های بارز این خستگی هستند. گاهی اوقات CFS تا سال‌ها در بدن مبتلا می‌ماند؛ بدون آنكه بتوان دلیل برای آن یافت.

در سال 1994، گروهی از پژوهشگران و دانشمندان، سندرم خستگی مزمن را به صورت زیر تعریف كردند: اگر كسی به مدت شش ماه پیاپی بدون داشتن مشكل پزشكی، علائمی همچون گلود درد، كاهش تمركز و حافظه، درد عضلانی و درد مفاصل بدون قرمزی و تورم، سردرد و خواب شبانه‌ای كه خستگی را به هیچ‌وجه برطرف نكند، داشته باشد، می‌توان نتیجه گرفت كه به سندرم «خستگی» مزمن دچار است. البته برخی از بیماری‌ها مثل سندرم فیبر و مالیجیا، ورم مغز، نوراستنی یا ضعف اعصاب و مونوفوكلویس مزمن نیز دارای علائم فوق بوده و در بسیاری از موارد به CFS شباهت دارند.

شیوع
سندرم خستگی مزمن یا CFS روی بیش‌ از یك میلیون نفر از مردم آمریكا اثر گذاشته است. در واقع بیش از ده‌ها میلیون نفر از مردم آمریكا دچار بیماری‌‌های خستگی مشابه هستند، ولی خستگی از نوع بسیار حاد را سندرم خستگی مزمن می‌نامند.

چه كسانی در خطر هستند؟

 CFS در زنان چهار برابر بیشتر از مردان دیده می‌شود.  پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه CFS بیشتر افراد 40- 50 ساله را درگیر می‌كند.  اگرچه این بیماری بیشتر در میان بزرگسالان شایع است، اما در كودكان خصوصاً در سنین نوجوانی نیز بروز می‌كند.

عـلائـم
خستگی مزمن از علائم تمام اختلالات و بیماری‌های فوق است و در این مورد سندرم خستگی مزمن نیز با آنها تشابه دارد.

برخی از بیماری‌ها و مشكلات نیز شباهت زیادی به سندرم خستگی مزمن داشته و در بسیاری موارد علائم یكسانی دارند، اما كاملاً قابل درمان می‌باشند؛ مثل كم‌كاری تیروئید، قطع نفس در خواب، حمله خواب، اختلالات افسرده‌كننده، اختلال دوقطبی، اسكیزوفرنی، اختلالات خوردن، سرطان، بیماری خودایمنی، اختلالات هورمونی، عفونت‌های نیمه حاد، چاقی، كمبود ویتامین D و حساسیت به مصرف برخی داروها.

سایر علائم سندرم خستگی مزمن: علاوه بر علائمی كه برای خستگی مزمن ذكر شده، علائم دیگری را می‌توان به آنها اضافه كرد.

20- 50 درصد از بیماران مبتلا به این سندرم، علائم ثانویه‌ای به قرار زیر دارند: دل درد، نفخ كردن دل و روده، درد قفسه سینه، سرفه‌های مزمن، احساس كوفتگی در صبح، حالت تهوع، عرق كردن شبانه، مشكلات روانی همچون افسردگی، زودرنجی، نگرانی، كوتاه شدن نفس، حساسیت پوست و كاهش وزن.

تشخیص
 هیچ نوع علامت فیزیكی مشخصی را نمی‌توان برای این عارضه در نظر گرفت. افرادی كه علائم این سندرم را در خود می‌بینند، باید توسط پزشك متخصص به درستی معاینه شوند و در مورد تمام علائم و وضعیت خود با پزشكشان حرف بزنند.

وقتی كه پزشك از نبود سرطان، كمبود ویتامین‌D،افسردگی، مشكلات تیروئیدی، اختلال دوقطبی و ... اطمینان حاصل كرد، با توجه به علائم و نشانه‌هایی كه وجود دارد، می‌تواند پی به وجود سندرم خستگی مزمن ببرد.

سالانه حدود20 درصد از افرادی كه این عارضه را دارند، پی به به مشكل خود می‌برند و 80 درصد دیگر، بدون تشخیص بیماری‌شان، تحت درمان قرار نمی‌گیرند.

درمان
 در واقع نمی‌توان درمان خاصی برای سندرم خستگی مزمن یافت. معمولاً پزشكان برخی توصیه‌‌های دارویی و غیردارویی به بیمارانشان می‌كنند، ولی در واقع هیچ نوع روش درمانی خاصی برای آن وجود ندارد.

تغییر در شیوه زندگی، یعنی جلوگیری و پرهیز از خستگی بسیار زیاد، كاهش استرس، محدودیت‌های مربوط به رژیم غذایی، استفاده از مكمل‌های غذایی و انجام برخی حركات كششی معمولا مواردی هستند كه متخصصان به بیماران خود توصیه می‌كنند.

عدم تشخیص به‌موقع بیماری و اقدام برای درمان آن، پیامدهایی در درازمدت خواهد داشت. به عبارتی، هر چه درمان بیماری به تعویق بیفتد، پیچیده‌تر و حادتر و معالجه آن به مراتب دشوارتر می‌شود.

 علت
علت واقعی این بیماری هنوز مشخص نیست، اما به نظر پزشكان تضعیف سیستم ایمنی بدن و یا انتقال نوعی ویروس می‌تواند عامل ایجاد آن باشد كه بعد از یك بیماری مثل سرماخوردگی و یا یك دوره فشار عصبی، بروز می‌كند. شایع‌ترین ویروس این بیماری، ویروس «مونو نوكلئوسیس» (Mononucleosis) است.

علائم بیماری با ابتلا به ویروس كم‌كم پدیدار می‌شوند. بیماران مبتلا به سندرم خستگی مزمن برعكس افراد تنبل و افسرده، میل به انجام كارها دارند، ولی توانایی لازم برای انجام آنها را ندارند و وقتی كار می‌كنند، حالشان بدتر می‌شود. به طور كلی در مورد این بیماری هیچ چیز به اثبات نرسیده و علت آن نامشخص است.

حتی تشخیص آن هم قطعی نیست و هیچ تست آزمایشگاهی هم وجود ندارد كه بتواند بیماری را با قطعیت تأیید كند. اما مطالعات و تحقیقات روی این بیماری ادامه دارد. برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند كه به احتمال زیاد، مشكل به سیستم عصبی مربوط است. برخی دیگر از پژوهش‌ها نیز آن را به غدد درون‌ریز بدن ربط می‌دهند.

ناهنجاری دستگاه ایمنی

پژوهش‌های زیادی نشان می‌دهند كه بی‌نظمی و ناهنجاری در دستگاه ایمنی بدن می‌تواند از عوامل ایجاد سندرم خستگی مزمن باشد. تعداد زیادی از بیماران به غذاها، گردوخاك، فلزات و مواد دیگر حساسیت دارند. مثل عفونت‌های ویروسی، سیستم ایمنی بدن را تحریك می‌كنند و منجر به ناهنجاری آن می‌شوند؛ اما همیشه افرادی كه دچار حساسیت هستند، CFS ندارند.

ناهنجاری‌های خودایمنی نیز به نحوی مربوط به سندرم خستگی مزمن می‌شوند. در این ناهنجاری‌ها آنتی‌بادی‌ها به بافت‌های بدن فرد حمله‌ور می‌شوند. CFS نیز در برخی موارد به ناهنجاری خودایمنی منجر می‌گردد.

كنترل

چگونه می‌توان بیماری را كنترل كرد؟  بیمار باید در زمان‌هایی كه بیشترین انرژی را دارد، فعالیت‌هایش را انجام دهد.  همیشه سر ساعت معین بخوابد.  آهسته ورزش كند.  از انجام كارهایی كه خستگی را تشدید می‌‌كند، بپرهیزد.   خود را از نظر عاطفی، جسمی و روانی تحت فشار قرار ندهد.

بهبودی

سندرم خستگی مزمن روی افراد مختلف، تأثیرات متفاوتی دارد. برخی از افراد برای همیشه خو د را خانه‌نشین می‌كنند و برخی دیگر كم‌كم بهبود می‌یابند و علی‌رغم بیماری به فعالیت‌های كاری و زندگی‌شان ادامه می‌دهند. میزان بهبودی در افراد مختلف از 8- 63 درصد است.

حدود 40 درصد از بیماران وقتی كه تحت درمان و معالجه قرار می‌گیرند، بیماری‌شان تا حدود 50 درصد از بین می‌رود؛ اما بهبودی كامل این اختلال تقریباً محال است.

عوامل روانی

عوامل روانی، شخصیتی و اجتماعی تأثیر زیادی در ابتلا به این بیماری دارند و عوامل روانی از دلایل اصلی هستند. در واقع افرادی كه اختلالات روانی دارند. بیشتر در معرض ابتلا به این سندرم می‌باشند. برعكس آن نیز صادق است؛ یعنی سندرم خستگی مزمن می‌تواند باعث بروز برخی مشكلات اجتماعی و روانی شود.

فشار خون پایین

مطالعات نشان می‌دهد برخی از بیماران مبتلا به سندرم خستگی مزمن به بیماری دیگری به نام فشارخون بسیار ضعیف نیز دچار هستند. فشار خون پایین كه با افت فشار همراه است، بیشتر در وضعیتی رخ می‌دهد كه فرد ایستاده است و حدود 10 دقیقه طول می‌كشد. علائم معمولی آن سردرد خفیف، حالت تهوع و ضعف می‌باشد.