تحریریه زندگی آنلاین : یکی از مسائل مهم و حساسی که در قانون اسلام و جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، دیه و موارد پرداخت آن است. از این رو می‌خواهیم شما را به صورت کامل با موضوعات پیرامون دیه آشنا نماییم و در پایان نیز به اهمیت استفاده و به کارگیری مشاوره حقوقی دیه معتبر بپردازیم. پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
دیه چیست و در چه مواقعی باید پرداخت شود؟
در ابتدا می‌خواهیم معنای لغوی دیه را مورد بررسی قرار دهیم. جالب است بدانید دیه یک واژه عربی بوده و از کلمه ودی گرفته شده است. در زبان عربی، معانی مختلفی از جمله جاری شدن، جاری شدن مایع، نابودی و … را به کلمه ودی نسبت می‌دهند. کلمه دیه نیز به معنی خون‌بهای مقتول یا عضو آن بوده و علاوه بر این معانی، کلمه عقل را نیز به جای دیه به کار می‌برند. عقل به معنی نهی کردن بوده و دلیل اینکه کلمه عقل را نیز به دیه نسبت می‌دهند این است که وضع خون‌بها مانع می‌شود که مردم همدیگر را به قتل برسانند.
حال می‌خواهیم این کلمه را در قانون رسمی و معتبر اسلام و کشورمان بررسی کنیم. به طور کلی هرگونه مال یا پولی که در پی کشتن انسان یا نقص عضو به‌عنوان خسارت به فرد آسیب‌دیده پرداخت خواهد شد، دیه نام دارد و در بسیاری از مواقع از کلمه خون‌بها نیز برای تعریف این امر استفاده می‌شود.
از لحاظ حقوقی نیز، اگر شخصی به صورت عمد یا غیر عمد به جان یا مال دیگری صدمه وارد کند که ضرر مادی و معنوی را برای دیگری به همراه داشته باشد، باید خسارت وارد شده را جبران کند. در این صورت پول یا مالی که در این جهت پرداخت خواهد شد، خون‌بها نام دارد. توجه داشته باشید که مطابق قانون، پرداخت دیه در مواردی به‌عنوان مجازات اصلی و در مواردی نیز جایگزین قصاص خواهد شد.
بیشتربخوانید:
قوانین توقیف دیه و برداشت مهریه از آن
وکیل دیه
وکیل دیه مالی می‌باشد که باید در مورد آسیب رساندن به جسم و جان فردی پرداخت شود. وکیل برای گرفتن دیه اگر فردی مرتکب جرمی در برابر جسم فردی شود و ضرب و شتمی به آن صورت بگیرد، اما شخص ضرب‌دیده زنده باشد در صورت اثبات باید به آن فرد دیه پرداخت شود. اما در صورتی که قتل انجام بگیرد دیه باید به اولیای دم یعنی خویشاوندان مقتول پرداخت شود. که این موضوع خود مباحث مختلفی را شامل می‌شود که ممکن است بر اثر قتل عمد اولیای دم تقاضای قصاص نمایند.
اَرش چیست؟
ارش، دیه‌ای غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنیٌ علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه‌ی مقدر و جلب نظر کارشناس، میزان آن را تعیین می‌کند، مقررات دیه‌ی مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد، مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود». پس چنانچه از منطق مواد صریح قانونی به دست می‌آید، دیه، مالی است که به سبب جنایت بر انسان، به وی می‌رسد.
دیه، ریشه‌ی فقاهتی در نظام حقوقی ما دارد؛ میزان آن را نیز در ابتدای هر سال، رئیس قوه قضائیه طی بخشنامه‌ای اعلام می‌دارد. در کشورهای غیر اسلامی، دیه در قالب غرامت وجود دارد و با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی و درآمد مجنیٌ علیه (کسی که مورد جنایت واقع شده است)، غرامت مشخص شده و توسط جانی به وی پرداخت می‌شود. مشاوره‌ی حقوقی مطالبه‌ی دیه، تخصص و افتخار ماست. پس به یقین و با اطمینان خاطر می‌توان گفت که مشاوره‌ی حقوقی، مسائل مربوط به دیه را حل می‌کند؛ چرا که مواد قانونی در مورد دیه، بحث را تمام کرده و نکته‌ای را فروگذار نکرده است.
بیشتربخوانید:
حقوق آپارتمان نشینی
انواع خون‌بها
قتل: اولین نوع از دیه به‌عنوان خون‌بهای قتل شناخته می‌شود و مبلغ قابل پرداخت آن که مساوی با دیه کامل بوده، هر سال توسط قوه قضاییه به صورت رسمی اعلام می‌شود.
جراحت: اگر فرد دچار جنایتی شود که در پی آن، طرف مقابل با جراحت روبه‌رو شود و به نوعی آسیب (زخم، تورم، کبودی و …) ببیند، شخص گناه‌گار محکوم به پرداخت خون‌بها جراحت خواهد بود که میزان آن نیز بستگی به سطح جراحت وارد شده و تشخیص نهایی پزشک قانونی دارد.
اعضای بدن: دیه اعضای بدن به این ترتیب است که شخص گناه‌کار یکی از اعضای بدن فرد مقابل را به هر دلیلی از بین ببرد. توجه داشته باشید که اگر آن عضو تکی باشد و فقط یک عدد از آن در بدن وجود داشته باشد، گناه‌گار باید خون‌بها کامل را پرداخت کند و در صورتی که از عضو ذکر شده دو عدد وجود داشته باشد، طبق قانون شخص باید نصف دیه را بپردازد. همچنین اگر هر دو عضو نابود شود، دیه کامل انسان باید محاسبه شود.
نحوه محاسبه دیه چگونه است
به طور کلی نحوه محاسبه میزان خون‌بها براساس چند فاکتور مختلف صورت می‌گیرد که عبارتند از:
۱- جنسیت: یکی عوامل مهمی که در تعیین میزان خون‌بها نقش مهمی دارد، جنسیت قربانی است. بر اساس قانون، دیه‌ی قتل زن، نصف دیه‌ی مرد مسلمان است و در مورد اعضا نیز تا کمتر از ثلث دیه‌ی کامل مرد یکسان است و اگر ثلث یا بیشتر شود، دیه‌ی زن به نصف کاهش خواهد یافت.
به بیان ساده‌تر تا زمانی که دیه‌ی زن در جنایت بر اعضا و منافع کمتر از یک‌سوم دیه‌ی کامل باشد، دیه‌ی زن و مرد برابر است اما زمانی که میزان دیه یک‌سوم یا فراتر رود، دیه‌ی زن به نصف دیه‌ی مرد کاهش پیدا می‌کند؛ البته توجه داشته باشید که قانون‌گذار در قانون جدید برای رفع چنین تبعیضی تبصره‌ای وضع نموده است که طی آن در تمام جنایاتی که مجنی‌علیه مرد نیست، مابه‌التفاوت دیه تا سقف دیه‌ی کامل مرد از صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت شود.
بیشتر بخوانید:
طلاق به دلیل ازدواج مجدد امکان پذیر است؟
۲- نوع صدمه وارد شده: در صورتی که آسیب وارد شده از طرف جانی و گناه‌گار موجب مرگ طرف مقابل شود، میزان دیه‌ای که پرداخت خواهد شد در مقایسه با حالتی که موجب مرگ نشده اما آسیبی به یکی از اعضا یا منافع او وارد کرده است یا موجب جراحتی در بدن او شده، متفاوت خواهد بود.
۳- زمان و مکان: جالب است بدانید در صورتی که اقدام مرتکب شده در ماه‌های (محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) یا در محدوده‌ی حرم مکه‌ی مکرمه واقع شود، بدون توجه به عمد یا غیر عمد بودن (مواردی مانند تصادف) آن، علاوه بر دیه‌ی نفس، یک‌سوم به اصل خون‌بها افزوده خواهد شد که اصطلاحاً به آن تغلیظ دیه می‌گویند.
البته سایر مکان‌های مقدس و متبرک و سایر زمان‌ها مشمول حکم تغلیظ دیه نیست. همچنین به این موضوع توجه کنید که در حکم تغلیظ دیه، تفاوتی میان بالغ و غیر بالغ، زن و مرد، مسلمان و غیرمسلمان نیست. همچنین تغلیظ دیه مخصوص قتل نفس است و در جنایت بر اعضا و منافع حتی اگر دیه‌ی کامل داشته باشند قابل اجرا نخواهد بود.
